Қайта өрлеу дәуірінің мәдени мұрасы мен ескерткіштері

Презентация қосу

Қайта өрлеу дәуірінің мәдени мұрасы
мен ескерткіштері

ОРЫНДАҒАН: АЗАТҚЫЗЫ АЛЬФИЯ
КУРС/ТОБЫ: 2-КУРС, МӘДЕНИЕТТАНУ
ҚАБЫЛДАҒАН: ҚҰДАЙБЕРГЕНОВ СЕРҒАЗЫ Е.
Сұрақтар:

1. Қайта өрлеу дәуірінің атақты қыл қалам шеберлері не себептен өз
шығармаларында әйел сұлулығы мен балалы ана бейнесін дәріптеді?
2. Қайта өрлеу дәуірінің атақты қыл қалам шеберлері,олардың әлемдік
мәдениеттің алтын қорына қосылған шығармалары.
Әйел сұлулығының классикалық бейнесі көбінесе Ренессанс бейнелерімен
байланысты. Ренессанс мәдениеті бізге керемет және әсерлі әдемі бейнелер
қарайтын шексіз көптеген картиналарды ұсынды. Көптеген әйелдердің бет-
әлпеттері еске түседі, көбінесе өте әртүрлі, жеке, жұмбақ, тіпті әрқашан
дұрыс емес, бірақ әрқашан ортақ нәрсе бар. Олардың әрқайсысы өзінің
руханилығымен, жетілуге деген құштарлығымен, "абсолютті" сұлулықты
іздеумен таң қалдырады. Қайта өрлеу дәуірі бізге әйелдік туралы қазіргі
заманғы түсінік берді, ол сезімтал сексуалдылық пен ішкі әлемнің тереңдігін
біріктіретін тұрақты. Орта ғасырларда сұлулық адам бойындағы
трансцендентальды, Құдайдың көрінісі, рухани сұлулықтың көрінісі ретінде
қабылданды. Ежелгі гректер адам денесінің сұлулығына тағзым етті, бірақ
олар үшін бастысы жалпылау, идеализация болды. Олар сұлулықты,
үйлесімділікті және өлшемді бағалады, бірақ мінсіз формалар олар үшін
құдайларына еліктеу идеалы болды. Олардың кемелді дене бітімі даралықты
білдірмейді. Ренессанс, осы идеяларды жинап, оларды қайта өңдеп, жаңа
нәрсе ұсынды. Оның басты жетістігі-ол адамның жеке басына байланысты
адамның ақыл-ойына, ерік-жігеріне және рухына сенді.Қайта өрлеу дәуірі
кейде көркем шығармашылықтың көптігімен таң қалдырады, ешқашан
портреттер, діни, ежелгі сюжеттер, сол кездегі әйел сұлулығын жырлаған
сияқты. Алайда, бұл әсер қате, әйелдер бейнелерінің басқа мәдени және
тарихи дәуірлерінде аз ғана нәрсе жасалды, бірақ факт Ренессанс көркемдік
Сикстинская мадонна (фрагмент). Рафаэль Санти. өнімінің сапасы жалпы алғанда өте жоғары болды. Бізге жеткен
туындылардың көпшілігі әлемдік шедеврлер болды.
Ренессанс өнері ғылымнан, философиядан және поэзиядан озып кетті, ол ұтымды білім мен
қоршаған әлемнің сұлулығына романтикалық таңдануды біріктірді. Дәл суретші Жаңғыру
бірінші болып бастаған ләззат және кездерін қарау сұлулығымен адам денесінің және табиғат
емес, сала отырып, бұл ешқандай потаенного мағынасы. Сонымен бірге, ол адам анатомиясын,
пропорциясын, перспектива заңдарын, тепе-теңдікті, рельефті және көлемді байсалды
көзқараспен қарастырады, өлшейді, өлшейді, өзіне таза зияткерлік міндеттер қояды, алайда
олар өте романтикалық болып қала берді. Қайта өрлеу дәуірінің адамы, ортағасырлық
догматиканың мыңжылдық дәуірінен кейін жаңартуды қажет етті. Ол өзін Жаратушы, әмбебап,
Құдайға ұқсайтын адамның идеяларынан шабыт алды. Мұның бәрі нақты жағдайдан гөрі
арман болды, бірақ Ренессанс ортағасырлық өнерде жиі кездесетін трагедияға, жазадан қорқуға
және азапқа қарсы тұрды. Дәуірдің көркемдік шындығы ештеңені растамайды немесе жоққа
шығармайды, бұл таза фантастика, моральға қатысы жоқ арман. Сонымен қатар, көбінесе бұл
еріктілік, әдемілікке таңдану суретшілерді абсолютті іздеуге, кемелдікке ұмтылуға, кейіннен
Ренессанс эстетикасының негізін қалаған барлық нәрсеге итермеледі. Әйел денесі бір уақытта
білім мен таңдануға мүмкіндік беретін көркемдік құрал болды.Көбінесе, тіпті тақуалық
суретшілер де Мадоннаны әйелдері мен қожайындарынан жазды, кейде бүкіл қалаға танымал
сот орындаушылары біздің ханымдарымызға айналды.

