Ядролық сынақтар

Презентация қосу

Қазақстанда қоршаған ортаның ластануынан туындаған
генетикалық ааурулар

Орындаған: Асу Алмасбек
Мазмұны

1 Адам әрекеті нәтижесінде табиғи кешендердің өзгеруі
2 Семей ядролық полигоны
3 Ядролық сынақтар
4 Семей ядролық полигонындағы сынақтардың әсері
5 Каспий теңізінің экологиялық проблемасы
6 Аралдың экологиялық проблемасы
7 Балқаш проблемасы
8 Үлкен қалалар мен өндіріс орталықтарында қоршаған
ортаның ластануы
9 Дереккөздер
Ядролық сынақтар
Семей ядролық полигонындағы сынақтардың жалпы саны 456 ядролық және термоядролық
жарылысты құрады. Олардың 116-сы ашық болды, яғни жер бетіндегі немесе әуе кеңістігінде
жасалды. Семей полигонында әуеде және жер бетінде сынақтан өткізілген ядролық
зарядтардың жалпы қуаты 1945 жылы Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2,5
мың есе көп болды. 1949 жылғы 29 тамызда тұп-тура таңғы сағат жетіде көз ілеспес
жылдамдықпен ұлғайып бара жатқан отты доп кенеттен Жер денесіне қадалып, оны шарпып
өтіп, аспанға көтерілген. Отты шардан соң, сұрапыл қуат пен көз қарастырар сәуле бас
айналдырып жібергендей бір сәтте жер қабығының ыстық күлі мен иісі көкке көтерілген.
Жер лыпасының өртең иісі қолқа атар түтіннің ащы иісін қолдан жасалған жел әп-сәтте жан
жаққа таратты. Таяу жерлердегі сирек ауылдарда тұратын адамдар дір ете түскен жер мен
жарты аспанды алып кеткен от-жалынға таңырқап, үйлерінен қарап тұрған. Жалғыз түп шөп
қалмаған, түтігіп қарайып кеткен даланың тұл жамылғысы. Жан-тәсілім алдында
жанталасқан тышқандардың, қарсақтардың кесірткелердің өлі денесі табылған. Жаңадан
келгендер бұл тозақты Семей ядролық сынақ полигоны ретінде белгілі № 2 оқу полигонында
РДС-1 (зымырандық көрсеткіш снаряды) плутоний зарядан жер бетінде сынақтан өткізу
жарылысы деп атады. Бұл КСРО-да тұңғыш атом бомбасының жарыдуы еді. Полигонда жаңа
таталды жұлдыздың тууын Лаврентий Берия, Сергей Курчатов, әскери бастықтар мен атақты
ғалымдар, Кеңестік атом бомбасының толып жатқан идеологиялық, идеялық және
техникалық аталары тасадан бақылап тұрды.
Семей ядролық полигонындағы сынақтардың әсері
Тұңғыш атомдық жарылыстың радиоактивті өнімдері аймақтың барлық
елді мекендерін жауып қалды. Көрші қонған әскери объектіде не болып
жатқаны туралы титімдей түсінігі жоқ жақындағы ауылдардың
тұрғындары радиациялық сәуленің сұмдық дозасын алды. Халыққа сынақ
туралы ескертілмеген де еді. Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953
жылдан бастап қана ескертіле бастады. Онда адамдар мен малды
радиоактивті заттардың таралу аймағынан уақытша көшіру, оларды
қарабайыр қорғаныш объектілеріне, орларға немесе кепелерге жасыру
көзделді. Алайда жарылыстан кейін адамдар радиациядан былғанған
жерлердегі өз үйлеріне оралып отырды. Жарылыс толқыны көптеген үйлер
терезесінің шынысын ұшырып жіберген, кейбір үйлердің қабырғалары
қирады. Кейінірек сынақ алдында уақытша көшірілген адамдар полигон
жанындағы туған жерлеріне қайтып орала бастағанда, олардың көбісі
үйінің орнын сипап қалды, не қақырап кеткен қабырғаларды көрді.
Каспий теңізінің экологиялық проблемасы
Каспий теңізінің алып жатқан географиялық орнына
байланысты (шөл зонасы) еліміздің шаруашылық
саласында атқаратын маңызы өте зор. Сонымен қатар сол
маңдағы шөлді алапқа ылғал әкелуші су айдыны ретінде
де үлкен рөлі бар. Солтүстігіне құятын Еділ өзенінде
бөгендердің салынуы, мұнай кәсіпшілігінің өркендеуі
теңіздің экологиялық жағдайын нашарлатты. Соңғы
жылдары бұл аймақ мұнай мен газды өндірудің маңызды
экономикалық ауданына айналды. Теңіз деңгейінің
көтерілуіне байланысты бұл аймақ табиғи апат
жағдайына ұшырады. Табиғи қорларын игеруде де, бұл
аудандағы табиғат компоненттерінің өзгеруіне
байланысты мынадай проблемалар туындауда:
экологиялық апатты аймаққа жататындықтан, негізгі
әрекет етуші Капустин Яр, Азғыр полигонының ұзақ уақыт
бойы жұмыс істеуіне байланысты тұрғын халықтардың
денсаулығының күрт нашарлауы;
мұнай мен газдың өндірілуіне байланысты тіршілік
дүниесінің өзгеруі, балықтардың (бекіре) қырылуы,
уылдырық шашатын көксерке балықтарының кеміп кетуі;
осы теңізге ғана тән (эндемикалық) итбалықтың мезгіл-
мезгіл қырылуы;
аңызақ жерлердің шаруашылыққа тигізетін кері әсері
(жел эрозиясы).
Аралдың экологиялық проблемасы
Арал теңізі деңгейінің төмендеуі(1960-2010 жж.)
Бұл проблеманың тууына себепші болған - адам әрекеті. Ұзақ жылдар бойы
