Жезқазған қаласының қазіргі экологиялық жағдайын талдау

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылық министрлігі
«С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» КеАҚ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Жезқазған қаласының қазіргі экологиялық жағдайын талдау

Орындаған: Қалмырза Р.Н.

Ғылыми жетекші: Шынбергенова Қ.Т.
Тақырыптың өзектілігі:
Қазіргі уақытта әр түрлі кәсіпорындар орналасқан қалалардың экономикалық базасының дамуы
концентрацияның, комбинациялаудың, өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік процестерінің
интенсификациясының көбеюімен сәйкестенеді. Нәтижесінде көп қалдықты технологиямен сипатталатын
өндірістің өсуі атмосфераның ластануына әкеліп соғады.
Атмосфераның потенцияалды ластануы (зиянды заттардан шағылуы) метеорологиялық белгілеріне
және климатологиялық жағдайына байланысты болады. Оның ішінде ең маңыздыларына желдің
жылдамдығы мен бағыты, атмосфераның стратификациясы, тұманның және жауын-шашынның саны, күн
радиациясы мен ауа температурасының мөлшері жатады. Сонымен қатар, техногенді әрекеттерді
күшейтетін: құрғақшылық, құрғақ сай, шаңды дауылдар және т.б. табиғи процестер есептелінеді. Осының
барлығын ескерсек, Жезқазған қаласы атмосфералық потенциалды ластанудың жоғарылаған зонасына
жатады. Сондықтан да Жезқазған қаласының экологиялық талдау жасау өзекті тақырып болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Жезқазған қаласының
экологиялық жағдайын талдау.
Дипломдық жұмыстың мақсатына байланысты келесі
міндеттер қойылды.
1. Жезқазған қаласының экологиялық мәселелерінің
жалпы теориялық зерттеулерін қарастыру.
2. Жезқазған қаласының атмофералық ауаның және
топырақтың ластануын талдау.
3. Жезқазған қаласының жалпы климаттық жағдайын
зерттеу.
Жезқазған қаласының табиғи ортасы және
географиялық жағдайы,орналасуы

Жезқазған қаласы Қазақстан Республикасындағы түсті
металлургияның ірі орталығы болып табылады.
Жезқазған қаласы Қарағандыдан 430 шақырым жерде
орналасқан. Жезқазғанның географиялық координаттары
(WGS84); 47°47'0" солтүстік, 67°46'0" шығыс қаланың
аумағы 1,8 мың км2 құрайды. Қала 1954 жылы құралды.
Қала аумағы 1,8 мың шаршы километрге тең.
Рельефі – төбешікті далалық.
Шығысынан 5 км шақырымда солтүстік – батыстан
оңтүстік – шығысқа бағытталғын Қара – Кеңгір өзені ағып
жатыр. Өзеннің оң жағы жар тектес, оның биіктігі 5,5 м-ге
дейін, сол жағы – жазық. Ендігі шамамен 400 м болатын өзен
жайылымы тек қана өзеннің сол жақ бөлігін алып жатыр
және су тасқыны кезінде суға толып кетеді. Жазда өзен
тартылып қалады. Суы – тұзды.
Өсімдік жамылғысы оңтүстік өзен жайылымының
тоғайлы-тұзды кешенді сипатта.
Ағаш өсімдіктері өзен жағалай кішкене бұталар және
қаладағы жеке ағаштар болмаса басқа жоқ.
Топырағы - өзен жайылымдарында – қою и ашық
жерлі, төңіректе – қоңыр, слабосолонцеватые с
преображением щебенчатых разностей, кей жерлерде
жергілікті құмдарда кездеседі.
Бұл ауданда – ауыл шаруашылық дамымай мал
шаруашылығы дамыған.
Метеорологиялық алаң орналасқан орны тегіс, жан –
жағы ашық.
Ең жақын биіктігі 6 м болатын құрылыс солтүстік –
шығысынан 170 м шақырымда орналасқан.
Метеорологиялық алаңның төселме беткейі биіктігі 30
см болатын шөппен (жусан) жабылған.
Топырағы – сазды. Топырақтақ кесіндісі жоқ.
Грунт суы 10-15 м-де жатыр.
Жезқазған қаласындағы судың экологиялық жағдайы
Жезқазған қаласы Қазақстанның орталық бөлігінде, Ұлытау тауларының оңтүстік-шығысында,
Қара-Кеңгір өзені бастау алатын, сонымен қатар Сарысуға құятын Сары-Кеңгір, Жыланды, Жезді
өзендерінің бойы мен Бетпақ даланың (аш дала) солтүстік-батыс шетінде орналасқан.. Жезқазғанның
негізгі су ресурстарына Қара-Кеңгір өзеніндегі Кеңгір су қоймасы мен қаланың оңтүстігіндегі Жезді
су қоймасы жатады.
Сарысу өзені. Өзеннің жалпы ұзындығы 761 км, су жинайтын алабы 82 мың км2. Нұра және
Сарысу өзендері бассейнінің барлық өзендері негізінен қардан еріген сумен толықтырылады.
Сондықтан су ағындары бойынша жыл сайынғы ағынның барлығы дерлік көктемде өтеді. Барлық
ұсақ және орта өзендерде 100% - дан негізгі өзендерде 85% - ға дейін.
Темір заттар Ағаш қалдықтары

