Монополияның түрлері

Презентация қосу

Қазақ Ұлттық Аграрлық
Университеті

« Бәсеке және монополия»
Бәсеке - нарықтық шаруашылық
субьектілері арасындағы қосымша
табыс алу үшін өндіріс факторларын
иелену және тауарларды өткізу
мүдделеріне байланысты
бақталастықтық немесе күрес
Бәсеке - әр түрлі формада болатын
және әр түрлі жолдармен іске
асырылатын нарықтық
қатынастардың негізгі категориясы.
Бәсеке түрлері

Салааралық- түрлі
Сала ішілік –бір
салалық
салалық
кәсіпорындар
кәсіпорындар
арасындағы
арасындағы ең
капитал салудың ең
үлкен табыс үшін
пайдалы жағдайы
күрес
үшін күрес
Бәсекелік күрестің әдістемелері

Баға бәсекесі Күрестің нарықтан тыс Бағадан тыс бәсеке
нысандарын пайдалану

Өндіріс шығындарын Қаржылық қулық Тауар қасиетінің өзгеруі
азайтып, ассортименті сұмдықтар, құнды және оған сапалы жаңа
мен сапасын өзгертпей қағаздармен алып ерекшеліктердің берілуі,
тауар бағасын сатарлық жасау, субститут - тауарлардың
төмендету негізінде өнеркәсіптік құрылуы, сатудан кейінгі
қосымша табыс алу тыңшылық, техникалық қызмет,
үшін күрес мемлекеттік органдар жарнама
арқылы қысым жасау,
бәсекелестің көзін жою
Бәсеке нысандары

Жетілген бәсеке (еркін Жетілдірілмеген бәсеке
бәсеке нарығы). Нарықтың (жетілдірілмеген бәсеке нарығы).
классикалық үлгісі Нарықтың қазіргі үлгілері

Монополия – тауардың Монополистік бәсеке-
бағасына ықпал ететін, Олигополия- бірнеше (3- біртекті емес, бірақ
өндірістің көп бөлігін тен 5- ке дейін) ірі ұсақ тауар ұсынатын
бақылайтын бір ғана фирмалар билейтін нарық сатушылар саны көп
сатушының билігі нарық

Жасанды Кездейсоқ Табиғи
Жетілген бәсеке
сипаттамасы

Фирмалар Өнімнің Бағаның Салаға ену Бағадан тыс
саны түрі бақылануы шарттары бәсеке

Бөгеттер
Өте көп Біртекті Жоқ Жоқ
жоқ
Монополия (грек –moons-жалғыз, polio-
сатамын) жеке өндіруші тауар нарығын бақылап
және сол нарықта үстем орын алған кезде пайда
болады.
Монополияның мақсаты- нарықта баға мен
өндіріс көлемін бақылау арқылы мүмкін болатын
жоғары табыс алу.
Монополиялардың пайда болуының негізгі
себептері өндіріс пен капиталдың шоғырлануы.
Жетілдірілмеген бәсеке
сипаттамасы
Монополистік Олигополия Таза монополия
бәсеке
Саладағы Көп Бірнеше Біреу
фирмалардың саны

Өнімнің түрі Сараланған Сараланған және Бірегей
біртекті

Нарықтық бағаға Нарықтық шеңбер Өзара тәуелділікпен Бағаны
ықпал ету шегінде шектелген және әкімшілікпен
қабілеттілігі құпия сөз байласуы ұсыну
айтарлықтай

Салаға кіру Жоқ Елеулі Кіру оқшауланған
тосқауылы

Бағадан тыс бәсеке Елеулі Елеулі Қажет емес
Монополияның түрлері:
• Табиғи монополия- табиғи шикізаттарды
пайдаланумен байланысты. (газ, мұнай,
жылу, электро энергия)
• Жасанды монополия- сөз байласу немесе
бәсекелесті басып тастау арқылы құрылған
монополия.(пошта, темір жол)
• Кездейсоқ монополия- аз тұтынушылары
үшін уақытша сұранысты ұсыныстан
асырып түсіру нәтижесінде пайда болады,
бұл капиталдың тиімді жұмсалуын
қамтамасыз етеді.
Шоғырланудың негізгі бағыттары

Деңгейлес Сатылас Әртараптандыр
интеграция интеграция у

Өндірістің Өндірісі бір Технологиял
бір технологиял ық жағынан
саласында ық желімен өзара
жұмыс біріктірілген байланыспағ
істейтін көп салалы ан көп
компаниялар компаниялар салалы
дың бірігуі дың бірігуі компаниялар
дың бірігуі
Монополиялардың ұйымдастырылу шаралары

,
Нарық, өндіріс үлесі және баға деңгейлерін бөлу
Картель
туралы монополистік келісім

Синдикат Өнімді бірлесіп өткізу мақсатында бірігу

Трест Меншікті біріктіру, өндірісті жалпы басқару және
тауарды өткізу негізінде бірлесу

Концерн Біріңғай қаржы орталығы бар көп салалы
фирмалардың бірлесуі

Конгломерат Бір бірімен қызмет бабымен емес, бас
компанияның басқа компанияларымен қосылу
және жұтылу нәтижесінде пайда болған бірлесу
Монопольдық билікті азайтудың
тәсілдері

Тіреске Мемлекеттік
Экономикал
қарсы меншікті
ық реттеу қалыптастыру
заңдар
Монополияның әлеуметтік экономикалық зардаптары

Таза бәсеке
нарығына Таза бәсеке Монополияны Техникалық
қарағанда нарығына сақтауға көп үрдіске
өндіріс қарағанда өте шығындары ынталдындыру
өнімдері аз жоғары баға кетеді азаяды
көлемде белгілейді
шығарылады
LOGO

Монополияға қарсы заңдар- бұл
бәсекелестікті дамытуға, монополияны
шектеуге және тыйым салуға
бағытталған заңдар мен үкіметтік
актілер кешені.
АҚШ -ТА МОНОПОЛИЯҒА ҚАРСЫ 3 ЗАҢ
ҚОЛДАНЫЛАДЫ:

1. ШЕРМЭН ЗАҢЫ (1890)- БҰЛ ЗАҢ САУДАНЫ
ҚҰПИЯ МОНОПОЛИЯЛАРҒА БІР САЛАДА
ЖАЛҒЫЗ ҮСТЕМДІК ЕТУГЕ БАҒА ЖӨНІНДЕГІ
КЕЛІСІМГЕ КЕЛУГЕ ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ.
2. КЛЕЙТЭН ( 1914)- ӨТКІЗУ САЛАСЫНДАҒЫ
ШЕКТЕУ ІС ӘРЕКЕТІНЕ БАҒА
АЛУШЫЛАРЫНА, БІРІГУДІҢ КЕЙБІР
ТҮРЛЕРІНЕ ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ.
3. РОБЭЛСИН –ПЭТМИН(1936)- САУДА
САЛАСЫНДАҒЫ ІСТЕРДІ ШЕКТЕУГЕ ТЫЙЫМ
САЛЫНАДЫ.
LOGO

Қорытынды
Сонымен, бәсеке дегеніміз – бұл нарықтық
экономиканың қатысушыларының
арасындағы тауарларды сатып алу және
сату барысында, өндірістегі ең жақсы
жағдайлары үшін бақталастық.
Назар салып,
тамашалағандарыңызға

РАХМЕТ!
Жасаған :
ВМ-203

Ұқсас жұмыстар

Бәсеке түрлері

Бәсекенің моделі

Бәсеке және монополия

Монополияның түрлері табиғи монополия

Бәсеке және монополия жайлы

Нарықтық механизмнің басты элементі ретінде

БАНКТІК ССУДАЛАРДЫҢ ҚАЙТАРЫЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ

Монополия түрлері, монополия бәсеке

Шет елдердегі баға құру және бағаларды реттеу тәжірибесі

Бәсеке нысандары

Пәндер