КОРЕЙ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ПОЭЗИЯСЫ

Презентация қосу

КОРЕЙ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ
ПОЭЗИЯСЫ

301 топ Акимова Назгуль
Корей поэзиясы
Корей халқының ауызша шығармашылығы
туралы мәліметтер біздің дәуіріміздің алғашқы
ғасырларынан басталады. Антикалық дәуірде
Кореяда өзінің жазуы болған жоқ. Сондықтан бұл
ел туралы негізгі дерек көзі – Кореяның ұлы
көршісі – Қытайдың жазба ескерткіштері. [1] .
● Корей түбегінде орталықтандырылған Силла мемлекетінің
құрылуы кезінде (7-10 ғғ.) корей поэзиясы туралы нақтырақ
мәліметтерге ие болдық. Корейлердің өз ана тіліндегі
сөздерді жазу үшін қытай таңбаларын қолданудағы
алғашқы әрекеттері 6 ғасырға жатады. Сол кезден бастап
ана тіліндегі корей поэзиясы тек ауызша емес жазбаша
түрінде де шыға бастады. 888 жылы Ви Хонг пен Тэ Гю
«Самдок» атты өлеңдер жинағын құрастырды.
● Оны «Үш патшалық тарихының» (1145) авторы Ким Пу Сик
айтады. Осы кезеңдегі жиырма бес поэтикалық шығарма бізге
жеткен. Ең жетілмеген түрде жазылса да олар сол кездегі
корей поэзиясының табиғаты туралы түсінік береді. Будда
монахы Ирёнг (1206-1289) құрастырған «Үш патшалық
дәстүрлерінде» он төрт өлең берілген. Оның он бірі «Куньо
өмірінде» (1075) орналастырылған. Бұлар «сайнай» — «туған
жырлар» немесе «Силла жырлары» деп аталған. Қазір олар
«хянга» деген атпен белгілі [1]
Хянга
● 15-17 ғасырлардағы корей поэзиясының классикалық түрі корей сиджо тіліндегі
үш жолды қысқа өлең (осы жинақтың үшінші бөлімі). Бұл атау алғаш рет корей
поэзиясының «Жасыл таулар елінің өшпес сөздері» антологиясында кездеседі
(төменде қараңыз). Сөздің нақты мағынасы түсініксіз. Біреулер оны «жыл
мезгілдері поэзиясы» мағынасында, енді бірі «классикалық, көне әуендерге»
қарсы «заманауи әуендер» деп түсіндіреді. Бірақ бұл сөздің мағынасын қалай
түсіндірсеңіз де, барлық жағдайда ол корей өлеңінің ерекше формасына
арналған техникалық термин болып қала береді.Сиджо түрінде жазылған
өлеңдер оқылмай, музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындалды. Сиджода
өрнек тапқан тақырыптар сан алуан [1] .
● Сиджо тақырыптары 16-17 ғасырдың бірінші жартысына жататын келесі кезеңде
айтарлықтай өзгерді. Бұл кезең Корея тарихында ерекше қиын болды: жапон
диктаторы Хидэйосидің басқыншы ордаларымен соғыс (1592–1598) және
маньчжурлармен соғыс (1636) Кореяны дүр сілкіндірді. Соғыстар елді
шарпыды, феодализмнің қайшылықтарын ушықтырды, бұл соғыстардан
әлдеқайда бұрын өздерін сезінді. Өткір саяси-идеологиялық күрес корей
қоғамының төбелерін жұлып әкетті. Осы күреске өздері белсене атсалысқан
оның білімді бөлігінің таңдаулы өкілдері қатты қапаланады.

Поэзия саласында бұл түңілу «көл мектебі» (корей тілінде
«канхо мунхак», сөзбе-сөз «өзен-көлдер әдебиеті», яғни
табиғатты дәріптейтін әдебиет) өкілдерінің шығармашылығында
көрініс тапты. Бұл бағыттағы поэзияның негізгі мотиві –
табиғатты аялау мотиві. Қоғамдық қайшылықтарды шешудің
нақты жолдарын таппай, текті топтардың өзара күресінің түкке
тұрғысыздығы мен түкке тұрғысыздығын терең түсінген бұл
мектеп ақындары «саңыраулар» мен «соқырларды», яғни
зайырлы тобыр деп жазады [1] .
Найзағай жартастарды қиратсын,
Тумысынан кереңдер естімейді.
Аспанда күн нұрын шашсын
Соқыр адам көрмейді.
Иә, біз көреміз, естуіміз сезімтал,
Сонда да біз саңырау соқырмыз,- деп жазады Ли Хван (1501–1570), өзін корейлік Чжу Си
деп атаған ақын және ірі конфуцийші ғалым.
Ол мектептің ақындары билік, тектілік, дәреже, байлықты жоққа шығарып, жеңілдетуге
шақырады:
Мен арпа ботқасын жедім
Және көкөністердің дәмін ерте көрдім
Мен су жағасындағы тастың үстінде отырып
Шексіз ләззат аламын,
Және барлық байлықтар мен дәрежелер
Бұл мүлдем қызғанудың қажеті жоқ нәрсе, - деп жазады поэзиядағы осы бағыттың классигі
Юн Сон До (1587–1642) [1] .
Патриоттық тақырыпты Ким Санг Хеннің поэзиясынан
және бұдан былай соғыс болмасын және адамдар «соқаға
қылыш соғады» деп армандаған белгісіз автордың тамаша
өлеңінен естуге болады:
Бүкіл ғаламдағы барлық қылыштар
Сыпырғыштарға ауыссағой,
Оңтүстіктіктер де, солтүстіктер де
Бұл жерден кету үшін.
Ал сыпырғыштардан соқалар жасасағой
Барлық жерді жырту үшін [1] .
Қазақ поэзиясы

