Қазақстанның халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы: экспорттық мамандану және сыртқы сауда құрылымы

Халықаралық еңбек бөлінісіне ҚР қатысуы

Халықаралық еңбек бөлінісінің мәні

Әлемдік нарықтың қалыптасуы мен дамуы: халықаралық еңбек бөлінісімен (ХЭБ) тығыз байланысты. ХЭБ бірнеше факторлармен анықталады. Ол әлем елдерінің өндірістік шарттарының алуан түрлілігі жағдайында дамиды. Әлем елдерінің табиғи ресурстарға, капиталға, еңбек ресурстарына, технологияға және тағы басқаларына әртүрлі иелік етуі (мысалы, бір ел пайдалы қазбаларға өте бай, ал басқа бір елде олар мүлдем тапшы болуы мүмкін) олардың өндірістік мүмкіндіктерінің бірдей болмайтындығына алып келеді. Адамдар өнімнің барлық түрін өндіргісі келеді, бірақ бұл кейбір жағдайларда тиімсіз және мүмкін емес болып табылады.

Қазақстан нарықтық экономикаға өту жолында халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу сипатын түбегейлі түрде өзгерте отырып, дүниежүзілік нарықта жаңа өзгерістерге ие болып жатыр.

Халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі сыртқы сауда мына принциптер арқылы жүзеге асырылды.

шикізат-дайын өнім

дайын өнім- дайын өнім.

«Шикізат-дайын өнім» принципі «КСРО құрамына кірген елдерге» тән болған.

Халықаралық еңбек бөлінісіне ҚР қатысуы.

Республика экспортының негізгі көлемі қазбалы байлықтар өндірісінің үлесіне тиеді. Бұлар мұнай, түсті металл, түсті және қара металлургияның жартылай фабрикаттары, химия өнеркәсібінің өнімдері, жеңіл және тамақ өнеркәсібіне арналған ауыл шаруашылық шикізаттары. Мысалы, Қазақстан хром кені одактық экспорттың 90%-ын, фосфордын 90 %-ын, қорғасынның 70 %-ын, мырыштың 40 %-ын беріп келді.

Сонымен қатар, экспортталатын тауарлардың ішінде мұнай саласына тоқтайтын болсақ, қазіргі кезде Қазақстан мұнайы өте жоғары дарежеде экспортталып отыр. Экспортталып отырған шикізаттар көлемінің ішінде ең көп көлемде экспортталатыны осы мұнай болып отыр. Қазірдің өзінде біздің мұнайды Қытай, Жапония, Ресей және т. б экономикасы жақсы дамыған елдер алуда. Мұнайды экспорттай отырып, Қазақстан өзінің бюджетіне түсетін қаржының жартысынан көп бөлігін толықтырады, яғни мұнайдан түскен пайданың 1%-ы мемлекеттік бюджетке түсе отырып, соның өзі халықтын жағдайын жақсартуга өте көп көмегін тигізуде.

Қазақстанның маманданған салалары.

ҚР Сыртқы сауда көрсеткіштері, млр доллар

[2] .

Кесте бойынша негізгі экспортталатын және импорттталатын тауарлар.

Негізгі импорт тауарлары: тоңазытқыш жабдықтар, ауа немесе вакуумдық сорғылар, компрессорлар мен желдеткіштер, телефон аппараттары, бөлшек сауда үшін өлшеніп салынған дәрілік заттар, құбырларға арналған арматура, жеңіл автомобильдер, ұшу аппараттары, центрифугалар, сұйықтықтар мен газдарды сүзуге арналған жабдықтар мен құрылғылар.

Негізгі экспорт тауарлары: шикі мұнай, мыс пен катодтар, табиғи газ, уран, ферроқорытпалар, мыс кендері мен концентраттары, бидай, темір кені және темір концентраттары, бағалы металдардың кендері мен концентраттары, мұнай өнімдері.