Мадонна в кресле. Рафаэль Санти
Мұнда ешкім ештеңе түсінбеді, Қайта өрлеу дәуірінің діни көзқарасы орта
ғасырлармен салыстырғанда қатты өзгерістерге ұшырады. Құдай мен адам
арасындағы қашықтық едәуір қысқарды, адамның өзі құдайға ұқсайтын
тіршілік иесі болуға ұмтылды. Тіпті Орта ғасырлардан кем емес діни
тақырыптар бойынша картиналар жасағанда да, Ренессанс суретшісі
шынайы өмірде таң қалдырған барлық нәрсені – әйелдік Сұлулық пен
сексуалдылықты, Туған табиғатты, интерьер бөлшектерін түсіру қажет деп
санады. Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері шындықты эстетикаландыру
үшін өнерді табиғаттан жоғары қойды. Егер әйел боялған болса, онда ол
мүмкіндігінше әдемі болуы керек, ал оның киімі, шаш үлгісі мүмкіндігінше
талғампаз болуы керек. Сонымен бірге, рационалистический тәсіл тұрды во
главе угла.Олар Мадоннаны тағзым ету позасында жазған кезде, алдымен
қаңқаны тізесіне қойып, содан кейін оны етпен жауып, содан кейін ғана
барлық егжей-тегжейлерде киім бейнеленген, сонымен бірге олар Қылқалам
сияқты жас дененің сұлулығына және терінің нәзік тегістігіне таң қалды.

Мадонна в зелени
Анатомия заңдары мен перспективалары туралы білу суретшілерге өз
модельдерінің рақымын, рақымы мен нәзіктігін түсіруге мүмкіндік
берді. Әйел сұлулығы ұзақ уақыт бойы күнәкар және лайықсыз нәрсе
болып саналмады. Керісінше, сұлулық пен махаббат Қайта өрлеу
дәуірінің басты қасиеттерінің бірі болды, суретшілер тағзым етті,
содан кейін олар ұмтылды. Махаббат тақырыбы көптеген әдеби
трактаттарда көтерілді, сондықтан суретшілер махаббатта ләззат пен
қуанышты, Сұлулық пен кемелдікті көрді, не нәрсеге ұмтылу керек, не
ұнаса, өз шығармаларында қайта жасады. Итальяндық Қайта өрлеу
дәуірінің жетістіктері оның өмір сүруінің бір жарым ғасырында
жергілікті сипаттың мағынасынан жаһандық масштабтағы құбылысқа
айналды, оның барысында басқа еуропа елдерінің мәдениетіне тікелей
әсер ететін, кейіннен Италиядан тыс жерлерге таралған мәдени
құндылықтардың қуатты жүйесі жасалды. Қайта өрлеу өнері-бұл әйел
сұлулығы мен сексуалдылығының Әнұраны.