Қоқысқа толы-жағалау
Жезқазған қаласындағы судың экологиялық жағдайы

СУДЫҢ ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ Ластану негізінен нүктелік бұлақ
көздерінен – Қарағанды, Теміртау,
Шахтинск, Жезқазған және Сәтбаев
қалаларынан келетін коммуналдық
және өнеркәсіптік ағынды сулардан
туындайды. Нұра-Сарысу су
ресурстарының сапасының өзгеруіне
зиянды әсер ететін негізгі
кәсіпорындар: «Водоканал» ААҚ,
энергетикалық кәсіпорындар, көмір
өнеркәсібі кәсіпорындары, «Испат-
Кармет» ААҚ, «ХМЗ Алаш» ЖАҚ,
«Қазақмыс» корпорациясының
кәсіпорындары, "Trans Oil" ЖШС болып
табылады.
Жезқазған қаласындағы ауаның экологиялық жағдайы

Қала Негізгі ластаушы көздер Атмосфераны жоғары мөлшерде
ластайтын заттектер

Жезқазған Тау-кен металлургия комбинаты, Күкірт оксидтері мен тұздары,
жылу электр станциясы, кірпіш мышьяк, ауыр металдар
зауыты
Жезқазған қаласындағы атмосфера ауасындағы
шекті мүмкіндік концентрациялары (ШМК)

ШМК, мг/м3
максималды орташа
біртекті тәуліктік Зат
Зат қауіптілігінің
класы

Азот диоксиды 0,085 0,04 2

Күкірт диоксиды 0,5 0,05 3

Көмір оксиды 5,0 3,0 4
Шаң (қалқымалы 0,5 0,15 3
заттар)
Аммиак 0,2 0,04 4

Күкірт қышқылы 0,3 0,1 2
Фенол 0,01 0,003 2

Металл сынабы - 1
0,0003
Жезқазған қаласындағы техногенді шаңның көздер туралы мәліметтер

Өндірістік процестер Шаңды тастаулар
млн. т./ жыл
тас көмір өртеуі 93,60
шойын қорытпасының 20,21
мыс қорытпасының 6,23
(тазаланбаған)
мырыш қорытпасы 0,18
қорғасын қорытпасы 0,13
цемент өндірісі 53,37

Қалыс қалған материалдардан шыққан жасанды үйіндінің өнеркәсіптік
ысырылыстары, пайдалы қазбалардың немесе өңдейтін өнеркәсіп
кәсіпорындарының қалдықтарынан пайда болатын айрықша тұқымдардың,
ЖЭС аэрозольді ластанудың тұрақты қайнар көздері болып табылады.
Қаланың әр түрлі аудандарындағы шаңды ластанудың
мөлшері

Бақылау нүктелері Тәулік ішінде 1м2 г
беткейдегі шаңның мөлшері
Өндірістік аудан 1,52
Вокзал ауданы 1,16
Қаланың орталығы 0,57
Демалыс парктері 0,22
Қаладан тыс пункттер 0,15-0,16
Жезқазған қаласындағы жер ресурстары

Жезқазған қаласындағы өнеркәсіп алаңының қалпына
келтіру жұмыстарын қажет ететін жер телімдеріне №1,2
ЖОФ кәсіпорны басқаратын қалдық қоймалары жатады.
Ағымдағы кезеңде №1, 2 ЗОФ-да екі таусылған қалдық
қоймасы бар: «Бөргез Сай» шатқалындағы
консервацияланған және ескі қалдық қоймасы. Осы қалдық
қоймаларын қалпына келтіру жобалары әзірленді, олар
бойынша ЖКҚ оң қорытындылары алынды.
«Қазақмыс Корпорациясы» ЖШС мамандандырылған
мердігер «Kazproductgroup» ЖШС-мен қалайы қалдық
қоймасында қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуге
келісім-шарт жасасқан, келісім-шарт жасалғанға дейін
қалпына келтіру жұмыстарын № ЗФҚ жүргізген.
Жезқазған қаласының климаты

Жезқазған өнеркәсіптік торабының жер бедері ұсақ
шоқылы биіктіктер, өзен аңғарлары, ағынсыз ойыстары бар
су ағындарының құрғақ арналары, көл қазаншұңқырлары
бар құрғақ су арналарынан тұрады. Аймақтың жер
бедерінің жағдайлары атмосфералық ластану үшін тоқырау
жағдайларын жасауға ықпал етпей, ауа ағындарының еркін
айналымын анықтайды.
Аймақтың климаты континенттік және өте құрғақ.
Қаңтар айының орташа температурасы -14,7, -19,9ºС
аралығында болады. Шілде айының орташа температурасы
+19, +27 ºС. Жел болған кезде төмен және
ұйымдастырылмаған шығарындылар жер үсті қабатында
жиналуға бейім. Айтарлықтай жел болған кезде (7-10 м/с)
және жер бетінде инверсия болмаған кезде қоспалар
шашырап, жер бетіне сирек жетеді. Жылдамдығы 12-15 м/с
және одан жоғары қатты жел кезінде- қоспалар көздерден
едәуір қашықтықтарға ауысу байқалады.
Жезқазған қаласындағы топырақтың
экожүйесі

"Казгидромет" мәліметтер оның құрамындағы шаңның
химиялық құрамы жел ағынының техногендік шөгінді
қазаншұңқырлардан өтуі кезінде іс жүзінде өзгермейтінін
көрсетеді. Тек мыс пен никельдің мөлшері екі есе артады.
Марганец, қорғасын, күміс және стронций сияқты
металдардың мөлшері аздап артады. Сонымен бірге
атмосфералық ауадағы нақты ластаушы заттардың құрамын
қайта есептеу металдардың ешқайсысында ШРК-дан
асатын концентрациялардың жоқтығын көрсетті.
Жезқазған қаласының өсімдіктер ресурсы

