ТӘУЕКЕЛ ДӘРЕЖЕСІ

Модуль 3.

№15. Бағаларды жасаудағы тәуекелді бағалау

Dr. Aziza SYZDYKOVA

«Тәуекел» - испан сөзінің шығу тегінен:

riso-испанша «шың құз» дегенді білдіреді.

«тәуекел» сөзі Risiko- немісше, risk- ағылшынша, risgue- французша, rischio - италианша, riesgo - испанша.

Тәуекел дегеніміз не?

Қазіргі уақытта тәуекел түсінігіне нақты анықтама жоқ. Міне, кейбір анықтамаладардан:

тәуекел - нәтижені болжауда болатын екі ұшты деңгейлі шығын ықтималдығы;

Ықтимал шығынның шамасы;

кірістің бөлшегін жоғалту ықтималдылығы;

күтілген құбылысқа қолайсыз нәтиженің қауіптілігі.

Тәуекел дегеніміз не?

Тәуекел қандай да бір шешімді іске асырумен байланысты болуы мүмкін жоғалтулар көлемі ретінде қарастырылады.

Тәуекел - бұл нәтижесі белгісіз және сәтсіздік жағдайда қолайсыз шығынға әкелу мүмкін қызметтің ситуациялық сипаттамасы.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Тәуекелділік ұғымы кәсіпорын ресурстарының бір бөлігін жоғалту ықтималдылығы.

Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бизнестің тәуекелсіз болмайтынын көрсетеді.

Кәсіпкерлік тәуекел -

өнімдерді тауарларды,

қызмет көрсетулерді өндірумен,

оларды өткізумен,

тауар-ақша және қаржы операцияларымен, коммерциямен байланысты кез келген қызмет түрінде пайда болатын әлеуетті мүмкін қауіптілік,

ресурстарды ықтимал жоғалтулар.

Ол ресурстардың күтпеген, есептелмеген шығыны ретінде немесе ресурстарды ұтымды пайдалануға есептелген нұсқамен салыстырғандағы табысты ала алмауы ретінде сипатталады.

Тәуекелділіктің бірнеше түрі бар

өндірістік

коммерциялық

қаржылық

инвестициялық

нарықтық

Қаржылық тәуекелдің түрлері

Егер қызметтің түрі қандай да бір ереже бойынша таңдалатын шешімге байланысты болмаса, мұндай қызметтегі тәуекел, қайшылық жағдайда «белгісіздік» деп аталады.

Тәуекел жағдайы статистикалық процестермен байланысты және үш шартта сәйкес келеді:

белгісіздік мәні;

баламаны таңдау қажеттілігі (таңдаудан бас тарту бұл да - таңдаудың әртүрлігі) ;

таңдалатын баламалардың ықтималдылығын бағалау мүмкіндігін жүзеге асыру.

Тәуекел жағдай бұл - белгісіздіктің әртүрлігі, жағдайлардың тұру мүмкіндігі мен ықтимал анықталуы.

Экономикалық тәуекел

Барлық нәтижелерді (әсіресе қолайсыз) есепке алып белгісіздік жағдайларда шешімдерді қабылдау процесі

Тәуекел жағдайлары - нәтижесі немесе шешімі бірден көп болатын және бірнеше вариантың ішінен біреуін міндетті түрде таңдау қажеттігі бар жағдайлар.

Тәуекелдің екі функциясы бар - ынталандырушы және қорғау.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Экономикалық әдебиетте тәуекелге басқарушылық шешімдерді іске асырудан болуы мүмкін материалдық залал тұрғысынан және шешімдерді қабылдау тұрғысынан көзқарастар бар.

Тәуекел табиғатына екі түрлі және қарама-қарсы көзқарас бар.

Біріншіден, тәуекелді шешімді іске асырумен байланысты сәтсіздікпен, залал болу қауіпімен теңестірсе,

екіншіден болашақ табыспен, пайда алумен теңестіреді.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Тәуекелді бағалау. Үш кезеңнен тұрады:

мәселені шешудің мүмкін варианттарын анықтау;

шешімді іске асырғанда болу мүмкін нәтижелерді (негізінен қолайсыз) анықтау

тәуекелдің интегральды жағын сипаттау, яғни сандық және сапалық бағасын беру.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Тәуекелдің сандық бағасын берудің үш белгісі бар.

1) Тәуекел жағдайларында қабылданатын шешімдер, ең алдымен күтілетін нәтижеге жетудің ықтималдылығын және қойылған мақсаттан ауытқу мүмкіндігін анықтауға бағытталған.

Қаржы тұрғысынан тәуекелдің үш дәрежесі бар:

1) мүмкін тәуекел, шешім іске аспаса күтілген пайда жоғалған жағдайда;

2) шекті тәуекел - табысты немесе түсімді толық алмау мүмкіндігі болса;

3) катастрофиялық тәуекел - фирманың орны жойылу немесе төлем қабілетінен айрылу мүмкіндігі болса.

Dr. Aziza SYZDYKOVA