КОМПЬЮТЕР АРХИТЕКТУРАСЫ ЖҮЙЕЛІК ШИНАЛАР

Презентация қосу

КОМПЬЮТЕР АРХИТЕКТУРАСЫ:
ЖҮЙЕЛІК ШИНАЛАР

Оқытушы : Сүлеймен А. Е.
Топ : 3 топ
КОМПЬЮТЕР АРХИТЕКТУРАСЫ
Жоспар:
1.Жүйелік шиналар және түрлері
2.Компьютердің құрылу негіздері;
3.Компьютер архитектурасы және
құрылымы;
4.Дербес компьютердің негізгі
құрылғылары (жүйелік блок
компоненттері);
5.Жадының түрлері (кэш, оперативті,
тұрақты жады).
ЖҮЙЕЛІК ШИНАЛАР

• Жүйелік тақшаның жеке компоненттері бір–бірімен ақпараттар алмасу үшін шиналар деп
аталатын өткізгіштер тобы арқылы жалғастырылады.
Шиналар (BUS) жай өткізгіштерден үш түрде ажыратылады.
1. Деректер шинасы
2. Адрестер шинасы
3. Басқару шинасы
Әрбір шинаның контроллерлері болады (бақылаушылары). Шина контроллерлері деректер
алмасу, қызмет көрсету сигналдарын алмастыру қызметтерін атқарады да жеке микросхема
немесе чипсет микросхемасымен интегралданып жасалады. Деректер шинасы ке ңейту
карталарының слоттарымен, жадтармен және орталық процессор арасындағы деректер
алмасуын қамтамасыз етеді. Онда DMA режимі ( жадқа тікелей қатынас жасау) негізгі роль
атқарады. Бұл режимде деректер алмасу DMA контроллері (чипсет микросхемасымен
интеграцияланған) арқылы орындалады. Шинаның разрядтар саны неғұрлым көп болса
белгілі-бір уақыт аралығындағы деректер алмасу саны көп болады да дербес компьютердің
өніміділігі жоғары болады. PENTIUM процессордың шиналарының разряды 64–ке тең.

ЖҮЙЕЛІК ШИНА ТҮРЛЕРІ
• Адрестік шина. Деректер аламасу деректерді таратушы мен
қабыладаушы бірдей анықталған жағдайда ғана орындалады.
Компьютердің әрбір компонентінің және оперативтік жадтың әрбір
ұяшығының өз адресі болады да жалпы адрестік кеңістікті құрайды.
Адрестік шина компьютердің кез-келген құрылғысына адресті беру үшін
қолданылады. Оперативтік жадтың максимум көлемі адрестік шинаны ң
разрядына тәуелді болады және оның мәні 2п мұндағы, п-шина
адресіндегі PENTIUMII 32 разрядтық адрестік шина түрінде жасалған
оның көмегімен 4Гбайт жадты адрестеуге болады. Ақпараттарды жазу,
оқу, тарату үшін арнайы қызмет көрсетуші сигналдар береді. Ол
сигналдар басқару шиналары арқылы беріледі. Екі құрылғыны ғана
жалғастыратын шинаны порт деп атайды.

ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДЕ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ТҮРІ БОЙЫНША
ТӨМЕНДЕГІДЕЙ ШИНАЛАРДЫҢ ТҮРІ БОЛАДЫ:

• жүйелік шина (орталық процессордың шинасы)
• Жады шинасы (Оперативтік жад пен орталық процессор арасында ғы)
• КЭШ жады шинасы ол процессор мен КЭШ жады арасында ғы а қпараттарды алмасуды
қамтамасыз етеді.
• Ендіру/ шығару шинасы (интерфейстік)

Аналық тақшаның орталық процессоры мен КЭШ жадты байланыстыратын электрлік
тізбек компьютердің жүйелік шинасын құрайды. Жүйелік шинадағы а қпараттар
алмасу “солтүстік көпір” деп аталатын шипсетке кіретін микросхеманы ң ба қылауымен
орындалады. Жүйелі шинаның жылдам әрекет ету характеристикасын өткізгіштік
қабілеті МегаГерцпен өлшенеді.

