МОРАЛЬ – ПРИНЦИПТЕР, НОРМАЛАР ЖӘНЕ ИДЕАЛДАР ЖҮЙЕСІ

Презентация қосу

АТЫ-ЖӨНІ:ӘБУБӘКІР ШЫНҒЫС

ГРУППА:ИУТЭК 20-1

МҰҒАЛІМ:ТӘҢІРБЕРГЕНОВА РАБИҒ

ПӘН:ЭТИКА ЖӘНЕ СЫБАЙЛАС ЖЕ

НЕГІЗДЕРІ

МОРАЛЬ – ПРИНЦИПТЕР,
НОРМАЛАР ЖӘНЕ
ИДЕАЛДАР ЖҮЙЕСІ
• МОРАЛЬ – БЕЛГІЛІ БІР УАҚЫТ КЕЗЕҢІНДЕ ҚАЛЫПТАСҚАН ЗҰЛЫМДЫҚ ПЕН ЖАҚСЫ БАҒАЛАУ ПАРАДИГМАСЫНА
НЕГІЗДЕЛГЕН ЕРЕЖЕЛЕР, ПРИНЦИПТЕР, БАҒАЛАУ, НОРМАЛАР ШАРТТЫ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ. БҰЛ ҚОҒАМДЫҚ
САНАНЫҢ ҮЛГІСІ, ҚОҒАМДАҒЫ СУБЪЕКТІНІҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН РЕТТЕЙТІН ӘДІС. ОЛ ЖЕКЕ ТҰЛҒА РЕТІНДЕ ДЕ,
ӘЛЕУМЕТТІК НЫСАНДА ДА СУБЪЕКТИВТІ ҚАТЫНАСТАРДА ДАМИДЫ.

• МОРАЛЬ ҰҒЫМЫ ПСИХОЛОГТАР ТҰРҒЫСЫНАН АЛҒАНДА, ЖАҚСЫ ЖӘНЕ ЖАМАН МАҒЫНАСЫ БАР ӘРТҮРЛІ
ЖАЗЫҚТЫҚТАҒЫ ОҚИҒАЛАРДЫ БАҒАЛАУҒА ЖАУАП БЕРЕТІН ТЕРЕҢ ДЕҢГЕЙДЕ ҚАЛЫПТАСТЫРЫЛҒАН АДАМ
ПСИХИКАСЫНЫҢ ФРАГМЕНТІ. МОРАЛЬ СӨЗІ ЖИІ «МОРАЛЬ» СӨЗІНІҢ СИНОНИМІ РЕТІНДЕ ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ.
• «МОРАЛЬ» СӨЗІ КЛАССИКАЛЫҚ ЛАТЫН ТІЛІНЕН ШЫҚҚАН. ОЛ ЛАТЫН СӨЗІНІҢ «МОМЕНТІ» ДЕГЕН
МАҒЫНАНЫ БІЛДІРЕДІ, ЯҒНИ МОРАЛЬ, ӘДЕТ. ЭТИКА ЖӘНЕ ЭТИКАЛЫҚ: – АДАМГЕРШІЛІК ЖӘНЕ МОРАЛЬ,
ГРЕК ТІЛІНЕН ӨРНЕКТЕРДІ БАЛАМАЛЫ БОЛДЫ «MORALIS» ЖӘНЕ «MORALITAS»: ОСЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ
БАСШЫЛЫҚҚА АРИСТОТЕЛЬ, АЛЫСУДЫҢ СІЛТЕМЕ ЖАСАЙ ОТЫРЫП, ОЛ СӨЗДЕРДІ ҚАЛЫПТАСАДЫ.

• НЕГІЗІНЕН, ТЕРМИН «МОРАЛЬ» АЖЫРАМАС РЕТІНДЕ ҚОҒАМНЫҢ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ТҮРІН КӨРСЕТУ ҮШІН
ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ, БІРАҚ, МЫСАЛЫ, ХРИСТИАН НЕМЕСЕ БУРЖУАЗИЯЛЫҚ МОРАЛЬ ЕРЕКШЕЛІКТЕР,
БАР.ОСЫЛАЙША, ТЕРМИН ТЕК ҚАНА ШЕКТЕУЛІ АДАМДАР ТОБЫ ҮШІН ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ. ШАРТТЫ
ҚҰНЫ, ҚАБЫЛДАНҒАН ӘЛЕУМЕТТІК ТАПСЫРЫС ЕСЕБІНЕН ӨЗГЕРМЕЛІЛІГІ – БІР ЖӘНЕ СОЛ ІС-ҚИМЫЛ
БОЛМЫСТЫҢ ТҮРЛІ КЕЗЕҢДЕРДЕ ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫ ТАЛДАУ, ОЛ МОРАЛЬ АТАП ӨТКЕН ЖӨН.
ӘРБІР ҰЛТ ӨЗІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІ МЕН САЛТ-ДӘСТҮРІНЕ НЕГІЗДЕЛГЕН ӨЗ МОРАЛЬДЫҚ ҚАСИЕТТЕРІНЕ ИЕ.