● Еркін сұңқарлар, дархан құландар сияқты қазақтың «сөз, жыр шеберлері»
ақиқатқа арқау етіп, шексіз даланың бір шетінен екінші шетіне өлеңмен
жетелейтін. Поэзия қазақ халқы үшін қиыншылықта, қиналғанда жұбанышы
да, кез келген қуанышын, бақытын танытудың, халық батырларының
ерлігін жырлаудың жолы болған. Қазақ ақындары қай кезде де өлең, жыр
арқылы байлардың әділетсіздігіне қарсы шығып, жауыз билеушілерге қол
созуға тырысып, батыл, барша жұртшылықтың көзінше қоғамдағы
келеңсіздіктерді келемеждеп, сол кездегі саяси әрекеттерге әсер еткен [2] .
● Шығармашылықтың тууы 16 ғасырдың ортасында, Темірдің
далаларды басып алуына байланысты барлық апаттардан кейін
орын алды. Бұл кезде жазу дами бастады, бірақ қарапайым
адамдар оны меңгере алмады, сондықтан алғашқы өлеңдер мен
жырлар жатталып ауыздан-ауызға, ұрпақтан-ұрпаққа өтті.
● Қазақтың алғашқы ақындарының бірі – Қадырғали Жалаири
(1530-1605). Тұтқында жүргенде Мәскеуде «Жами-ат-таварих»
деп аталатын 157 беттік еңбегін жазды. Қолжазба халық мақал-
мәтелдеріне, нақыл сөздеріне, тапқыр сөздеріне толы болды.
Тарихшы-ақын орыс патшасы Борис Годуновтың мақтаулы
Қадырғали
сипаттамаларына көп көңіл бөлген. Оның іс-әрекеті, адамдық Жалаири
қасиеті, қадір-қасиеті Қадырғалиға үлкен әсер қалдырды [2] . (1530-1605).
● 15-17 ғасырларда ұлттық аспап домбыраның сүйемелдеуімен ән айтуда импровизациялық
баяндау дәстүрі дүниеге келді.Жыраулардың (жыршылардың) тұтас бір ғалам, қазақ
ақындары өздерінің сүйікті толғау жанры – философиялық жырда бір-бірімен айтысқан.
Көбінесе мұндай шеберлерді әдемі сынау, ақыл-кеңесін айту, өз көзқарасын қорғау
мақсатында Қазақ хандығының билеушілері кеңесші етіп алған. Оларға маңызды миссия
– бітімгершілік, билік пен қарапайым халық арасында делдал болу міндеті жүктелді.
● Халық сенімі мен сүйіспеншілігін пайдалана отырып, өнерпаздар өткір бұрыштарды
шебер тегістеп, қиын-қыстау кезеңде кемеңгер ақыл-кеңестерімен жұбатып,
келеңсіздіктердің алдын алуға тырысып, халықтың мүддесін қорғап, олардың үмітін,
тілегін жырлаған [2] .
● Аты аңызға айналған, Мұңлы адам лақап атымен аталған Асан
Қайғы – сол кездегі қазақтың әйгілі ақындарының бірі. Оның
көп еңбектері қолжазба күйінде күні бүгінге дейін сақталған.
Мұң, туған жер, жер іздеп қиян-кескі далада жүрген аяулы
жерлестері үшін езгі, рулар арасындағы алауыздық, тәртіпсіздік,
тонау, үмітсіздік оның жанға жайлы жырларында негізгі
нотамен естілді[2].
Мысалы «Ай, Хан ием, мен айтпасам, білмейсің»
өлеңінде былай дейді:
Ай, Хан ием, мен айтпасам, білмейсің,
Айтқаныма көнбейсің.
Шабылып жатқан халқың бар,
Аймағын көздеп көрмейсің.
Қымыз ішіп қызарып,
Мастанып, қызып терлейсің,
Өзіңнен басқа хан жоқтай
Елеуреп неге сөйлейсің?!
Қорған салдың бейнет қып,
Қызметшің жатыр ішіп-жеп.
...Оны неге білмейсің?! [3].
Қорытынды
Қорытындылай келе корей және қазақ поэзиясының 15-17
ғасырлардағы өзгерістері мен қандай тақырыптарда жазылғанына
шолу жасадық.Яғни дәл сол кезеңдерде патриоттық сезімде
жазылған шығармаларының көптігін және де сиджо мен жыраулар
поэзиясындағы аспаптар арқылы орындалған жырларын ескере
отырып поэзиядағы ұқсастықтарын көрдік.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1 Коллектив авторов Перевод Ахматова.А
Корейская классическая поэзия1956 г Қазақша
аударма Акимова Назгуль 2022 (15.04.2022)
2 https://autogear.ru/article/380813/kazahskie-
poetyi-kazahskaya-poeziya/ (19.04.2022)
3 https://bilim-all.kz/tag/ (29.04.2022)

Ұқсас жұмыстар

Қамырдың ашуы

ОҢТҮСТІК КОРЕЙ РЕСПУБЛИКАСЫ

ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕМЛЕКЕТІНІҢ АҚША- НЕСИЕЛІК РЕТТЕУІ

Корей халқының тамақтану ерекшеліктері

Мұқағали Мақатаев

Қазақ даласына жер аударылған ұлттар тарихы

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТ

Мұғалімнің зерттеу қызметі – педагогтің кәсіби дамуының факторы

Азиядағы мемлекет

Корей тілі

Пәндер