Донна Велата
Қайта өрлеу дәуірінің атақты қыл қалам шеберлері,олардың әлемдік мәдениеттің
алтын қорына қосылған шығармалары
Қайта өрлеу дәуірі (Ренессанс) – Батыс және Орталық Еуропа елдері мәдениеті тарихындағы орта ғасырдық мәдениеттен
жаңа заман мәдениетіне өту дәуірі. Бәрінен бұрын адам көзқарасындағы төңкеріс Италияда басталды (14-16 ғасыр, шамамен
айтқанда, басқа елдерде 15-16 ғасырлардың соңы). Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетінің негізгі ерекшеліктері – шынайылық,
гуманистік дүниетаным (гуманизм қысқасы), көне мәдени мұраларға ден қою, оны қайта «көркейту». Қайта өрлеу
адамдарына шіркеулік мораль, феодалдық қатынастар, орта ғасырлық дәстүрлер тарлық ете бастады. Олар өздерін қоршаған
табиғат дүниесін басқаша көретін болды, оны пайымдап бағалауы, эстетикалық талғамы, шындық пен өткенге деген
көзқарасы өзгерді.
Тез өзгеріп тұрған дүниеде барлығы да «құдайдың еркімен» болды дегенге сенім азая берді. Адамның күші мен қабілетіне
деген сенім қайта жанданды. Жаңа мәдениеттің қайраткерлері көңілдерін ең алдымен адамға және оның ісіне аударды.
Сондықтан оларды гуманистер (латынша – «гуманус» – адамгершіл) деп атады. Бұл жаңа дүниетанымның қалыптасуына
әртүрлі мамандықтағы, әртүрлі әлеуметтік дәрежедегі адамдар – сол дәуірдегі қала интеллигенциясы (зиялы адамдар,
қауым) – ақындар, философтар, суретшілер, мүсіншілер үлес қосты. Гуманистер озық ойдың еркін дамуына кедергі
жасайтын орта ғасырлық моральға сүйенген дәстүрлер мен догмалық ережелерді өлтіре сынады: ғылыми зерттеу еркіндігіне
жол ашылды.
Діннің шаттық өмірден бас тарту керек деген қағидасы дүниеге нақты назар аударумен, табиғатты зерттеумен алмасты.
Ғалымдар бақылау жасап, тәжірибелер жүргізіп, табиғат құбылыстарын анықтауға, олардың себептерін түсінуге тырысты.
Соның нәтижесінде шынайы ғылым, әдебиет пен өнер туды. Қайта өрлеу дәуірі гуманистік рух (адамгершілік), табиғат пен
адамды зерттеуге негізделген мінез-құлық және сұлулық нормаларын тапты. Гуманист-жазушылар табиғатты жырлады,
оның сұлулығына масаттанды. Жазушыларды енді ойдан шығарылған «әулиелер» емес, тірі адамдар, олардың қуанышы мен
күйініші қызықтырды. Олар өз заманының оқиғаға толы өмірін жазды, өлеңдерінде адамның күшті сезімін жырлады.
Гуманистік рух ұлттық дәстүрді ілгері дамытып, тарихи жаңа жағдайларға сай жаңаша түсіндірді. Гуманистер өмірдің
мақсаты мен жоғары бақыт құдайға құлшылық етуде немесе әскери ерлік жасауда емес, адам мүддесі үшін еңбектенуде деп
білді. Гуманистерді жан-жақты дамыған адамдар, рухы да, денесі де, ақыл-ойы да, сезімі де тамаша адамдар қызықтырды.
Гуманистер феодалдық тәртіпті сынай отырып, оны түгелімен жоққа шығарған жоқ. Олар билеуші тапты білімдендіру
жолымен өмір сүріп тұрған құрылысты «жөндеуді» армандады; халық олардан өз тұрмысын жақсартуды күтуі керек.
Боккаччо (1313– 1375)

Джованни Боккаччо (1313 ж. Париж – 21.12.1375. Чертольдо, Флоренцияға таяу жерде) – итальян
жазушысы. Қайта өрлеу дәуіріндегі алғашқы гуманист жазушылардың бірі. Ауқатты семьядан
шыққан. Әке жолын қумай, жасынан сөз өнері жолына түседі. Латын, грек тілдерін үйренеді.
Творчествосының алғашқы өлеңінде ондаған лирикалық өлеңдер, көне грек, рим мифологиясын
негізге алып, «Филострато» (1338), «Геляда» (1339) атты роман жазды. Бұдан соңғы «Махаббат
елестері» (1342) поэмалары мен «Амето» (1341) пасторалінде, «Фьяметта» (1343) повесінде
адамға, табиғатқа жаңа көзқарас баяндалады, адамның ішкі рухани байлығы мадақталады.
Боккаччоның елеулі шығармасы «Декамерон» (1350-1353) (грекше «он күн» деген сөз). Бұл
итальян халық әңгімелері мен анекдоттары, француз фаблиолары, шығыс хикаялары негізінде
біріктірілген 100 новелладан тұратын шығарма. Корольдар мен дінбасылардан бастап, қарапайым
шаруаны да кейіпкер ете отырып, сол кездегі қоғамның шынайы бейнесін көрсетеді. Еуропада
көркем әңгіме жанрының қалыптасуы мен дамуында кезеңдік шығарма боп танылған «Декамерон»
дүние жүзі әдебиетінде реалистік ағымның өркендеуіне зор ықпал етті.
Петрарка (1304-1374)