• КЕЙБІР ҒАЛЫМДАР ӘРТҮРЛІ ҰЛТТАРДЫҢ ҒАНА ЕМЕС, СОНДАЙ-АҚ «ШЕТЕЛДІК» ТОПТАРҒА ЖАТАТЫН
СУБЪЕКТІЛЕРГЕ ДЕ ТҮРЛІ МОРАЛЬ НОРМАЛАРЫН ҚОЛДАНАТЫНЫН АТАП ӨТТІ. МӘДЕНИ, ЭТНИКАЛЫҚ,
ЖӘНЕ БАСҚАЛАР: ВЕКТОР АДАМДАРДЫҢ ТОБЫНЫҢ АНЫҚТАУ «ӨЗ», «БЕЙТАНЫС» ТҮРЛІ ЖОЛДАРМЕН
ТОБЫМЕН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕГІ ҚАТЫНАСЫ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ӨЗІН ЖҮРЕДІ. БЕЛГІЛІ БІР ТОБЫНА
ӨЗДЕРІН АНЫҚТАУ, ПӘН ОНЫ ҚАБЫЛДАҒАН ЕРЕЖЕЛЕР МЕН НОРМАЛАРДЫ (МОРАЛЬ), ҚАБЫЛДАЙДЫ,
ҚОҒАМНЫҢ АДАМГЕРШІЛІК САҚТАУ ҚАРАҒАНДА ӨМІР БҰЛ ЖОЛЫ КӨП ӘДІЛ ҚАРАСТЫРУ.
• МОРАЛЬ, БЕЛГІЛІ БІР ҚОҒАМДА ҚАБЫЛДАНҒАН ПАРАДИГМА НЕГІЗІНДЕ ҚҰРЫЛҒАН, ӨЙТКЕНІ «ЖАМАН НЕМЕСЕ ЖАҚСЫ»
БЕЛГІЛЕРІ АБСОЛЮТТІ ЕМЕС, САЛЫСТЫРМАЛЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ ЖӘНЕ ӘРТҮРЛІ АМАЛДАРДЫҢ МОРАЛЬДЫҚ
СИПАТТАМАСЫ НЕМЕСЕ АДАЛДЫҒЫ ШАРТТЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.

• МОРАЛЬ, ҚОҒАМНЫҢ НОРМАЛАРЫ МЕН НОРМАЛАРЫН БІРІКТІРУ РЕТІНДЕ, БЕЛГІЛІ БІР ҚОҒАМДА ҚАБЫЛДАНҒАН
ДӘСТҮРЛЕР МЕН ЗАҢДАРДЫҢ НЕГІЗІНДЕ ҰЗАҚ УАҚЫТ БОЙЫ ҚАЛЫПТАСАДЫ. САЛЫСТЫРУ ҮШІН, СІЗ СИҚЫРЛЫ ЖӘНЕ
МАГИТТІ ҚОЛДАНУҒА КҮДІКТЕНГЕН ӘЙЕЛДЕРДІ КҮЙДІРУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ МЫСАЛДЫ ҚОЛДАНУҒА БОЛАДЫ. ОРТА
ҒАСЫРЛАР СИЯҚТЫ ҚАБЫЛДАНҒАН ЗАҢДАРДЫҢ АЯСЫНДА МҰНДАЙ ӘРЕКЕТ МОРАЛЬДЫҚ ӘРЕКЕТ ДЕП САНАЛДЫ, ЯҒНИ
ЖАҚСЫ. ҚАБЫЛДАНҒАН ЗАҢДАРДЫҢ ЗАМАНАУИ ПАРАДИГМАСЫНДА МҰНДАЙ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ ПӘНГЕ ҚАТЫСТЫ
МҮЛДЕМ ҚОЛАЙСЫЗ ЖӘНЕ АҚЫМАҚТЫҚ ҚЫЛМЫС БОЛЫП САНАЛАДЫ. СОНЫМЕН ҚАТАР, МҰНДАЙ ОҚИҒАЛАРДЫ,
МЫСАЛЫ, ҚАСИЕТТІ СОҒЫСТАР, ГЕНОЦИД НЕМЕСЕ ҚҰЛДЫҚТЫ САЛУҒА БОЛАДЫ. ӨЗ ЗАМАНЫНДА БЕЛГІЛІ БІР ҚОҒАМДА
ӨЗ ЗАҢДАРЫМЕН МҰНДАЙ ӘРЕКЕТТЕР НОРМА РЕТІНДЕ ҚАБЫЛДАНДЫ, ОЛАР МҮЛДЕМ МОРАЛЬДЫҚ ДЕП САНАЛДЫ.

