Бастауыш сыныпта

ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ

Та‎қы‎ры‎бы‎: Бастауыш сыныпта Ы. Алтынсариннің шығармаларының оқыту жолдары

6В01303 - «Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған: Жупарбек Акниет Муратбеккызы

Ғылыми жетекшісі: магистр., Алимбаев А. Е. .

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі

Ы. Алтынсарин өз заманында саяси-экономикалық, мəдени-əлеуметтік құбылыстар жағдайында үздіксізтəрбие, оқыту жəне білім беру мəселелеріне қатысты көзқарастарын баяндайтын публицистикалық мақалалары, оқу-əдістемелік құралдары мен ағартушы ғалымның өз заманындағы ғалымдармен, ағарту саласына үлес қосқан атақты тұлғалармен, рухани достарымен, мұғалімдермен сыр шерткен хаттары қазіргі дəуірде тарихи мəні зор, өзектілігін жоймаған мəдени құндылық болып отыр.

Бастауыш сыныпта Ы. Алтынсариннің шығармаларын оқытуды теориялық негіздеу және ақынның шығармашылығын зерттеу бойынша сабақтар жүйесін әдістемелік дамыту.

Зерттеу мақсаты

1-ші міндет. Ы. Алтынсариннің шығармаларына байланысты материалдар бойынша жұмыс әдісін, дереккөздер мен әдебиеттерді зерттеу.

Оқу әдістері мен балаларды оқыту тəсілдерін Ы. Алтынсарин мұғалімдерге олардың кең тəрбиелік мағынасында түсіндіретін:

1) оқыту әдістері- балалардың жүре келе мектепке, сабаққа кейіннен ғылымға, өз бетімен білім алуға құмарландыратын (ынталандыратын, ықыластандыратын) жол;

2) сабақта балалардың ойлау қабілетін арттыратын жаттығулар қажет, мысалы, əңгіме, түсіндіру арқылы оқыту методы. Бұл көрнекілік заттарды жəне өмір фактілерін пайдалануға көмегін тигізеді: заттарды жəне құбылыстарды суреттеу, олардың қасиеттерін салыстыру, əр түрлі қортындылар жасау. Сондықтан да балаларда дұрыс ойлау қабілеті қалыптаса бастайды[5] .

Педагогиканың негізгі қағидаларын Ы. Алтынсариннің қысқаша тұжырымдауы бойынша:

Оқу үрдісінде ұсақ-түйекке орын болмауы керек.

Тек білім алу ғана емес сонымен қатар тәрбие алу да маңызды.

Оқытуда мұғалімнің тұлғасы және оның адамгершілік қасиеті маңызды орын алады.

2-ші міндет. Ы. Алтынсариннің шығармаларын ғылыми зерттеулерін талдау

Ыбырай Алтынсарин нағыз ұстаз бола отырып, өз шығармашылығында адамгершілік құндылықтарды басшылыққа алады және соған сәйкес өз болмысын қалыптастырады. Бұған патриотизм, гуманизм, бауырлас халықтарға деген жоғары сезімді мадақтайтын поэтикалық шығармалар тобы дәлел бола алады. Оларға «Өсиет», «Достарым!», «Жаман адам» сияқты өлеңдері жатады.

Өзінің «Өсиет» деген шығармасында ол білімді адамға техникалық және өндірістік процестің қандай да бір түрін игеру оңай екенін дәлелдеді, бұл -қазіргі кезде де, яғни техникалық прогресс ғасырында өзекті. Балаларды адамгершілікке, патриоттық рухқа тәрбиелеуде оның «Өзен», «Жаз» сияқты танымал өлеңдері үлкен рөл атқарды, онда Қазақстанның табиғаты барлық қырынан ашып көрсетілген, жеріміздің әсемдігі, барлық сән-салтанатымен, дарынды шеберге ғана жететін ұшқырлығы мен тереңдігімен көрсетеді.

2-ші міндет. Ы. Алтынсариннің шығармаларын ғылыми зерттеулерін талдау

Ыбырай Алтынсариннің тікелей қатысуымен көптеген фольклорлық материалдар жинақталды, атап айтқанда «Ертарғын», «Қобланды» батырлар эпосы; «Қара-батыр», «Жәнібек-батыр», «Қарақылыш» сияқты әңгімелері мен қазақ халқының еркігдігін қорғаған басқа да батырлар туралы аңыз-әңгімелері; «Алтын Айдар», «Тазшабала» ертегілері. Ыбырай Алтисарин шығармашылығында отансүйгіштік, адамгершілік, бауырлас халықтарға деген құрмет сияқты тамаша сезімдермен сусындаған шығармалары елеулі орын алады. Оларға «Өсит», «Ұрлықпен дос болма», «Кедей», «Әй, салт аттылар!», «Әй, достарым!» сияқты өлеңдері мен «Жаман жолдас», «Жамандыққа жақсылық» «Ауру аяғаннан күштірек», «Таза бұлақ», «Лұқпан әкім» сияқты прозалық шығармалыры жатады.

Оның хрестоматиясында ғибратты шағын әңгімелері (балалар мен ересектер өмірінен көріністер, жануарлар өмірінен алынған шағын әңгімелер) жарияланған. Мұндай ғибрат әңгімелеріне: «Әке мен бала» (жалқаулық жазалануы), «Асыл шөп» (еңбекқорлық), «Ана мен қыз» (мейірімділік), «Әдеп», «Түлкі мен ешкі» (өтірік), «Екі жолдас» (адал достық), «Баланың айласы»", "Алтын тор» (момындық), «Қисық ағаш» (қыңырлық), «Бір уыс мақта» (сараңдық пен үнемділік), «Таза бұлақ» (адалдық) сияқты тәрбиелік мәні аса жоғары мысалдары жатады.

4 сынып оқушылардың анықтау эксперименті бойынша көрсеткіштері

Анықтаушы кезеңінің нәтижелері

Берілген диаграмма бойынша оқушылардың біразы алтыншы сұрақта қателік жібергенін көреміз. Екінші тапсырмада ақынның туған жері туралы сұрақ қойылған болатын. 17 баланың 7 оқушысы қате жауап берді. Бұл көптеген оқышының Ы. Алтынсариннің қайда туылғанын білмейтінін көрсетеді.

Үшінші сұрақ бойынша 4 бала қате жауап жазған. Бұл кейбір балалардың ақынның өмірбаяны туралы негізгі мәліметтерді білмейтінін көрсетеді.

Төртінші сұрақта үш ертегінің ішінен Ы. Алтынсарин жазған нұсқасын керек болатын, үш оқушы қате жауап берді.

Бесінші сұрақ бойынша 8 оқушы қателесті. Бұл балалардың ертегі мәтінін жақсы білмейтіндігін көрсетеді. Жетінші және сегізінші сұрақтарда 5 оқушы қате жауап таңдады.

Сонымен балалардың Ы. Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығы туралы білімдерін тексеру нәтижесі жақсы көрсеткіш көрсете алмады, яғни балалардың Ы. Алтынсарин туралы білімі әлі де болса жеткіліксіз екенін көрсетті.

Осыған байланысты біздің эксперименттік сабағымыз Ы. Алтынсариннің шығармашылығы туралы балалардың білімін тереңдетуге бағытталды.

3-ші міндет. Бастауыш сынып оқушылардың Ы. Ылтынсарин өмірбаяны

мен шығармаларын тану деңгейін анықтау