Франческо Петрарка (1304-1374) – көрнекті ақын, ойшыл, ғалым. Оның творчествосында Италиядағы қайта өркендеу
дәуірінің ерекшеліктері айқын сезіледі.
Петрарка Ареццо қаласында нотариустың семьясында дүниеге келді. Оның әкесі Петракко Дантенің досы болды. 1312 ж.
Петракко семьясымен Авиньонға көшіп барады. Петрарка жас кезінен Рим әдебиетін оқиды. Әкесінің айтуы бойынша ол
әуелі Монпельеде, соңынан Болонья университетінде юриспруденциямен айналысады. 1326 ж. Петрарка әке-шешесінен
айырылып, юриспруденциядан бас тартады. Авиньонда ол дін қызметкері болып тағайындалып, Папаның сарайына
жақындайды. Мұндағы асқан байлық пен екіжүзділікті Петрарка бірнеше шығармаларында әшкерелеген.
1327 ж. ол шіркеуде жас сұлу әйелмен кездеседі. Сол әйел көп жылдар бойы Петрарканың өлеңдерінде Лаура деген атпен
шығады. 1330 ж. өлеңдерінің арқасында Петрарка Джованни Колонна деген меценатқа қызмет етеді. Колоннаның үйінде
Петрарка антик жазушыларының творчествосын зерттейді. 1933 ж. ол Парижге барады. Соңынан Франция, Германия
елдерін аралайды. Ондағы мақсаты: көне тарихи ескерткіштерді көру, ежелгі қолжазбалармен танысу және дүние жүзіндегі
ғалымдармен байланысу. Ол армандаған Римді де көреді.
Үйіне оралған Петрарка Авиньонда тұра алмай, Воклюза деген тыныш жерге қашады. Онда ол 4 жылдай тұрады (1337-
1341). Воклюзада Петрарка көптеген шығармаларын жазды, соның ішінде латын тілінде жазылған, ақын даңқын шығарған
эпопея «Африка». Өмірінің соңғы 20 жылын Петрарка әуелі Миланда, кейін Венеция және Падуяда өткізді. Петрарка көп
саяхаттады. Оған барлық жерде үлкен құрмет көрсетілді.
Данте сияқты Петрарка патриот болды. Ол Италияның бірлігі үшін көптеген жерлерде сөз сөйлеп жүрді. 1374 ж. 18-
Данте

Данте Алигьери (май 1265. Флоренция – 14.9.1321. Ровенна) – итальян ақыны. Дворян әулетінен шыққан. Жасынан теологиямен,
философиямен, астрономиямен, орта ғасырлық схоластикамен терең шұғылданды. Флоренцияның саяси өміріне белсенді араласты. Көпестердің
мүддесін жоқтаған «ақтар» партиясында болды. Қала дворяндарының партиясы – «қаралар» ақтарды жеңеді де, Дантені отқа өртеу, дүние мүлкін
конфискелеу туралы үкім шығарады. Осыдан кейін Данте бүкіл Италияны шарлап кетеді. Өмірінің соңғы 6 жылын Ровеннада өткізеді. Данте
Беатриче деген әйелге ғашық болады, оның өміріне арнап жыр шығарған. Бұл жыр мен Дантенің басқа да прозалық шығармалары «Жаңа өмір»
(1292) ктітабына енген. Оның моральдық, философиялық трактаты саналатын қара сөзбен өлең аралас «Пир» (1307-1308) шығармасы мол кездегі
ресми тіл – латын тілінде емес, итальян тілінде жазылған. Халық тілін қорғау ниетімен «Халық сөзі туралы» (1305) атты кітап жазды. Онла бүкіл
Италия үшін біртұтас ұлттың тіл жасау жөнінде пікір айтқан. «Монархия ттуралы трактатында» (1312-1313) дүние жүзі монархиялық идеалды
қорғады.