• МОРАЛЬ ҚАЛЫПТАСТЫРУ АДАМЗАТТЫҢ ӘРТҮРЛІ ЭТНОСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК БАСЫНДА ЭВОЛЮЦИЯСЫМЕН ТІКЕЛЕЙ
БАЙЛАНЫСТЫ.ӘЛЕУМЕТТІК ЭВОЛЮЦИЯ ҰЛТ ОҚИТЫН ҒАЛЫМДАР ТҰТАСТАЙ ЖӘНЕ ЖЕКЕ ТҰЛҒА ТУРАЛЫ ТОБЫНДА
КҮШТЕРДІҢ ЭВОЛЮЦИЯ ӘСЕР ЕТУ НӘТИЖЕСІНДЕ ИМАНДЫЛЫҚҚА ҚАРАСТЫРУ. ОЛАРДЫ ОРЫНДАУ НЕГІЗІНДЕ,
ИМАНДЫЛЫҚҚА БЕЛГІЛЕНГЕН МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ НОРМАЛАРЫ ЭВОЛЮЦИЯ ТАБЫСҚА ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУГЕ КӨМЕКТЕСУ,
ТҮРЛЕР МЕН ОЛАРДЫҢ ӨСIМIН МОЛАЙТУ ТІРШІЛІК ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ, АДАМЗАТТЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ БАРЫСЫНДА
ӨЗГЕРЕДІ. ОСЫ ТАҚЫРЫПҚА БІРГЕ ПСИХИКАСЫ ТУРАЛЫ «PRO-ӘЛЕУМЕТТІК» ІРГЕЛІ БӨЛІГІ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ОЛАРДЫҢ
ІС-ӘРЕКЕТТЕРІ ҮШІН ЖАУАПКЕРШІЛІК СЕЗІМІН, ЖАНАШЫРЛЫҚ СЕЗІМІН, КІНӘСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ СОНЫҢ
САЛДАРЫНАН.
• ТИІСІНШЕ МОРАЛЬ – МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕРІН БЕЛГІЛЕНГЕН ЖИЫНТЫҒЫ АДАМ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ ДАМЫТУҒА ЫҚПАЛ
БЕЛГIЛЕНГЕН ЕРЕЖЕЛЕР ИДЕОЛОГИЯНЫҢ ЖИЫНТЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ НАҚТЫ НҮКТЕСІНДЕ ҚОРШАҒАН ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ
ӘСЕРІНЕН ҰЗАҚ УАҚЫТ КЕЗЕҢІ ІШІНДЕ ҚАЛЫПТАСАДЫ. ОЛ СОНДАЙ-АҚ ҚОҒАМДАҒЫ СУБЪЕКТІНІҢ ДАРАЛЫҚТЫ БОЛДЫРМАУҒА
БАҒЫТТАЛҒАН; ОРТАҚ КӨЗҚАРАС БІРІКТІРІЛГЕН ТОПТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ. SOCIOBIOLOGISTS ӘЛЕУМЕТТІК ЖАНУАРЛАР
ТҮРЛЕРІНІҢ БІРҚАТАР БҰЛ КӨЗҚАРАСЫН ҚАРАСТЫРУ, ӨМІР СҮРУ ҮШІН ҰМТЫЛЫС ӘРЕКЕТІН ӨЗГЕРТУГЕ НИЕТ БАР ЖӘНЕЭВОЛЮЦИЯ
КЕЗЕҢІНДЕ ӨЗІНІҢ ТҮРЛЕРІН САҚТАУ. БҰЛ МОРАЛЬДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА, ТІПТІ ЖАНУАРЛАРҒА ДА СӘЙКЕС КЕЛЕДІ. АДАМДА, СОЛ
МОРАЛЬДЫҚ СТАНДАРТТАР НЕҒҰРЛЫМ КҮРДЕЛІ ЖӘНЕ АЛУАН ТҮРЛІ ДАМЫҒАН, БІРАҚ ХАЛЫҚТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНА ЫҚПАЛ
ЕТЕДІ, СОНДЫҚТАН АМАН ҚАЛУ МҮМКІНДІГІН АРТТЫРАДЫ МІНЕЗ-ДАРАЛЫҚ АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША, СОНДАЙ-АҚ НАЗАР АУДАРДЫ.
ОЛ АТА-АНАСЫНЫҢ МАХАББАТ РЕТІНДЕ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ, ТІПТІ ОСЫ СТАНДАРТТАР АДАМ МОРАЛЬ ЭВОЛЮЦИЯ САЛДАРЫ БОЛЫП
ТАБЫЛАДЫ ДЕП САНАЛАДЫ – МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ БҰЛ ТҮРІ ҰРПАҚ ӨМІР СҮРУ АРТТЫРАДЫ.

