ТӘУЕКЕЛ ДӘРЕЖЕСІ

Презентация қосу

МОДУЛЬ 3.

№15. Бағаларды жасаудағы
тәуекелді бағалау

Dr.Aziza SYZDYKOVA
«Тәуекел» - испан сөзінің шығу тегінен:
riso-испанша «шың құз» дегенді білдіреді.

«тәуекел» сөзі Risiko- немісше, risk-

ағылшынша, risgue- французша, rischio –
италианша, riesgo - испанша.
ТӘУЕКЕЛ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
Қазіргі уақытта тәуекел түсінігіне нақты
анықтама жоқ. Міне, кейбір
анықтамаладардан:
тәуекел – нәтижені болжауда болатын екі
ұшты деңгейлі шығын ықтималдығы;
Ықтимал шығынның шамасы;
кірістің бөлшегін жоғалту ықтималдылығы;
күтілген құбылысқа қолайсыз нәтиженің
қауіптілігі.
ТӘУЕКЕЛ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
Тәуекел қандай да бір шешімді іске
асырумен байланысты болуы мүмкін

Dr.Aziza SYZDYKOVA
жоғалтулар көлемі ретінде қарастырылады.

Тәуекел – бұл нәтижесі белгісіз және
сәтсіздік жағдайда қолайсыз шығынға
әкелу мүмкін қызметтің ситуациялық
сипаттамасы.

Тәуекелділік ұғымы кәсіпорын ресурстарының бір
бөлігін жоғалту ықтималдылығы.

Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі
бизнестің тәуекелсіз болмайтынын көрсетеді.
Кәсіпкерлік тәуекел –
өнімдерді тауарларды,
қызмет көрсетулерді өндірумен,
оларды өткізумен,
тауар-ақша және қаржы операцияларымен,
коммерциямен байланысты кез келген қызмет
түрінде пайда болатын әлеуетті мүмкін қауіптілік,
ресурстарды ықтимал жоғалтулар.

Ол ресурстардың күтпеген, есептелмеген шығыны
ретінде немесе ресурстарды ұтымды пайдалануға
есептелген нұсқамен салыстырғандағы табысты ала
алмауы ретінде сипатталады.
Тәуекелділіктің
бірнеше түрі
бар

өндірісті қаржылы нарықты
к қ қ

коммерциял инвестициял
ық ық
Компанияларды қаржылық тәуекелінің деңгейіне әсер ететін
негізгі факторлар

Объективтік Субъективтік

- Компаниялардың қаржылық
- еліміздің экономикалық даму деңгейі; стратегиясының негізгі параметрлері;
- Макроэкономикалық көрсеткіштердің - мүмкін болатын тәуекелдің
динамикасы; саясатына менеджерлер мен меншік
- еліміздің инфляциялық өсу қарқыны; иелерінің көзқарастары;
- қаржы нарығындағы жеке - меншікті капиталдың көлемі;
сегменттердің бәсекелестік деңгейі; - пайдаланылатын капиталдың
- компаниялардың қаржылық қызметін құрамы;
мемлекеттік реттеудің сипаты; - Қаржы менеджерлерінің біліктілік
деңгейі.
Қаржылық тәуекелдің түрлері
●
Инфляциялық тәуекел
●
Салықты тәуекел
●
Несие тәуекелі
●
Депозиттік тәуекел
●
Валюталық тәуекел
●
Инвестициялық тәуекел
●
Пайыздық тәуекел
●
Бизнес тәуекел
Егер қызметтің түрі қандай да бір ереже
бойынша таңдалатын шешімге байланысты
болмаса, мұндай қызметтегі тәуекел,
қайшылық жағдайда «белгісіздік» деп
аталады.
Тәуекел жағдайы статистикалық
процестермен байланысты және үш шартта
сәйкес келеді:
1. белгісіздік мәні;

2. баламаны таңдау қажеттілігі (таңдаудан бас
тарту бұл да – таңдаудың әртүрлігі);
3. таңдалатын баламалардың ықтималдылығын
бағалау мүмкіндігін жүзеге асыру.

Тәуекел жағдай бұл – белгісіздіктің әртүрлігі,
жағдайлардың тұру мүмкіндігі мен ықтимал
анықталуы.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ
Барлық нәтижелерді (әсіресе қолайсыз)
есепке алып белгісіздік жағдайларда
шешімдерді қабылдау процесі

Dr.Aziza SYZDYKOVA
Тәуекел жағдайлары – нәтижесі немесе
шешімі бірден көп болатын және бірнеше
вариантың ішінен біреуін міндетті түрде
таңдау қажеттігі бар жағдайлар.

Тәуекелдің екі функциясы бар –
ынталандырушы және қорғау.
Экономикалық әдебиетте тәуекелге
басқарушылық шешімдерді іске асырудан
болуы мүмкін материалдық залал
тұрғысынан және шешімдерді қабылдау
тұрғысынан көзқарастар бар.

Dr.Aziza SYZDYKOVA
Тәуекел табиғатына екі түрлі және қарама-
қарсы көзқарас бар.
Біріншіден, тәуекелді шешімді іске асырумен
байланысты сәтсіздікпен, залал болу қауіпімен
теңестірсе,
екіншіден болашақ табыспен, пайда алумен
теңестіреді.
ТӘУЕКЕЛДІ БАҒАЛАУ. ҮШ КЕЗЕҢНЕН
ТҰРАДЫ:

мәселені шешудің мүмкін варианттарын анықтау;
шешімді іске асырғанда болу мүмкін нәтижелерді

Dr.Aziza SYZDYKOVA
(негізінен қолайсыз) анықтау
тәуекелдің интегральды жағын сипаттау, яғни
сандық және сапалық бағасын беру.

