Етістік: анықтамасы, түрлері, шақтары және райлары

Скачать

Етістік

Заттың қимылын білдіріп, не істеді?, қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөз табын етістік деп атаймыз.

Етістік

Дара етістік

Күрделі етістік

Дара етістік

Негізгі етістік

Туынды етістік

Кел, айт, көр, бер

Бас - қар, шығ -ар, таза -ла, ектеу -ле, зу -лады

Күрделі етістік

Тіркес сөз

Қос сөз

Айтып берді,

айт - қым кел - ме- ді

Сыйла - й - сыйла - й

Етістік

Салт етістік

Сабақты етістік

Дала - да ойнады

Еден - ді сүртті

Етістік

Болымсыз етістік

Болымды етістік

-ма, -ме, ба, -бе, -па, -пе

Бер -ме-ді

Гүлдеді, тұрды, отырды

Етістіктің шақтары - сөйлеп тұрған сәтке байланысты орындалу мезгілі, уақыты көрінетін қимылдық көрсеткіш.

Осы шақ

Келер шақ

Өткен шақ

Етістіктің шақтары

Осы шақ

Сөйлеп тұрған сәттегі және дағдылы орындалатын қимыл

Нақ осы шақ - сөйлеп тұрған сәтте орындалып жатқан қимыл.

ып, -іп, -п +отыр, жүр, жатыр, жүр.

Оқып жатырмын, отырмын

Ауыспалы осы шақ - дағдылы қайталана орындалатын қимыл.

-а, -е, -й, -ып, -іп, -п + отыр, жатыр + а, - е, -й.

Айтамын, айтып тұрамын

Келер шақ - сөйлеп тұрған сәттен кейін орындалатын қимыл.

Болжалдық келер шақ - орындалу уақыты айқын емес қимыл.

-ар, -ер, -р, -ма, -ме, -с.

Бар-ар-мын,

айт-па-с-пын.

Мақсатты келер шақ - мақсат қоя орындалатын қимыл

мақ, -бақ, мақ, емес

Бар - мақ -пын, айт - пақ емес

Ауыспалы келер шақ - белгілі бір сәтте орындалуға тиісті қимыл.

Кешке, ертең + -а, -е, -й, - атын еді

Ертең бар - ар -мын,

айтатын едім

Өткен шақ - сөйлеп тұрған сәттен бұрын орындалатын қимыл.

Жедел өткен шақ - таяу мезгілде орындалып кеткен қимыл.

- ты, -ті, -ма, -ме

Кел - ді -м, бар -ды -м, бар -ма -ды- м.

Бұрынғы өткен шақ - әлдеқашан орындалатын қимыл.

-ған, -ген, - қан, -кен, -ып, -іп.

Барғанмын, барған едім, айтып еді

Ауыспалы өткен шақ - дағдылы орындалып кеткен қимыл.

-атын, - атын еді.

Айт - атын - мын, көр - етін еді

Етістіктің райлары - қимыл иесінің іс - әрекетке көзқарасын көрсететін етістіктің түрі.

Ашық рай - етістіктің шақтары арқылы жасалады: осы шақ, келер шақ, өткен шақ.

Отырмын, келермін, бардық.

Бұйрық рай

-ма, -шы, -ші, айын.

Бар, кел, кет, сойле, келсін, барыңдар, баршы, барайық.

Шартты рай

-са, -се, -ма, -ме, +са

Барса, бармаса, бармасақ, келсе.

Қалау рай

-ғы, -қы+кел

Барғым келеді,

Са игі еді

Барса игі еді

-ғай, -қай

Барғайсыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс