Чарльз Дарвиннің эволюциялық ілімі

Дайындаған: Қуаныш Камила БК-93

Жоспары

Эволюциялық ілім түсінігі;

Чарльз Дарвиннің өмірбаяны;

Саяхаттары мен ашқан жаңалықтары;

Табиғи сұрыпталудың пайда болуы;

Қолдан сұрыптау;

Сұрыпалудың түрлері;

Қорытынды.

Эволюциялық ілім түсінігі

Тірі табиғаттың тарихи даму жолыдары, оның қозғаушы күштерін айқындап көрсететін эволюсияның ғылыми теориясын ағылшын жаратылыс зерттеушісі чарлиз Дарбин құрастырды. Дарвиннің эволюсиялық ілімінің қалыптасуына сол кездегі бірқатар қоғамдық эволюциялық жағдайлар мен ғылыми мәліметтер қозғау салды. Англияда ғасырдың алғашқы жартысында өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының қарқынды дамуы ғылымның дамуына жол ашты. Жергілікті мамандар қолдан сұрыптау үй жануарларының жаңа қолтұқымдары порода мен өсімдіктің жоғары өнімді іріктемелерін сорт шығара бастады. Мұндай жаңа формалардың алынуы тірі организм түрлерінің тұрақты емес, өзгеретіндігін дәлелдеді.

Чарльз Роберт Дарвин 1809 жылғы 12 ақпанда Шрусбери қаласында Шропшир Англияда Роберт пен Сусанна Дарвинге дүниеге келді. Ол алты Дарвин балаларының бесінші қатарында болды. Оның анасы сегіз жасында қайтыс болды, сондықтан Шрусберидегі мектеп-интернатына жіберілді.

Дәрігерлердің әдемі отбасынан шыққан әкесі Чарльз мен оның ағайыны Эдинбург университетіне дәрі-дәрмек алу үшін жіберді. Алайда Чарльз қанды көре алмады және орнына ол әкесін ашуландыратын табиғи тарихты зерттей бастады.

Кейін Кембридждегі Мәсіхтің колледжіне діни қызметкер болу үшін жіберілді. Оқу кезінде ол қоңыздар жинағын бастады және табиғатқа деген сүйіспеншілігін сақтады. Оның тәлімгері Джон Стивенс Генслоу Чарлзді Роберт Фитц Роймен саяхатта натуралист ретінде ұсынды.

Чарльз Дарвиннің өмірбаяны

1809-1882

Саяхаттары мен ашқан жаңалықтары

Саяхат кезіндегі байқауларына байланысты Дарвин «түрлер өзгермейді» деген пікірге күмәндана қарап, оның дүниені тануға басқаша көзқарасы қалыптаса бастайды. Оңтүстік американың жер қабаттарынын табылған енжар аң қаңқасының қазір де сол жерде тіршілік ететін түр дараларының қанқасына ұқсайтынын анықтап, «олардың тусытығы бар деген болжам жасайды. Дарвин үшін Галапагос аралдарынан жиналған материялдардың орны ерекше болды. Мұнда бұрын еш жерде кездеспегенкесіртке, тасбақа және құстардың түрлері табылды.

Олардың оңтүстік америкалық түрлерге біршама жақындығы да байқалды. Аралдардағы қуанақ түрлері тұмсықтарының құрылысымен ерекшеленеді. Өйткені олардың бірі-қатты тұқыммен, екіншісі-жәндіктермен, ал үшінші біреулері-гүлдің шырынымен қоректенеді. Ендеше: «Бұл қуанақтарды Құдай әр аралға бейімдеп жаратты деп айту орынсыз болар. Олардың ататегі америка материгіндегі қуанақтың бір түрі болуы мүмкін, тек қорек заттарына қарай бейімделе келе тұмсықтары өзгерген» деп болжам жасайды.

Табиғи сұрыпталудың пайда болуы

Саяхат кезінде жинаған материалдарына талдау жасап, қорытындылау нәтижесінде, 1859 жылы дүние жүзіне әйгілі болған «Табиғи сұрыптау жолымен түрлердің пайда болуы» деген еңбегі жарыққа шығарды. Дарвин бұл еңбегінде органикалық дүниенің органикалық заңдылықтарын түсіндіретін эволюциялық теорияны жариялайды.

Ол 1868 жылы шыққан «Үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің өзгеруі» деген кітабында: «Тірі организмдер үнемі өзгерісте болады, оған адамның өзіне пайдалы қолтұқымдар мен іріктемелер шығаруы дәлел» дейді. 1871 жылы «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыптау» деген еңбегінде Дарвин адамның жануарлар дүниесіндегі орнын дұрыс көрсетіп береді.

Қолдан сұрыптау

Органикалық дүниенің тарихи даму заңдылықтарын ашуда Дарвин, ең алдымен, үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің көптүрлілігіне назар аударады. «Мұндай көптүрлілік қалай пайда болады?» деген сұрақ оны қатты ойландырады.

Кейбір мәліметтерге қарағанда, адам өте ертеден - ақ тұқым алып, көбейту үшін, жануарлар мен өсімдіктердің мол өнімдінемесе басқа да жағымды қасиеттері бар түрлерін сақтап қалып отырған. Ол қасиеттер тұқым қуалау нәтижесінде ұрпақтан - ұрпаққа беріліп адамға пайдала белгілері бар жануарлардың жаңа қолтұқымдары мен өсімдіктердің іріктемелері алынған.