Аралға құятын ірі өзендер Әмудария менСырдарияның суын теңізге
жеткізбей, түгелдей дерлік егістіктерді (мақта, күріш) суландыруға
пайдаланылып келді. Буланушылық дәрежесі жоғары болатын шөл
зонасында орналасқан теңіз суының көбірек булануы оның тартылуына әкеп
соқты. Қазіргі кезде Арал теңізі екі су айдынына Үлкен және Кіші
теңізге бөлінген. Арал теңізіндегі суы тартылған бөліктің ауданы 30 мың км²
жетеді. Ғалымдардың есептеуі бойынша, теңіз табанынан атмосфераға
жылына 200 млн тоннаға дейін тұзды шаң-тозаң ұшады. Теңіз суының
шегінуінен оның жағалауындағы 800 гектар тоғай, жануарлар дүниесі
жойылып, теңіз айналасы бұл күнде тіршілігі жоқ құмды, сортаң жарамсыз
жерлерге айналды. Теңіз суының тартылуынан мұнда теңдесі
жоқ Барсакелмес қорығы жойылды. Бұл өзгерістер өз кезегінде сол аймақ
тұрғындарының денсаулығына кері әсерін тигізді. Аралды сақтап қалуға
арналған Халықаралық қордың құрылғанына 15 жыл толды.
Балқаш проблемасы
Балқаш көлі алабында да қүрделі экологиялық жағдай қалыптасып
отыр. 1970 жылы Балқашқа құятын Іле өзенінде Қапшағай бөгені мен су
электр станциясының (СЭС) салынуы Іле-Балқаш су шаруашылығы
кешенінде бетбұрыс кезең болды. Іле өзенінің гидрологиялық режимі өзгеріп,
жалпы Іле-Балқаш алабындағы экологиялық жағдай өзгере бастады.
Қапшағай су торабын жобалау кезінде Іле өзенінің атырауындағы табиғат
кешенінің жағдайы ескерілмеді. Соның нәтижесінде онда тіршілік ететін
жануар дүниесіне (ондатр, балық, т.б.) және ауыл шаруашылығына көп зиян
келеді. Ақдала алқабын суландырып, күріш егу жобасы да толық жүзеге
аспай қалды. Қыруар қаржы текке жұмсалды. Іле өзенінің атырауы кеуіп,
оның кері әсері Балқаш көліне тиді. Суармалы алқаптардың көлемінің
есепсіз кеңейтілуі, төменгі Іле қоңыр көмір кен орнын игеруді бастау көлдің
болашағы үшін қауіпті. Болжау бойынша, XXI ғасырдың басында, көлдің
батыс бөлігінің мүлде кеуіп, шығысының тұзды шалшыққа айналуы мүмкін.
Бұл өз кезегінде Балқаш маңындағы ландшафтылар мен экологиялық
жағдайларды түбірімен өзгертіп, тіршіліксіз шөлге айналдырады.
Ауаға шығатын улы заттардың концентрациясы (ауыр металдар, шаң-
тозаң, күкірт тотығы, көмірқышқыл газы және т.б.) белгіленген мөлшерден
он есе артық. Ең ауыр
жағдай Тараз, Теміртау, Алматы, Шымкент, Балқаш, Риддер, Өскемен жән
е басқа да қалаларда қалыптасқан. Осы қалаларда лас заттардың
концентрациясы жыл бойынша белгіленген мөлшерден 5-10 есе артады.
Ауа кеңістігінің ластануы пайдалы қазбалар өндіретін аудандарда да
байқалады. Атмосфераның ластануы Байқоңыр космодромында ғарыш
кемелерін ұшыру кезінде де байқалады. Өнеркәсіпті аудандарда ауа
кеңістігінің ластануымен катар ластану сол жердегі су көздерін қамтиды.
Сырдария өзені ағысының 35-40%-ы өндіріс орындарының қалдық
суларынан түрады. Өзен суында дизентерия, паратиф, гепатит, сүзек ауруы
қоздырғыштары мен өте қатерлі гексахлоран ДДТ кездеседі. Өнеркәсіп
орындарының ластаушы заттарына жер игеру нотижесінде пайда болған
масштабы химиялық ластанудың көлемдері ұлғаюда. Өсімдік
жамылғысын қорғайтын әр түрлі химиялық
заттар, дефолианттар, пестицидтер, мөлшерден артық қолданған
тыңайтқыштар, тек қана қоршаған ортаны емес, тамақ өнімдерін де
ластауда.
Дереккөздер
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Биология: Жалпы білім беретін
мектептің, 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы,
өңделген/ М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. -
Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-927-4
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Н.Ә. Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі». –
Астана «Елорда», 2001
Жоғарыға көтеріліңіз↑ О. Жанайдаров «Менің елім -
Қазақстан». – Алматы: «Балауса баспасы», 2003
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Журнал «Арай» 1988 жыл № 10
Жоғарыға көтеріліңіз↑ Қазақстанньң физикалық
географиясы, Алматы: Атамұра, 2008. ISBN 9965-34-809-Х

Ұқсас жұмыстар

Семей полигонының инфрақұрылымы

Ядролық қарусыз әлем

Семей ядролық полигонының экологиялық зардаптары

Республикасының экологиялық жағдайы

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ

Семей ядролық полигонның осынау тәжірибелік алаңдарында

Семей ядролық полигоны

Семей ядролық полигоны туралы

Семей полигонының зардаптары

Невада - Семей полигонының инфрақұрылымы

Пәндер