ҚАЗАСТАННЫҢ СУАРМАЛЫ ЕГІНШІЛІГІ

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН
ТОПЫРАҚТАРЫ
Н ПАЙДАЛАНУ
ЖОЛДАРЫ
ОРЫНДАҒАН : ОРЫНБАСАР ГҮЛНАЗ
ТЕКСЕРГЕН : ШАЙҚЫСЛАН Е . Ш
ҚАЗАСТАННЫҢ СУАРМАЛЫ ЕГІНШІЛІГІ

Қазір Қазақстанда суармалы егіншілік көлемі 1,0 млн гектардай. Жерді суару
жағынан республика ТМД елдер ішінде Өзбекстан мен Ресейден кейінгі үшінші
орында, демек елімізде суармалы егіншіліктің болашағы зор. Онда суаруға
жарамды жер көлемі 30-40 млн гектар. Оның үстіне Қазақстанда суарудың
тиімділігі басқа Достастық елдеріне қарағанда едәуір жоғары. Мысалы, белгілі
агроклиматологтар Ф.Ф.Давитая мен С.А.Сапожниковалардың (1963) мәліметтеріне
қарағанда, түрлі аймақтарда жерді суарудың тиімділігін анықтайтын коэффициент
жасауға болады. Бұл коэффициент бойынша суарудан алынатын қосымша молырақ
өнім Қазақстанда және Орта Азия республикаларында едәуір артық. Бұл жағдай іс
жүзінде кезінде дәлелденді де. Әлемдік рекордтық өнімдер: күріштен гектарынан
171 центнер (Ы.Жақаев), тарыдан 201 центнер (Ш.Берсиев), қант қызылшасынан
1500 центнер (О.Гоноженко), темекіден 35-40 центнер (П.Томоровский),
Қазақстанның суармалы жерлерінен алынды
күріштен гектарынан 171 центнер (Ы.Жақаев),

тарыдан 201 центнер (Ш.Берсиев),
ӘЛЕМДІК РЕКОРДТЫҚ ӨНІМДЕР:
қант қызылшасынан 1500 центнер (О.Гоноженко),

темекіден 35-40 центнер (П.Томоровский).
Оңтүстік Қазақстан облысының Шардара
ауданындағы Сырдария өзенінің ескі
жағалауларында да күрішке жарамды
жерлер көп. Мұнда Шардара және
Отырар далаларында 1 млн гектардан
астам суаруға жарамды жерлер
зерттелді, оның 500 мың гектардай жері
су келуге ыңғайлы. Дегенмен оның
барлығын түгелдей игеруге су көздері
жетіспейді. Қазіргі кезде Сыр бойының
теріскей жағалауындағы аймақ
Қызылқұм каналы арқылы игерілуде.
Қызылқұм алқабын алғашқы кезеңінде
күріш шаруашылықтары игерген. Қазір
мұнда көлемі 40 мың гектардан астам
суармалы жерде егістіктер орналасқан.
Табиғи жағдайда өнім беріп
жартыпайтын тақыр түстес топырақтар,
оны суарып, тыңайтқыштар қолданған
кезде гектарынан 40 -50 центнерден ақ
маржан беруде.
• Қазақстанның негізгі күрішті аймағы
Қызылорда облысы екені мәлім.
Зерттеулерге қарағанда, ауыспалы
егіншілік жүйесі арқылы күріш егуге
жарамды жерлер облыста 5 млн гектардан
астам, оның 2,4 млн гектары күрделі
мелиорациялауды қажет етпейді. Дегенмен
ренспубликадағы су тапшылығын ескере
отырып, суармалы жер көлемін бұл аймақта
150 мың гектарға жеткізіп, оның 70-80 мың
гектардан астамына тек күріш егілмек.
Қазіргі уақытта Қызылорда облысындағы
таза күріш егісі 60 мың гектардан артық.
Жайық өзенінің бойы - суармалы егіс үшін
мүмкіншілігі мол аймақ. Зерттеулер Батыс
Қазақстан облысында суаруға жарамды, бірақ
әр түрлі мелиорациялау жұмыстарын қажет
ететін жер көлемі 8-10 млн гектарға жететінін
анықтап отыр. Атырау облысында мұндай жер
көлемі 2,0 млн гектарға жуық. Бұл жерлердің
біраз бөлігін суаруға мұндағы су көздері
жетіспейді. Дегенмен біршама жерлерді суаруға
мүмкіншіліктер бар. Ол жайында зерттеу
жұмыстары жүргізілуде.
. Суармалы жердің тағы бір артықшылығы:
бір жылда екі өнім алуға мүмкіндік береді.
Мәселен, тез пісетін астық дақылдарынан
кейін немесе жазда пісетін картопты жинап
алғаннан кейін вегетативтік уақыт Алматы
облысында 70-80 күн, ал Оңтүстік Қазақстан
облысында 90-110 күнге дейін созылады. Бұл
уақыт ішінде аңыздыққа тез пісетін тары
немесе сүрлем жүгері сияқты дақылдарды
егуге болады, былайша айтқандай суармалы
егістіктердің экономикалық тиімділігі мол.
Біріншіден, ешқандай өнім бермейтін, тіпті
жайылымға жарамайтын шөлді жерлер
суарылса, ол табиғаттың қолайсыз
құбылыстарына тәуелсіз болып, тұрақты әрі
мол өнім береді, жұмсалған шығын көп
ұзамай есесімен қайтарылады. Екіншіден,
суармалы егіншілік аймақтарында күн
шұғыласын мол қажет ететін, халық
шаруашылығына өте керек техникалық
дақылдар - мақта, қант қызылшасы, темекі,
күріш, баубақшалар, дәрілік шөптер өсіп, мол
өнімдер береді
Қазақстанның суармалы жер көлемі қазір 1,0 млн
гектардай. Олар негізінен оңтүстіктегі Алматы,
Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда
облыстарында. Болашақта осы облыстардағы мол
сулы өзендер - Іле, Шу, Сырдария және басқа
майда өзендердің суларын тиімді пайдалану
арқылы Оңтүстік Қазақстандағы суармалы жер
көлемін 2-2,2 млн гектарға жеткізуге болады.
Біраз жерлерді Қазақстанның батысындағы Жайық
өзені, ал республикамыздың шығысы мен
терістігінде Ертіс, Есіл, Тобыл өзендері арқылы
суғарылмақ.

Ұқсас жұмыстар

Суармалы жүйелерді қайта құру

МЫСЫҚ ТӘРІЗДІЛЕР ТҰҚЫМДАСЫ

АСТАНА - БАС ҚАЛА

МЕЛИОРАЦИЯ ЖҮЙЕЛЕРДІ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ АВТОМАТТАНДЫРУ ПӘНІ

Жерді суғару

Суармалы егіншілік жағдайында зиянкестерге қарсы күрес жағдайлары

Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылықта пайдаланылатын су ресурстары(Өсімдік шаруашылығы)

Қытай халық республикасы

БІЛЕСІҢ БЕ ЕЛОРДАНЫҢ ТАРИХЫН?

Эрозиялық құбылыстың дамуына сол жердің топырақ - өсімдік жамылғысы және геол

Пәндер