ТӘУЕКЕЛДІҢ САНДЫҚ БАҒАСЫН БЕРУДІҢ ҮШ
БЕЛГІСІ БАР.
1) Тәуекел жағдайларында қабылданатын
шешімдер, ең алдымен күтілетін нәтижеге
жетудің ықтималдылығын және қойылған

Dr.Aziza SYZDYKOVA
мақсаттан ауытқу мүмкіндігін анықтауға
бағытталған.

Қаржы тұрғысынан тәуекелдің үш дәрежесі
бар:
1) мүмкін тәуекел, шешім іске аспаса күтілген пайда
жоғалған жағдайда;
2) шекті тәуекел – табысты немесе түсімді толық
алмау мүмкіндігі болса;
3) катастрофиялық тәуекел – фирманың орны жойылу
немесе төлем қабілетінен айрылу мүмкіндігі болса. 15
ТӘУЕКЕЛДІҢ САНДЫҚ БАҒАСЫН
БЕРУДІҢ ҮШ БЕЛГІСІ БАР.
2) Берілген жағдайларда қажет нәтижені
басқа варианттарға қарағанда ең аз
шығынмен қамтамасыз ететін шешім ең

Dr.Aziza SYZDYKOVA
дұрыс деп саналады.

3) іске асыру уақыты ең аз болатын шешім
ең дұрыс, тиімді деп саналады.

ТӘУЕКЕЛ ДӘРЕЖЕСІ
Тәуекел дәрежесі күтілетін залал мен
осы залалдың болу
ықтималдылығының көбейтіндісіне тең

Dr.Aziza SYZDYKOVA
болады.

Формуласы:

Ү1, Ү2 – 1 және 2 вариантқа сәйкес шешім іске
аспаған жағдайда болатын залалдың
абсолютты өлшемдегі мүмкін сомасы.
В1, В2 – 1 және 2 вариант үшін шешімнің іске
аспау ықтималдылықтары.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЕКІ
ЭЛЕМЕНТТЕН ТҰРАДЫ:
қате шешімді қабылдау нәтижесінде

Dr.Aziza SYZDYKOVA
болатын залалдың мүмкін мөлшерінен
және

бұл шешімді іске асыруға кеткен
шығындардан.

БАҒАЛАРДЫ АНЫҚТАУДАҒЫ
ТӘУЕКЕЛ

Өнімге бағаны орнату процесі көбінесе
тәуекелдің белгілі бір деңгейімен
сипатталады.

Dr.Aziza SYZDYKOVA
Шаруашылық қызметтегі тәуекел
абсолютты өлшемде (залал және
жоғалтулар сомасымен) және тәуекел
дәрежесімен (жоспарланған баға
деңгейіне жетпеу ықтималдылығы
шамасымен) өлшенеді.
Сонда біріншісі абсолютты тәуекел болса
(теңгемен өлшенеді), 19
екіншісі салыстырмалы тәуекел (процент,
коэффициент) деп аталады.
НАРЫҚТЫҚ БАҒА ӨЗІНІҢ
ТАБИҒАТЫНА ҚАРАЙ КЕЗДЕЙСОҚ
ШАМА РЕТІНДЕ ҚАРАСТЫРЫЛАДЫ.
Тауарды сатқанда, сатып алғанда ол белгілі
бір шамаға айналады,

Dr.Aziza SYZDYKOVA
бірақ ол алдын ала белгісіз, көптеген

факторлың әсеріне тәуелді болады.

Барлық факторларды есепке алу мүмкін
емес. Осыған байланысты баға өзгермелі
көрсеткіш болып, оның нақты шамасы
анық емес, әртүрлі жағдайға тәуелді
болады.
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ
ӘДІСТЕРІ
Тәуекелді басқару дегеніміз – тәуекел
факторларын бейтараптандыру және талдау
әдістерінің жиынтығы.
Тәуекелді басқару үрдісін 6 сатыға бөлуге
болады:
1) Мақсатты анықтау

2) Тәуекелді айқындау

3) Тәуекелді бағалау

4) Тәуекелді басқару әдістерін таңдау

5) Таңдалған әдісті қолдану

6) Нәтижелерді бағалау
Практикалық тапсырмалар

1. Қандайда бір тәуекел жағдайын сипаттаңыз.

2. Тәуекел жағдайына жатқызуға болатын
ұсынылған жағдай бойынша белгісін
(шартын) беріңіз.

3. Өзіңіз сипаттаған тәуекелдің жіктелісін
беріңіз.

Ұқсас жұмыстар

Кәсіпкерлік тәуекелді талдау және басқару

Тәуекелді бағалау

Ресурстарды жоғалту түрлері және тәуекел аймақтарының мөлшері

КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТӘУЕКЕЛ ТҮРЛЕРІ

Тәуекелдің қаржылық факторлары

Кәсіпкерліктегі тәуекел менеджменттің негіздері

Ұйымның корпоративтік мәдениеті

Салық тәуекелі түсінігі

Дәріс No8. Бағалы қағаздар портфельін қалыптастыру

Кәсіпкерлік тәуекелдің жіктелуі

Пәндер