Саяси мәдениет пен мінез-құлық: тұжырымдамасы, құрылымы, әлеуметтену және типологиясы

САЯСАТТАНУ Саяси мәдениет пен мінез-құлық.

Лекция жоспары:

1. Саяси мәдениеттің түсінігі, мәні, құрылымдық компонеттері мен қызметтері.

2. Саяси мәдениет типологиясының критерийлері. Саяси мәдениеттің негізгі үлгілері.

3. Саяси әлеуметтену: мәні, кезеңдері, үлгілері мен факторлары.

4. Саяси мінез-құлық пен саяси қатысу түсінігі, негізгі теориялары, жіктелуі.

Ең алғаш рет «саяси мәдениет» ұғымын қолданған, ғылыми әдебиетке енгiзген  ғасырда өмiр сүрген немiстiң ағартушы-философы И. Гердер (1744-1803) .

Саяси мәдениет туралы антикалық ойшылдар Платон «Мемлекет», «Заңдар», Аристотель «Саясат» деген еңбектерiнде назар аударған.

Кейiнiрек Н. Макиавелли, Ф. Бэкон, Ш. Монтескье сияқты ойшылдар бұл құбылысты зерттеуге талпынды.

Саяси мәдениет тұжырымдамасын белгiлеп, оның негiзгi пiкiрлерiн жасауға М. Вебер, Э. Дюргейм, Т. Парсонс сияқты батыстың iрi ғалымдары да үлкен үлес қосты.

Саясаттану ғылымының ұғымдық жүйесiне «саяси мәдениет» ұғымын  ғасырдың 60-шы жылдары американ ғалымдары Г. Алмонд пен С. Верба енгiздi.

Саяси мәдениеттiң анықтамалары:

Г. Алмонд, С. Верба- саяси құндылықтық бағдар негiзiнде қарастыра отырып, оны рухани құбылыстар жиынтығы деп санаған;

С. Вайт нормалық талаптардың пайда болуын саяси мәдениет деп түсiндiредi;

Л. Диттмер саяси мәдениет саяси рәмiздер жиынтығы деп есептейдi;

Дж. Плейно саяси мәдениеттi iс-әрекет, мiнез-құлық үлгiлерiнiң жиынтығы ретiнде қарастырады;

У. Розенбаум саяси мәдениет саяси қызмет тәсiлi дейдi.

Р. Такер «саяси мәдениет- қоғамдағы күнделiктi өмiр салты, өзiне ойлау тәсiлдерiн, сенiмдi және iс-әрекет үлгiлерiн қамтушы» - деп анықтама береді.

Бұл анықтама индивид санасы мен iс-әрекетiн қамтыды.

Саяси мәдениет деп белгiлi бiр қоғамға немесе әлеуметтiк қауымдастыққа тән саяси сана мен iс-әрекеттердiң ұқсастық жиынтығын айтады.

Cаяси мәдениет құрылымы

саяси түсiнiктер

саяси қазыналар мен құндылықтар

адамдардың мемлекетке, саяси партия мен ұйымдарға қатынасы

саяси бағдар ұстау

әдет-ғұрып, жүрiс-тұрыс

саяси рәмiздер

саяси жүйенiң және оның институттарының қызмет етуi

Саяси мәдениеттiң түрлері

Дамыған

Дамымаған

Саяси мәдениеттiң модельдерi

Тоталитарлы

Авторитарлық

Либералды-демократиялық

Г. Алмонд пен С. Верба саяси мәдениет типологиясы

1. Патриархалдар, олар саяси өмiрге қызығушылық танытпайтындығымен ерекшеленедi.

2. Мақұлдаушылар, мемлекеттегi заңды мақұлдаушы, оған толық бағынушы азаматтардың iс-қимылын жатқызамыз.

3. Белсендiлер, бұл азаматтар саяси процестегi барлық өзгерiстерге қатысып отырады.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

100

Белсенділер

Белсендiлер

Мақұлдаушылар

Патриархалдар

Мақұлдаушылар

Патриархалдар

демократиялы тоталитарлы өтпелi демократиялы

индустриалды авторитарлы- авторитарлы индустрия-

индустриалды ланбаған

Саяси әлеуметтендіру деп адамның саяси ілімдерді, ережелерді, құндылықтарды бойына сіңіріп, оларды өзінің рухани ішкі дүниесіне айналдырып, сол арқылы өзінің саяси санасы мен мәдениетін қалыптастыру, саяси іс-әрекетке дайындалу процесін айтамыз

Саяси әлеуметтену процесі үш негізгі мәселені шешуге бағытталады:

1. қоғамның жаңа мүшелеріне саяси мәдениеттің және саяси сананың негізгі элементтерін жеткізу;

2. қоғамның мүшелеріне қажетті саяси тәжірибе алуға, саяси іс-әрекет етуге және шығармашылық жасауына қолайлы жағдай жасау;

3. саяси мәдениеттің элементтерін өзгерту.

Саяси әлеуметтендiру екi жақты процестi қамтиды:

жеке адамның белгiлi бiр норма, құндылық, күткен рөлiн игеруi;

белгiлi бiр саяси әрекет, мiнез-құлық түрлерiн қолдануы.

Саяси әлеуметтену арқылы адам толыққанды мүше боларлық саяси ережелерді, салт-дәстүрлерді, білімді меңгереді.

Саяси факторлар: а) мемлекеттiк құрылыстың сипаты мен түрi; б) саяси тәртiп; в) саяси институттар, партиялар, ұйымдар мен қозғалыстар.

Саяси емес факторлар: а) отбасы; б) достар тобы; в) оқу орындары; г) жұмыс орны; д) мәдениет, өнер, әдебиет; е) БАҚ; ж) ұлттық әдет-ғұрыптар.

Саяси әлеуметтендiру ұйымдары алғашқы және екiншi топтарға бөлiнедi:

1-топ - достар мен жолдастар, өнер, ойын және өзге де шағын топтар;

2-топ - мектеп, жұмысшы одақтары, саяси, діни ұйымдар мен БАҚ.

Саяси әлеуметтендiрудiң түрiнiң бiрi - мәдени трансмиссия. Яғни саяси мәдениеттiң ұрпақтан ұрпаққа, бiр топтан келесi топқа өтуi. Мәдени трансмиссия 3 жолмен жүзеге асады.

Аға ұрпақ - осы процестiң бақылаушысы, сондай-ақ аға ұрпақтың жас ұрпақты әлеуметтендiруi.

Ұқсас жұмыстар

Саяси мәдениет пен мінез-құлық: типологиясы, қызметтері және құрылымы

Саяси мәдениет, саяси сана, саяси мінез-құлық және саяси идеология: мазмұны, құрылымы және түрлері

Саяси мәдениет пен саяси идеология: тұжырымдамасы, құрылымы және қызметтері

Темперамент пен мінез-құлық: типологиясы, функциялары және қабілеттілік мәселелері

Саяси мәдениет пен саяси әлеуметтенудің тұжырымдамасы, қызметтері және институттық негіздері

Саяси мінез-құлық феноменіне бихевиоризмнің ықпалы

Франциядағы дипломатиялық әдеп: мәдениет, мінез-құлық және гастрономиялық дәстүрлер

Іскерлік этикет және қарым-қатынас: мінез-құлық пен тілдік аспектілер

Саяси мәдениет: анықтамасы, жіктелуі және құрылымы

Саясат: анықтамасы, субъектілері, құрылымы және саяси мәдениет