Жезқазған өңірін көгалдандыруда пайдаланылатын 72 түрдің ішінде жергілікті табиғи флора өкілдері
қолда бар 34 ағаш пен бұтаның 29 түрін құрады. Яғни, жергілікті табиғи флораны пайдалану 40,3% - ға
жүзеге асырылды. Көгалдандыруда қолданылатын түрлердің ішінде таксондардың ең көп саны
қызғылтгүлділер тұқымдасында (Rosaceae) – 13 түр, екінші орында Salicaceae тұқымдасына – 4 түр
шоғырланған.
Сонымен қатар, ағаш бұталарының небәрі 15 түрі (сүйелді қайың, татар ырғайы, казак аршасы, тар
жапырақты сорғыш, өткір жемісті сорғыш, іш жүргізетін сорғыш, албырт шырғанақ, шалғынды, жабайы
раушан, сары жемісті долана, жабайы раушан, борпылдақ жабайы раушан, құс шие, ақ тал және кәдімгі
калина) немесе 44,1%, қалғандары көгалдандыруға пайдаланылмайды, тек жеке аумақтарда ғана
пайдаланылады. Осы түрлердің тек бір бөлігі ғана Жезқазған және Сәтбаев қалаларын көгалдандыруда өз
қолдануын тапты.
Жезқазған қаласының өсімдігі және жануарлар дүниесі

Жезқазған қаласының жануарлар дүниесі бай және
алуан түрлі. Аумағында кеміргіштердің көптеген түрлері
(телеут тиін, суыр , қоян, пика, сарышұнақ, қарақұйрық),
жыртқыштар (қасқыр, түлкі, манула, борсық, қарлығаш,
қарақұйрық, күзендер), тұяқты жануарлар (ақбөкен,
қарақұйрық, арқар, жабайы шошқа) мекендейді.
Түрлі құстар (үйректер, қаздар, қызылаяқ сұңқарлар,
әуесқой сұңқарлар, ақ сұңқарлар, батпырауықтар,
император қырандары, үкілер, үкілер, торғайлар, қарғалар,
қарғалар, кекіліктер, қырғауылдар, титтер, тоқылдақтар),
көлдер мен өзендерде көптеген балықтар (сазан, маринка,
алабұға, шортан, чебак және т.б.) тіршілік етеді.
Жезқазған қаласының қала тұрғындарының
экологиялық және денсаулық жағдайына зерттеу

Халықтың денсаулық жағдайын сипаттайтын
келтірілген деректер халықтың барлық жас топтарында
созылмалы аурулардың кеңінен таралуын көрсетеді, бұл
денсаулықты нығайту және қайталама алдын алу жөніндегі
іс-шараларды күшейтуді талап етеді.
Респонденттер медициналық мекемелерге жүгінген
профилактиканың негізгі себептері жүрек-қантамыр
жүйесінің аурулары (барлық өтініштердің 21,9%), жұқпалы
аурулар (19,6%), онкологиялық аурулар (5,8%), жіті
респираторлық аурулар (5,2%) болды, асқазан-ішек
жолдарының аурулары (1,2%), бүйрек аурулары (0,8%)
болды.
Аурулардың түрлері мен жас топтары арасындағы
тұрақты байланыс анықталды. Жас топтағы респонденттер
жұқпалы аурулардың, жіті респираторлық аурулардың
алдын алу мақсатында емдеу мекемелеріне жиі жүгінеді.
Қорытынды

1. Жезқазған территориясының қойнауы пайдалы қазбаларға өте бай. Ол жер
көлемінің үлкендігіне, жердің күрделі геологиялық құрлысына байланысты.
Өлкенің шикізат қоры ертеден белгілі болған. Қазіргі кезде игеріліп отырған
минералды шикізат көзі өте көп. Солардың ішіндегі ең маңыздылары мыс,
темір, марганец, полиметалдар, вольфрам, молибден, ванадий жəне құрылыс
материалдары. Бұл өңір мыс кенінің қоры жөнінен Қазақстан
Республикасындағы ең маңызды аймақ. Өлкенің мыс кендері кембрийге дейігі
заманнан бастап, кейінгі палеозойдың пермь дəуіріне дейін жиналған тау
жыныстарымен байланысты.
2. Жезқазған қаласының жер ауданы бүгінгі күнге 859872 гектарды құрайды, оның
683775 гектары қаладан тысқары аумақ. Жалпы жер көлемі
ауылшаруашылығына арналғаны- 831701 гектар, өнеркəсіп, көлік жəне
байланыс құрылымдарына қатыстысы- 14513 гектар, су қоры 8644 гектар
болып бөлінеді.
Қорытынды

