БАЛАЛАРДЫҢ ЖАЗУЫ МЕН ОҚУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ

Презентация қосу

БАЛАЛАРДЫҢ ЖАЗУЫ МЕН
ОҚУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ
Орындаған: Басхан Д.
Тобы: 1508-12ж
Қабылдаған: Акилбаева Г.И.

Шымкент, 2022
Жоспар
• Кіріспе
• Жазу мен оқудың паталогиялары
• Дисграфия мен дислексия
• Оқуы мен жазуындағы кемістіктерді анықтау
• Дисграфиялық қателердің ерекшеліктеріне
жататындары
• Дисграфия ілеспелі қателерге жататындар
• Жазуын тексеру
• Оқуын тексеру
• Қорытынды
Кіріспе
• Ауызекі сөйлеу тілінің патологиясынан басқа жазуы тілдің бұзылуы болады.
Қандай бала болмасын ешуақытта бірден дұрыс жазып және оқып кете
алмайды. Балалардың барлығы да оқу мен жазуды үйренудің
алғашқы сатысында азды — көпті қателерді жіберетіні кімге
болса да белгілі Жайт. Сөйлеу тілі дұрыс жетілген балалар мектепке дейінгі
жастарында ақ қажетті сөздік қорларын игереді, сөйлеу тілінің грамматикалық
түрлерін меңгереді, сөздердің, дыбыстардың әріптерін талдауды меңгере
алатындарына дайын екендігі кімге болса да белгілі жайт. Р.Е.Левинаның,
Н.А.Никашинаның, Л.Ф.Спированың зерттеулеріне қарағанда мектеп жасына
дейінгі тіл мүкістіктері бар балалар дың дыбыстарды талдауға дайындығы
дұрыс сөйлейін балаларға қарағанда әлде қайда нашар екен. Сондықтан
сөйлеу түрінің түрлі мүкістіктері бар балалар жалпы мектептердегі оқытудың
жағдайында жазуды және оқуды толық меңгеріп кетуге шамалары келмейді.
Жазуында кемістігі бар балалардың айтылған сөздердің мағыналарын дұрыс
түсінбеулерінің жазған жазуларын да түсінуі қиын болады. Оқу мен жазу бір
бірімен тығыз байланысты болғандықтан жазуындағы кемістіктер оқуында да
қатар жүреді. Өзінің жазғандарын ың дұрыстығын тексеру үшін бала қайталап
оқып шығу керек немесе жазғанын басқа білетін біреуге оқытады.
Жазу мен оқудың паталогиялары
• Жазудың патологиялары аграфия, дисграфия деген терминмен
аталады. Сол сияқты оқудың кемістіктері де алексия, дислексия
деген термин сөздермен аталады.Дисграфия мен дислексия жалпы
сөйлеу кемістігінің 3 деңгейіндегі балаларда пайда болады, ал
жалпы сөйлеу кемістігінің ауыр түрлеріне 1-2 деңгейдегі оқуы мен
жазуды меңгеру мүмкін емес.Бұндай балаларды жазуға үйрету үшін
бірнеше жыл бойы олардың ауыз екі сөйлеу тілін қалыптастырумен
айналысу керек. Бұндай балалар сөйлеу тілі мүшелеріне жақын
дыбыстарды есту арқылы жеткілікті түрде ажырата алмайды.
Сонымен қатар сөздік қоры өте аз бала қарапайым жай сөздердің
мағынасын түсінбейді, сондықтан да оларды жиі шатастыады,
алмастырады және түсіріп қалдырады. Сөйлеу тілінің
грамматикалық құрылыстарының қалыптауының жеткіліксіздігінен
жазуында дыбыстарды түсіріп қалдырады, қаталер жібереді.
Сонымен қатар, жазуындағы кемістіктер барлық дыбыстарды дұрыс
айтатын балаларда да кездесетіндігі байқалады.
Дисграфия мен дислексия
• Дисграфия мен дислексия пайда болуы
фонематикасының толық дамымауының себебінде
екендігі ғылым жүзінде дәлелденді. Жазуындағы
кемістіктерді ауыз екі сөйлеу тілінің дамуымен
байланысты емес, өз алдына бөлек ақаулық деген
бұрынғы көзқарастары қате деп танылады. Сонымен
бірге дисграфия мен дислексияға шалдыққан
балаларың мәтінді қатесіз дұрыс көшіріп
жазатындықтарынан сөзді құрап тұрған әріптердің
орналас тәртібін көзбен шамалап, кеңістікті бағдарлай
алатындықтарына қиналмайтындықтары тәжірибе
жүзінде дәлелденді.
Оқуы мен жазуындағы кемістіктерді
анықтау