ЖҮЙЕЛІК ШИНА ТҮРЛЕРІ
• Жүйелік шина және кеңейту тақшаларының ұялары. Интерфейс. Аналық
тақшада және адаптерлер тақшасында оларды құрайтын жеке компоненттеріні ң
арасында деректерді алмастыру мүмкіндігін шиналар ар қылы іске асырады. Шина
көмегімен процессор компьютердің барлық құрылғыларымен арнайы сигналдар
алмасады. Компьютердің барлық компоненттерінің арасында өзара т үсіністік болу
үшін олардың ортақ интерфейсі болу керек. Аппаратты қ ж әне ба ғдарламалы қ
интерфейстер физикалық немесе логикалық бақылау желілеріні ң, өзара
байланысқан құралдардың, бағдарламалық қосымшалардың ж ұмыстарын
үйлестіріп отырады. Шиналар жүйелік (системалық) ж әне сыртқы (периферийлік)
болып бөлінеді.

ЖҮЙЕЛІК ШИНА ТҮРЛЕРІ
• ● EISA (Extended ISA ) – ISA-ның өзгертілген түрі, қымбаттылығына қарай кең
таралмаған. Ол файл – серверлерде, қуатты станцияларда қолданылады.

●VLB ( VESA LOCAL Вus) -VESA (VIDEO Equipment Standartds Assotiation)
ассоцациясы жасаған 32 разрядты, деректер алмасуы жылдам контроллерлер мен
ақпарат сақтағыштар, бейнеадаптерлерде қолдануға арнал ған, түрлі–т үсті шина.
Ол сыртқы құрылғыларды тікелей процессормен жалғастырады, сонды қтан оны
локальдық шина деп атайды. Шина орталық процессорлар тактісіні ң жиілігінде ж ұмыс
істейді де 486 компьютерлерінде қолданылады. Жүйелік та қшада о ған үш слот
бөлінген, тактілік жиілігі 50 мГц–тен артық процессорлар үшін 2 шинадан арты қ
қолдануға болмайды. VLB шинасының бағасы арзан, өткізгіштік қабілеті –132 Мб/с
VLB ұяшығы екі бөліктен тұрады:

1 – ISA, VLB тақшасын бағдарламалау үшін

2 – 128 контактілі VLB – ұясы.

ЖҮЙЕЛІК ШИНА ТҮРЛЕРІ
• PCI (Peripheral Component Interconnect) – Intel фирмасы шығарған Pentium
процессорларында қолданылады. VLB–дан айырмашылығы 33 МГц жиілікте жұмыс
істеп қосылған құрылғыларды автоматты түрде анықтауға мүмкіндік беріп Plug and
Play режимінде жұмыс істейді. Өткізгіштік қабілеті VLB–дан 20 % жоғары, онда 64
разряд бар.

ЖҮЙЕЛІК ШИНА ТҮРЛЕРІ
• ● ISA (Industrial Standard Architecture) 80 - жылдары РС/Ат – 286 компьютерлерінде
қолданылған, ол 8 немесе 15 биттік (разрядты) деп аталатын 8 немесе 16 каналдан бір
мезгілде деректер бере алады. Оның түсі қара және ұзын болып жасалынады. Оны ң
өткізгіштік қабілеті 16 мб / с, қазіргі кезде де қолданылады. ISA стандартындағы
ұяшық 98 немесе (62+ 36) контактілі немесе екі қатарлы ұядан т ұрады.

КОМПЬЮТЕР АРХИТЕКТУРАСЫ ЖӘНЕ
ҚҰРЫЛЫМЫ
Компьютердің негізгі логикалық түйіндеріне
мыналар жатады:
• процессор;
• желілік шина;
• негізгі (оперативті) жады;
• дисктік жинақтаушылар;
• енгізу және шығару құрылғылары.
Барлық құрылғыларды қосу жүйелік
магистральдар (шиналар) арқылы орындалады.
Барлық сыртқы құрылғыларды қосу
контроллер, адаптер, карталар арқылы
жүргізіледі.
Магистраль – электронды схеманы
қосатын ұяшықтардан тұратын өткізгішті
құрылғы. Ол компьютердің барлық
құрылғылары арасында байланыс орнатып,
ақпарат алмасуды жүргізеді.
Магистраль көп өткізгішті жолдардан
тұратын, көп разрядты үш шинадан тұрады:
1) Адрестік шина – ол арқылы жедел жады
ұяшықтарының адресі жіберіледі.
2) Мәліметтер шинасы – ол арқылы жедел
жадыдан процессор регистріне және
керісінше мәліметтерді көшіру орындалады.
3) Командалық шина – ол арқылы жедел жадыдан
процессормен орындалатын командалар келіп түседі.
Командалар байттар түрінде ұсынылады.
Контроллер – шеткері құрылғылар немесе каналдар
қатынасын орталық процессормен
байланыстыратын құрылғы. Шеткі құрылғылар шинаға
тікелей емес, ал өздерінің контроллері (адаптері) немесе
порты арқылы келесі схема түрінде қосылады:

Жүйелік блок
Компьютердің ең негізгі
бөлігі . Формасы бойынша
корпус түрлері мынадай
болады:
Desktop – жазық корпус
(көлденеңінен орналасатын);
Tower – баған түріндегі
(тігінен орналасатын).
Корпустың алдыңғы жағында Power – іске
қосу, Reset – қайта қосу, қоректену және ДК
жұмысының индикаторлар батырмалары
болады. 13
ЖҮЙЕЛІК БЛОКТЫҢ НЕГІЗГІ
КОМПОНЕНТТЕРІ:
• Жүйелік (аналық) тақта;

• Қоректендіру блогы

• Қатқыл диск немесе
винчестер;

• Дискет салғыш;

• DVD, CD диск салғыш;

• Компьютерге басқа
құрылғыларды қосуға
арналған шлейфтер.
• Оперативті жады;

• Микропроцессор;

• Видеокарта;

• Дыбыстық карта;

• Желілік карта;

• Таймер.

• Енгізу-шығару порттары
ЖҮЙЕЛІК ТАҚТА
Жүйелік тақта – бұл компьютердің
барлық құрамдас бөліктері қосылатын
күрделі көп қабатты тақта.
Ол мыс өткізгіш жолдар желісімен
қапталған.
.
Олардың бойымен мәліметтер тақтада
құрастырылған микросхемалар мен
компьютердің басқа құрылғылары
қосылатын слоттарға жеткізіледі.

ПРОЦЕССОР
Процессор немесе микропроцессор
компьютердегі орталық мәліметтер өңдеу
құрылғысы болып табылады. Процессор
бағдарламалар жұмысына қажетті
есептеулерді орындайды. Процессордың
жылдамдығы мегагерц-
пен (МГц) немесе (ГГц)
өлшенетін оның
ырғақтық жиілігімен
анықталады.
ЖЕЛІЛІК КАРТА
Желілік карта
компьютерді компьютерлер
желісіне қосуға мүмкіндік
береді.
Желілік картаның бірнеше
түрі бар. Ethernet, token ring
және сымсыз желілерге
қатынас құруға арналған
тақшалар, ең танымалылары
– Ethernet және сымсыз
желілер. 18
ЖАДЫ ТҮРЛЕРІ

ЖАДЫ ТҮРЛЕРІ
Ішкі жады – микропроцессормен өңдеу
барысында ақпаратты сақтауға арналған.
Сыртқы жады – компьютерден тәуелсіз
үлкен көлемді ақпаратты ұзақ сақтауға
араналған.
Энергияға тәуелді жады – компьютерді
ток көзінен ажыратқанда ақпарат жадыдан өшіп
қалады.
Энергияға тәуелсіз жады – компьютердің
жұмыс жасамағанына қарамай жадысынан
өшпейді.
Кэш (англ. cache), немесе жоғары
жылдамдықтағы жады — аз көлемдегі өте
тез сақтау құрылғысы. Ол оперативті жады мен
микропроцессордың арасында мәліметтерді
алмасуда қолданылдаы.
Видеожады - бейнелерді сақтауда жүзеге
асады.

ТҰРАҚТЫ ЖАДЫ

Қатқыл диск
(немесе Hard disk
Drive (HDD) – бұл
компьютердегі негізгі
мәліметтер қоймасы
және гигабайтпен
өлшенеді.

Назарларынызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Бағдарламалаудың көпдеңгейлі кестесі

Дербес электронды есептеу техникасының архитектурасы және құрылымы

Компьютердің негізгі блоктарының элементтерін ұйымдастыру. Процессордың архитектуралық ұйымдасуы

ЭЕМ сәулеті

Адам мен компьютер арасындағы қарым - қатынас

ДЕРБЕС ЭЛЕКТРОНДЫ ЕСЕПТЕУ ТЕХНИКАСЫНЫҢАРХИТЕКТУРАСЫ

Қалталық дербес компьютер

Дербес электронды есептеу техникасының архитектурасы туралы мәлімет

Кәсіпорынның архитектерасы

Компьютер архитектурасы

Пәндер