• SOCIOBIOLOGY ЖҮРГІЗІЛГЕН АДАМ МИЫНЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕР, АДАМНЫҢ АДАМГЕРШІЛІК АРАСЫНДАҒЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ ТАРТЫЛҒАН СУБЪЕКТІСІНІҢ МИ ҚЫРТЫСЫНЫҢ, ҚАНДАЙ БӨЛІГІН АНЫҚТАУ, ЖЕКЕ ТАНЫМДЫҚ ІШКІ ЖҮЙЕСІН
ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЕМЕС. ЖИІ НЕЙРОНДЫҚ ЖЕЛІСІН ОҚШАУЛАУ ШЕШІМ МОРАЛЬ ТАПСЫРМАСЫ КЕЗІНДЕ МИ БАҒЫТТАРЫН
ZADEYSTVYVAYUTSYA, БАСҚАЛАРДЫҢ НИЕТІ ТАҚЫРЫБЫН ҰСЫНУ ҮШІН ЖАУАПТЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. СОЛ СИЯҚТЫ, БАСҚА
ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ТӘЖІРИБЕСІН КӨРСЕТУ ҮШІН ЖАУАП БЕРЕТІН НЕЙРОНДЫҚ ЖЕЛІ ҚАТЫСАДЫ. ЯҒНИ, МОРАЛЬДЫҚ
МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ КЕЗІНДЕ АДАМ МИЫНЫҢ БӨЛІКТЕРІН ПАЙДАЛАНАДЫ,БҰЛ МАТЧ ЖАНАШЫРЛЫҒЫ МЕН ЭМПАТИЯ, ОСЫ
МОРАЛЬ БАР (ОНЫҢ СЕЗІМДЕРІ МЕН ТӘЖІРИБЕ ТҮСІНУ ҮШІН БАСҚА ПӘН КӨЗІМЕН ЗАТТАРДЫ КӨРУГЕ ЖЕКЕ ҚАБІЛЕТІН,) MEZHUYEV
СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ТҮСІНІСТІКТІ ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ЕКЕНІН КӨРСЕТЕДІ. МОРАЛЬДЫҚ ПСИХОЛОГИЯ ТЕОРИЯСЫНА СӘЙКЕС
АДАМГЕРШІЛІК ҚАЛЫПТАСАДЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕРЕДІ, СЕБЕБІ АДАМНЫҢ ӨЗІ ҚАЛЫПТАСАДЫ. ЖЕКЕ ДЕҢГЕЙДЕ МОРАЛЬ ҚАЛЫПТАСУЫН
ТҮСІНУГЕ БІРНЕШЕ ТӘСІЛДЕР БАР:
• – КОГНИТИВТІ ТӘСІЛ (ЖАН ПИАГЕТ, ЛОРЕНЦ КООЛЬБЕРГ ЖӘНЕ ЭЛЛИОТ ТЮЛИЕЛ) – АДАМНЫҢ ДАМУЫНДАҒЫ
МОРАЛЬ БІРНЕШЕ СЫНДАРЛЫ КЕЗЕҢНЕН НЕМЕСЕ АУДАНДАРДАН ӨТЕДІ;