Дантенің дүние жүзіне даңқы шыққан әйгілі шығармасы «Құдіретті комедия» (1307-1321). Бұл поэманы орта ғасырлық мәдениетінің көркем
синтезі деп санауға болады. Әдебиетке Данте орта ғасырдың ақырғы ақыны және жаңа заманның алғашқы ақыны болып кіреді. Бұл Италия
қоғамының өтпелі дәуірін жан-жақты сипаттаған, бүкіл орта ғасырлық мәдениеттің философиялық-көркемдік түйіні іспеттес шығарма Данте өзі
мұны комедия деп қана атаған, ал «құдіретті» деген сөз 16-ғ-да қосылды. «Құдіретті» деген сөз Данте поэмасының діни мазмұнын емес, оның
поэтикалық шеберлігін көрсету үшін қолданған.

Комедия «Тамұқ», «Күнәдан тазару» («Ғарасат майданы»), «Ұжмақ» деп аталатын 3 үлкен бөлімнен (кантика) тұрады. Әр бөлімде 33 жыр бар.
«Тамұқ» бөліміне қосылған 1 жырмен барлығы 100 жыр. Поэма 3 жол терцинамен жазылған. Оның композициясында 3 және 9 деген сандар көп
кездеседі. Олардың мистикалық мәні бар. Бұл сандар христиандық діннің символдары болып табылады. Мысалы, Дантенің «Жаңа өмір»
шығармасында 9 деген санға байланысты ақынның жеке өмірінде болған ең маңызды оқиғалар бейнеленген.

Поэманың фабуласы ортағасырлық клерикалық әдебиетте көп кездеседі. Бұл ол дүниенің құпиясын білгісі келген адам туралы әңгіме. Ондай
тақырып Батыс Еуропа, ежелгі орыс және шығыс әдебиеттерінде кездеседі. ХІІ ғ. өмір сүрген араб ақыны Абенарабиде Дантенің поэмасына
ұқсас шығарма болған. Данте араб тілін білген жоқ және ол кезде Абенарабидің шығармасы итальян тіліне аударылған жоқ, сондықтан Данте
Абенарабидің шығармасына сүйенді деген пікір орынсыз.

Антик жазушылардан Данте поэмасының жазылуына үлкен ықпал жасаған Вергилий. Оның «Энеидасында» қайтыс болған әкесін көру үшін
Тартарға түскен Эней батыр туралы баяндалады. Данте Вергилийдің тек қана сюжеттік детальдарын емес, оның өзінің бейнесін де пайдаланған.
«Құдіретті комедияда» жер үстіндегі ақыл-ой бейнесіндегі Вергилийдің жетегімен күнәһар адамзат өкілі Данте тамұққа түседі. Одан күнәдан
тазартатын тауға шығып, күнәдан тазарған соң, Беатриченің («құдіретті ақылдың» символы) жетегімен ұжмаққа кіреді, сөйтіп өмірін мәңгі бақи
рақатта өткізеді.

«Құдіретті комедия» орыс тіліне бірнеше рет аударылды. Ең соңғы аударған М.Лозинскийге 1946 ж. СССР мемлекеттік сыйлығы берілді. Ақын

Ұқсас жұмыстар

Қайта өрлеу мәдениеті

Жаңа заман мәдениеті

ҚАЙТА ӨРЛЕУ ДӘУІРІНІҢ МӘДЕНИЕТІ

Кейбір лингвисттер түркі халықтарының тамырын

Антикалық мәдениет

Мәдениет туралы түсініктердің тарихи эволюциясы

Қайта өрлеу философиясының ерекшелігі

Философияның қалыптасуының негізгі кезеңдері

Еуропада феодализмнің құлдырап және алғашқы буржуазиялық қоғамның қалыптасуы кезінде дамыған философиялық социологиялық ілім

Мәдениет тілі

Пәндер