Дисграфия мен
дислексияға шалдыққан
балалармен
логопедиялық тексеру
жүргізгенде мыналарды
анықтау керек

Ауызекі сөйлеу тілінің
тұтас алғандағы жағдай,
Дыбыстарды талдауға Оқуға және жазуға
демек тілдің фонетико
дағдылануды анықтау дағдылануды меңгеру
фонематикалық және
керек дәрежесі
лексико грамматикалық
жағының даму деңгейі
Дисграфиялық қателердің ерекшеліктеріне
жататындары
• Бұл қателерге сөйлеу мүшелеріндегі дыбыстарды айыруының жеткіліксіздігі
жатады. Бұған ысқырық және ызың, ұяң және қатаң, жуан және жіңішке, Р және
Ерекше Л дауыссыз дыбыстарды алмастыру және орындарын жаңылыстыру, сонымен
фонетикалық бірге дауысты дыбыстарды алмастыру жатады.
алмастырулар

• Бұған дыбыстарды ажыратуды және бөлуді ғана емес сонымен бірге олардың
жүйелілігін анықтауды да білмеуі жатады. Бұнда жекелеген дыбыстарды және
тұтас буындарды түсіріп қалдырады, дыбыстардың немесе буындардың орнын
Сөздік буындық ауыстырады, бір сөзді бөліп және екі сөзді қосып жазады.
құрылысының
бұзылуы

• Бұл қателер жазылының грамматикалық жағының қалыптасу барысының
жеткіліксіздігін көрсетеді. Бұған жалғаулықтардың, көмекші сөздердің, септік
жалғауының түсіп қалуы немесе дұрыс қолданылмауы сияқты қателер жатады.
Балалардың дисграфиялық ерекше қателерінен басқа балалардың барлығына
Грамматикалық
тән қасиет дұрыс жазуға қалыптасып жағдыланудың жеткіліксіздігінен болатын
қателері қателер де бар.
Дисграфия ілеспелі қателерге жататындар

Ографиялық қателер Графикалық қателер
• Жазу сауатын әлі • Бұнда әріптердегі
толық меңгемеен жазуында ұқсастықтары
балаларға қарағанда бойынша И дің орнына Ш
дисграфия балалардың және керсінше Л дің
дұрыс жазу ережесіндегі орнына М жазылады
қателер әлдеқайда көп және жазылуындағы
және бұндай қателер белгілері бойынша Б ның
екпін түспейтін дауысты орнына Д және керсінше
дыбыстарда да, Т ның орнына Ш
айтылмайтын жазылады.
дауыссыздарда, ұяң
және қатаң дыбыстарды
айтқан кезде бақалады.
Жазуын тексеру
• Баланың жазуын тексерудің үлкен маңызы бар, себебі ол жазуды меңгеру
дағдысының деңгейін ғана емес, сонымен бірге ақаулыктарының түрлерін де
анықтауға мүмкіндік береді. Жазу дағдысын диктант жазу арқылы тексереді.
Қателердің себебін және ерекшелігін анықтау үшін дағдылануға байланысты
сөздерден немесе қыска сөйлемдерден диктант жазу жазғызады. Диктант жазу
үшін сұрыптап алынатын сөздер немесе сөйлемдер мүмкіндігінше оқу
бағдарламасынын талабынан шықпауы керек, сонымен бірге олардың
құрамында айтылуында жиі бұзылатын дыбыстары бар сөздер неғұрлым көбірек
болғаны дұрыс. Осыған орай логопед төменгі сыныптың оқушыларына лайықтап
диктант жазу үшін сөздерді сұрыптап алады.
• Сонымен бірге көшірме жазуын да тексереді. Диктант жазуындағы жіберілген
қателері мен көшірме жазуындағы жіберілген қателерді салыстырып, теңестіреді.
Жазуды енді үйрене бастаған балаларға диктант жазуды әріптерді жазғызудан
бастайды. Балаға өзінің сөйлеу тілінің айтылуындағы жиі бұзылатын дыбыстарды
жазғызады. Бала буындарды немесе қыска сөздерді айтумен қалай жазатынын
тексереді. Қарапайым ашық буындарды /ма, па, та, са, за, ша, ра, да/, жабық
буында /ат, ан, ар/, бірнеше дауыссыз дыбыстар қатар тұрған буындар /скр, трн,
прл/, жеке сөздер /от, тон, жол, ат, шаш, қыс, жаз/, айтып жазғызады.
Оқуын тексеру