• – БИОЛОГИЯЛЫҚ ТӘСІЛ (JONATHAN HAIDT ЖӘНЕ МАРТИН ХОФФМАНН (МАРТИН ХОФФМАН)) – МОРАЛЬ АДАМ
ПСИХИКАСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ЭМОЦИОНАЛДЫҚ КОМПОНЕНТІ ДАМЫТУ ФОНЫНДА КӨРІНЕДІ. ЖЕКЕ
ТҰЛҒАНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КОМПОНЕНТІ РЕТІНДЕ МОРАЛЬ ТЕОРИЯСЫ ДАМЫТУ ҮШІН ҚЫЗЫҚТЫ, ОЛ МОРАЛЬ
ҰЯЛЫП ПАЙДА ҰМТЫЛУ «СУПЕР-ЭГО» САЛДАРЫНАН, КІНӘСІН РЕТІНДЕ ҚАЛЫПТАСАДЫ ҰСЫНДЫ
ПСИХОАНАЛИТИК ЗИГМУНД ФРЕЙД, КӨЗҚАРАС БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.
• МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ – БҰЛ СУБЪЕКТІНІҢ МОРАЛЬДЫҚ БОРЫШЫ, МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫҢ ОСЫ
ШАРАЛАРЫН БҰЗУ – АДАМГЕРШІЛІК КІНӘСІНІҢ СЕЗІМІ.

ҚОҒАМДАҒЫ АДАМГЕРШІЛІК НОРМАЛАРЫ СУБЪЕКТІНІҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСҚАН МОРАЛЬДАН
ТУЫНДАЙТЫН ЖАЛПЫ ҚАБЫЛДАНҒАН ШАРАЛАРЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ОСЫ НОРМАЛАРДЫҢ ЖИЫНТЫҒЫ БАРЛЫҚ
ЖАҒЫНАН ҚОҒАМНЫҢ НОРМАТИВТІК ЖҮЙЕСІНЕН АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ: КЕДЕН, ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭТИКА СИЯҚТЫ
БЕЛГІЛІ БІР ЖҮЙЕ ҚАЛЫПТАСТЫРАДЫ.

• БІЛІМНІҢ ЕРТЕ КЕЗЕҢДЕРІНДЕ МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАР ДІНМЕН ТІКЕЛЕЙ БАЙЛАНЫСТЫ БОЛДЫ, ОЛ ҚҰДАЙДЫҢ
АШЫЛУЫНЫҢ МАҒЫНАСЫ ҮШІН МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРДЫ БЕЛГІЛЕЙДІ. ӘРБІР ДІНДЕ БАРЛЫҚ ДІНДАРЛАР ҮШІН
МІНДЕТТІ МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАР (ӨСИЕТТЕР) БАР. ДІНГЕ ҚАТЫСТЫ БЕЛГІЛЕНГЕН МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРДЫҢ
ОРЫНДАЛМАУЫ ФАНАТ ДЕП ЕСЕПТЕЛЕДІ. ӘРТҮРЛІ ӘЛЕМДІК ДІНДЕРДЕ МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРҒА СӘЙКЕС
БЕЛГІЛІ БІР ҮЛГІ БАР: ҰРЛЫҚ, КІСІ ӨЛТІРУ, НЕКЕ АДАЛДЫҒЫН БҰЗУ, ӨТІРІК АЙТУ – СЕНУШІЛЕРДІҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫ
ТУРАЛЫ СӨЗСІЗ.

• ЗЕРТТЕУШІЛЕР МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫ ЗЕРТТЕУМЕН АЙНАЛЫСАДЫ, ҚОҒАМДАҒЫ ОСЫ
НОРМАЛАРДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫН ТҮСІНУДЕ БІРНЕШЕ БАҒЫТТАР ҰСЫНДЫ. КЕЙБІРЕУЛЕР МОРАЛЬДЕ ЖАЗЫЛҒАН
ЕРЕЖЕЛЕРГЕ СӘЙКЕСТІГІ БАСҚА НОРМАЛАРДЫҢ КӨЗІ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ.ОСЫ БАҒЫТТЫҢ ІЗБАСАРЛАРЫ ОСЫ
МОРАЛЬДЫҚ СТАНДАРТТАРҒА ҚАТЫСТЫ БЕЛГІЛІ БІР ҚАСИЕТТЕР: ӘМБЕБАПТЫҚ, КАТЕГОРИЯЛЫҚ, ӨЗГЕРМЕЙТІН,
ҚАТЫГЕЗДІК. ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕГЕН ЕКІНШІ БАҒЫТЫ АБСОЛЮТИЗМДІ, ӘМБЕБАПТЫҒЫ МЕН МОРАЛЬДЫҚ
НОРМАЛАРҒА МӘЖБҮРЛЕУДІ ФАНАТИЗМ ДЕП АТАЙДЫ.
• МОРАЛЬ НОРМАЛАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫН ЗЕРТТЕУМЕН АЙНАЛЫСҚАН ҒАЛЫМДАР ҚАНДАЙ ДА БІР
ЖІКТЕМЕГЕ КЕЛДІ:

• – ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ТҮРДЕГІ (ӨЛТІРГЕН) ӨМІРІНЕ ҚАТЫСТЫ НОРМАЛАРЫ;

• – СУБЪЕКТІНІҢ ТӘУЕЛСІЗДІГІ ТУРАЛЫ НОРМАЛАР;
• ӘЛЕУМЕТТІК ЖАНЖАЛДАРДЫҢ НОРМАЛАРЫ;

• – СЕНІМДІЛІК НОРМАЛАРЫ (СЕНІМДІЛІК, ШЫНАЙЫЛЫҚ);

• – СУБЪЕКТІНІҢ ҚАДІР-ҚАСИЕТІ (АДАЛДЫҒЫ, АДАЛДЫҒЫ) ТУРАЛЫ НОРМАЛАР;

• – ҚҰПИЯЛЫЛЫҚ НОРМАЛАРЫ;

• – БАСҚА ДА МОРАЛЬ НОРМАЛАРЫ НОРМАЛАРЫ
• МОРАЛЬДЫҚ ФУНКЦИЯЛАР

• АДАМ – ТАҢДАУ ЕРКІНДІГІ БАР АДАМ ЖӘНЕ ОЛ КЕЛЕСІ МОРАЛЬ НОРМАЛАРЫН ТАҢДАУҒА НЕМЕСЕ КЕРІСІНШЕ ТАҢДАУ ҚҰҚЫҒЫНА ИЕ. ТАРАЗЫНДА ЖАҚСЫ НЕМЕСЕ
ЖАМАНДЫҚ ҚОЯТЫН АДАМНЫҢ МҰНДАЙ ТАҢДАУЫ МОРАЛЬДЫҚ ТАҢДАУ ДЕП АТАЛАДЫ. ОСЫНДАЙ ЕРКІНДІКТІҢ НАҚТЫ ӨМІРДЕ ТАҢДАУЫ ҚИЫН МӘСЕЛЕ: ЖЕКЕ
МҰҚТАЖДЫҚТАРЫН ҚАДАҒАЛАУ НЕМЕСЕ СОҚЫР ЖОЛМЕН ЖҮРУ. ӨЗІНЕ ТАҢДАУ ЖАСАҒАННАН КЕЙІН, ТАҚЫРЫП АДАМНЫҢ ӨЗІ АЛДЫНДА ДА, АЛДЫНДА ДА ЖАУАП
БЕРЕТІН ӨЗІНДІК МОРАЛЬДЫҚ САЛДАРҒА ИЕ.

• МОРАЛДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАП, ОНЫҢ БІРНЕШЕ ФУНКЦИЯЛАРЫН ШЫҒАРА АЛАСЫЗ:

– РЕТТЕУ ФУНКЦИЯСЫ. АДАМГЕРШІЛІК ҚАҒИДАТТАРЫНА СҮЙЕНЕ ОТЫРЫП, АДАМНЫҢ АҚЫЛ-ОЙЫНДА БЕЛГІЛІ БІР ІЗ ҚАЛДЫРАДЫ.КЕЙБІР МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІН
ҚАЛЫПТАСТЫРУ (НЕ ІСТЕУ КЕРЕК, НЕ РҰҚСАТ ЕТІЛМЕЙДІ) ЕРТЕ ЖАСТАН БАСТАЛАДЫ. МҰНДАЙ ӘРЕКЕТ ƏРЕКЕТ СУБЪЕКТІГЕ ӨЗІНІҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН ТЕК ӨЗІНЕ ҒАНА
ЕМЕС, ҚОҒАМ ҮШІН ДЕ ОҢТАЙЛАНДЫРУҒА КӨМЕКТЕСЕДІ. МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАР СУБЪЕКТІНІҢ ЖЕКЕ КӨЗҚАРАСТАРЫН РЕТТЕУГЕ ҚАБІЛЕТТІ, БҰЛ МӘДЕНИЕТ ПЕН
ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫ САҚТАП ҚАЛУҒА КӨМЕКТЕСЕТІН АДАМДАРДЫҢ ТОПТАРЫ.