1. Ауаға зиянды зат тарататын 216 кəсіпорынның 91-інде ауаға тараған зиянды зат көлемі
арта түскен. Мұның өзі “Испат-Кармет” ААҚ, Балқаш кен-металлургия комбинаты жəне
“Қазақмыс”корпорациясы, “Жезқазғанцветмет” сияқты ірі өнеркəсіп орындарында
өндірістің жандануын да көрсетеді. Балқаш пен Теміртау қаласы ең ластанған қалаларға
жатады. Барлық ластаушы заттардың 73%-і осылардың үлесінде немесе тиісінше 204,2
жəне 178,5 мың тонна.
2. Аймақ өзендеріне техногендік əсерлердің салдарынан Қаракеңгір жəне Жезді
өзендерінде мұнай өнімдері, мыс, мырыш, өнімдері көбейіп, лас сулар қатарына
қосылады. Қала суларының сапалық жағынан жақсаруына кері əсерін тигізіп отырған
кəсіпорындар «Испат-Кармет» ААҚ, «Карбид» АҚ, «Қазақмыс» АҚ, «Балқаш» АҚ,
Облсуканал» су-канал шаруашылығы басқармасы, «Қарағандырезинотехника» АҚ,
энергетика, көмір өнеркəсібі мен ауыл шаруашылығы кəсіпорындары.
Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Алексеенко В.А. Геохимия ландшафта и окружающая среда. – М.: Наука,
1990. – 142 с.
2. Баймакова Е.В., Стороженко Н.Д., Олейников А.Г., Свирякин Б.И.,
Чередниченко B.C., Грановский Э.И., Омаров С.С. Методические указания по
определению уровня загрязнения компонентов окружающей среды токсичными
веществами отходов производства и потребления. РИД 03.3.0.4.01-96 от
29.08.1997 г. Алматы: Минэкобиоресурсов РК, 1996. – 121 с.
3. Большаков В.А., Гальпер Н.Я., Клименко Г.А., Лычкина Т.И., Башта Е.В.
Загрязнение почв и растительности тяжелыми металлами. – Минск: 1978. – 52 с.
4. Виноградов А.П. Геохимия редких и рассеянных химических элементов в
почвах. – М.: Изд-во АН СССР, 1957. – 238 с.
5. ГОСТ 28168-89. Почвы. Отбор проб. – М.: Изд-во стандартов, 1989. – 15 с.
6. Добровольский В.В. Почвоведение, биогеохимия, биосферная геохимия
тяжелых металлов // Сохраним планету Земля: Докл. междунар. экон. форума. –
СПб.: 2004. – С. 19-24.
7. Израэль Ю.А. Изучение фонового загрязнения окружающей природной
среды в СССР: функциональная структура фонового мониторинга / В кн.:
Мониторинг фонового загрязнения природных сред. – Л.: Гидрометеоиздат, 1984.
– Вып. 2. – С. 3-10.

Ұқсас жұмыстар

Қаланың негізгі әлеуметтік экономикалық көрсеткіштері

ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ ТОПЫРАҒЫНЫҢ ЖӘНЕ АГРОЦЕНОЗЫНЫҢ ЛАСТАНУЫН БАҒАЛАУ

Аралдың экологиялық проблемасы

БАЛҚАШ ПРОБЛЕМАСЫ

Геоақпараттық жүйелер. MapInfo

Орталығы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинаты

Жезқазған - Балқаш өңірінің экологиясы

Әуежай қызметтері нарығы

Өскемен қаласының атмосфералық ауасы және агроценоздарының ластануын бағалау

Биотехнология және экология мен қоршаған ортаның мәселелері

Пәндер