құрал мынандай талаптарға жауап беруі керек
пайдаланылады.Оқуын тексеру үшін бұндай
Мәтіннің ішінде қарама-қарсы
Балалардың оқуын тексеру үшін баспа әріптер мен буындар
әріптермен берілген арнайы мәтін неғұрлым көп болуы керек

Мәтіннің мазмұны баланың
біліміне дәлме-дәл сай,оның
түсінігіне жеңіл болуы керек

Мәтіннің көлемі көп болмау
керек

Балаға таныс мәтінді бұл
жерде пайдалануға
болмайды
Қорытынды
• Оқу мен жазу сөйлеу тілі қызметінің ерекше түрі. Сөйлеу тілінің толық
дамымауы мен оқу және жазуының бұзылуының арасында тығыз
байланыс бар. Сондықтан, егер баланы тексеру барысында жалпы ауызекі
сөйлеу тілінің толық дамымауы немесе дыбыстарды айтыуының
дамуында ауытқуы анықталған жағдайда бұндай балалардың оқуы мен
жазуды қалай меңгеретінін міндетті түрде тексеру керек.
• Сонымен, оқуы мен жазуы бұзылған баланың ауызекі сөйлеу тіліндегі
кемістігінің әр уақытта байқала бермейтіндігін есте сақтау керек. Мектепке
баратын уакытына қарай баланың сөйлеу тілінің фонетикалык кемістігі
түзетілуі мүмкін, ал фонематикалық ауытқуы сақталып қала беретіндігін
ескеру кажет.
• Жазбаша тілінің даму шарттарының бірі оның құрамындағы дыбыстарды
саналы түрде талдау болып табылады, өйткені онсыз жазу дағдылары
қалыптасуы мүмкін емес.
• Сондықтан, егер бала жазуында қатені жіберетін болса немесе мүлдем
жаза алмаса, онда оның сөздің дыбыстық құрамын ауызекі талдап шығуға
әзірлігін білу керек.

Ұқсас жұмыстар

Фонетико – фонематикалық жетіспеушілік

Выготскийдің әлеуметтік - мәдени теориясы

Мектеп оқушыларының сөйлеу тіліндегі қателіктерді жою жолдары

Белгісін тап жаттығуы

Әдебиет сабақтарында көркем шығармамен жұмыс істеу кезеңдері

Спастикалық диплегия

Ветеринарияда пайдаланылатын дәрілік заттар мен биологиялық препараттар қауіпсіздігіне қойылатын талаптар

Сөйлеуі бұзылған балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен эмоционалды-ерікті саласы

Ветеринариялық медицинада микробтарға қарсы препараттардың қауіпсіздік қолдануы

ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ ТЕЖЕЛУІНІҢ ЗЕРТТЕЛУ ТАРИХЫ

Пәндер