• – БАҒАЛАУ ФУНКЦИЯСЫ. ӘЛЕУМЕТТІК ҚОҒАМДА, АДАМГЕРШІЛІКТЕ ОРЫН АЛҒАН ӘРЕКЕТТЕР МЕН ЖАҒДАЙЛАР ЖАҚСЫЛЫҚ ПЕН ЗҰЛЫМДЫҚТЫҢ БАҒЫТЫ
БОЙЫНША БАҒАЛАНАДЫ. ҚАБЫЛДАНҒАН ІС-ӘРЕКЕТТЕР ОЛАРДЫҢ ПАЙДАСЫ МЕН ЖАҒЫМСЫЗДЫҒЫНА ҚАРАЙ БАҒАЛАНАДЫ, ӘРІ ОЛАР ҮШІН МОРАЛЬДЫҚ
ӘРЕКЕТТЕРГЕ БАҒА БЕРІЛЕДІ. ОСЫ ФУНКЦИЯНЫҢ АРҚАСЫНДА СУБЪЕКТ ҚОҒАМҒА ТИЕСІЛІ ҰҒЫМ ҚАЛЫПТАСТЫРАДЫ ЖӘНЕ ОНДА ӨЗ ПОЗИЦИЯСЫН ДАМЫТАДЫ.

• – БІЛІМ БЕРУ ҚЫЗМЕТІ. БҰЛ ФУНКЦИЯНЫҢ ӘСЕРІНЕН АДАМ ӨЗІНІҢ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІНІҢ ҒАНА ЕМЕС, ҚОРШАҒАН АДАМДАРЫНЫҢ ДА ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІН БІЛЕДІ.
ҚОҒАМДАҒЫ ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ҮЙЛЕСІМДІ ДАМУЫНА, БАСҚА АДАМНЫҢ МОРАЛЬДЫҚ МҰРАТТАРЫН ТҮСІНУГЕ ЫҚПАЛ ЕТЕТІН СЕЗІМ МЕН ҚҰРМЕТ
СЕЗІМІ БІР-БІРІН ЖАҚСЫ ТҮСІНУГЕ КӨМЕКТЕСЕДІ.

• – МОНИТОРИНГ ФУНКЦИЯСЫ.МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫ БАҚЫЛАУДЫ, СОНДАЙ-АҚ ОЛАРДЫҢ САЛДАРЫН ҚОҒАМ МЕН ЖЕКЕ ДЕҢГЕЙДЕ АЙЫПТАУДЫ
АНЫҚТАЙДЫ.

• – ИНТЕГРАЦИЯ ФУНКЦИЯСЫ. АДАМГЕРШIЛIК НОРМАЛАРЫН САҚТАЙ ОТЫРЫП АДАМЗАТ БIР АДАМҒА БIРIКТIРЕДI, БҰЛ АДАМНЫҢ ТҮРЛI ТҮРЛI ӨМIР СҮРУIН
ҚОЛДАЙДЫ. СОНДАЙ-АҚ, АДАМНЫҢ РУХАНИ ӘЛЕМІНІҢ ТҰТАСТЫҒЫН САҚТАУҒА КӨМЕКТЕСЕДІ. МОРАЛДЫҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯЛАРЫ: БАҒАЛАУ, БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ
РЕТТЕУ. ОЛАР МОРАЛЬДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗДЫЛЫҒЫН КӨРСЕТЕДІ.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Этника және сыбайлас жемқорлыққа қарысы мәдениет негіздері

Моральдық нормалардың ерекшеліктері

Құқық негіздері курсының жүйесі, пәні. Мемлекеттің құқықтық категориялары мен негізгі ұғымдары

Моральдық сана және оның құрылымы

МОРАЛЬДЫҚ НОРМАЛАР ТҮРЛЕРІ

Этика және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет негіздері

Балалардың айрықша құқықтары

Әдепті бала

Мораль және оның түрлері

Этикадағы мораль мәселесі

Пәндер