Ұяң жүнді құйрықты қолтұқымдар

Презентация қосу

Қой шаруашылығы
Қой бұдан 10-11 мың жыл, ешкі 11-12 мың жыл бұрын қолға
үйретілген. Қойдың жабайы арғы тегі - жабайы қой муфлон және
арқар таулы алқаптарда таралған. Қойдың алғаш қолға үйретілген
орталықтарын Жерорта теңізінің маңы, Орта Азия, Қазақстан,
Орталық Азия, Оңтүстік Африка.

Қой шаруашылығы - мал шаруашылығының басты саласының бірі.
Қойдан күнделікті тұрмысқа қажетті жүн, тері, елтірі және
тағамдық өнімдер - ет, май, сүт алынады. Халық шаруашылығында
қой жүнінің алатын орны ерекше.
Қазақстанда қой шаруашылығының дамуында негізгі үш бағыт айқындалды.
Олар елдің табиғи климаты, жем-шөп, жайылым жағдайы, қойдың биологиялық
ерекшеліктері, тағыда басқа байланысты төмендегіше 3 аймаққа бөлінді
Қой қолтұқымдары
Ертеде кең тараған қойдың қолтұқымдары етті- майлы бағытта өсірілген.
Тарихи деректер бойынша Қазақстанның әрбір табиғи аймақтарын бейімделіп,
қолтұқымдар өсірілген. Халықтық сұрыптау арқылы шығарылған
қолтұқымдарға - еділбай, баданалы, ырғыз, сарысу, қарқаралы қойлары жатады.
Еділбай қойы Бөкей ордасында өсірілген. Денесі ірі және салмақты. Жетісу мен
Шу өңірінде кетпен құйрықты қоңыр қой өсірілді. Әрбір аймақтық табиғи
жағдайына бейімделген қолтұқымдарын халық ғасырлар бойы іріктеп, сақтап
отырған. Моңғолиядағы Баян-Өлгей аймағында VI ғасырдан әйгілі болған
қолтұқым - қазақы қызылқой. Басқа мал шыдамайтын қыстың қатаң аязына
бейімделген. Оны жергілікті халық өте жоғары бағалап, әлі күнге дейін сақтап,
өсіріп келеді
Арқар, меринос қолтұқымы.
Арқар, меринос қолтұқымы таулы
аймақтың табиғатына төзімді. Қазіргі
кезде
Алматы, Павлодар, Шығыс Қазақстан
аймақтарында өсіріледі. Қазақтың
биязы жүнді қойы - 1934-1946 жылдар
аралығында қазақстандық белгілі ғалым
В. А. Бальмонттың жетекшілігімен
шығарылды.
Қолтұқым Қазақстанның оңтүстік
өңірлерінде өсіріледі. Оңтүстік қазақ
меринос қойы - Жамбыл мен
Оңтүстік Қазақстанда өсірілетін жүнді-
етті бағыттағы қолтұқым.
Солтүстік қазақ меринос қойы Павлодар,
Шығыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола,
Солтүстік Қазақстанда өсіруге
бейімделген.
Ұяң жүнді құйрықты қолтұқымдар
Қазақстанда бұл бағытта қарғалы және саралжын қолтұқымдары
өсіріледі. Қарғалы қойы қазақтың қылшық жүнді, құйрықты
саулықтарын еділбай, дегерес қойларының қошқарларымен
жұптастыру арқылы шығарылған. Ол әрі етті, әрі жүнді мол береді.
Қарағанды өңірінде өсіріледі. Саралжын қойы ертеде
Түрікменстанда халықтық сұрыптаудың нәтижесінде шығарылған.
Жүнінің түсі ақ, жібек тәрізді талшықтары біркелкі, кілем тоқуға
өте ыңғайлы. Ақтөбе алқабындағы шөлейтті жерлерде өсіріледі.
Қылшық жүнді құйрықты қол
тұқымдары
Қылшық жүнді құйрықты қол тұқымдары Қазақстанда бұл
бағытта еділбай, қазақтың қылшық жүнді және қаракөл қойлары
өсірілуде. Еділбай қойы еліміздің батыс аймағында ертеден
өсіріліп келеді. Еті дәмді, жүні мол, шөл-шөлейтті жерлерге
бейім, ірі тұлғалы. Қазіргі кезде еділбай қойы Атырау,
Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қарағанды өңірінде өсірілуде.
Қазақтың құйрықты қылшық жүнді қойы - Қазақстанда ертеден
келе жатқан қолтұқым. Ол шөл-шөлейтті аймақта өсіруге
ыңғайлы, еділбай қойынан кішілеу. Ақмола,Қарағанды, Шығыс
Қазақстан облыстарында өсіріледі.
Қаракөл қойы
Қаракөл қойы - әдемі және қымбат бағалы елтірісі арқылы дүние
жүзіне белгілі қой тұқымы. Ол бұдан 3-3,5 мың жыл бұрын Орта
Азия жерінде халықтық сұрыптау тәсілімен шығарылған. Оның 2-3
күндік сойылған қозыларының елтірісі өте сапалы болады. Қаракөл
қойы құрғақ далалы, шөл-шөлейтті аймақта өсіруге бейімделген.
Қатаң ауа райына шыдамды, тұлғасы берік, терісі жұқа, бірақ
тығыз. 1990 жылдары Қазақстанда қаракөл қойының саны 6 млн
болса, 2000 жылғы саны 2 миллион шамасында. Қаракөл қойы
Атырау, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан,
Жамбыл, Маңғыстау облыстарында өсіріледі.
Қой шаруашылығының халық
өміріндегі рөлі
Қой шаруашылығы - қазақ халқының ежелден келе жатқан
тарихи дәстүрлі мал шаруашылығының саласы. Халқымыздың
тұрмыс тіршілігі, күнкөріс көзі қой шаруашылығымен тікелей
тамырласып жатыр. «Мал өсірсең қой өсір, өнімі оның көл-көсір»
деген сөздерде терең ұғым бар. Мүшел жыл санауда қой 8-жыл.
Қой да киелі түліктің бірі. Оның пірі - «Шопан ата» (кейде
«Қошқар ата») деп аталады. Сондықтан Шопан атадан тілеу
тілегенде «малды берсең, қойды бер» деп өтінген. «Бірінші
байлық - денсаулық, екінші байлық - ақжаулық, үшінші байлық -
он саулық» деген ұғым қойға қатысты. Он саулықтың басын
құрайтын кәсіптің иесі - қойшы (шопан)
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Мал өсіру және селекция Т. С. Садықұлов, Т. К.
Бексейітов.
2.Сәбденов, Қ. С. Қой шаруашылығы
3.Қой шаруашылығы Сәбденов, Қ. С.; Бексейітов, Т. К.;
Абдуллаев, М.; Исламов, Е. И.; Құлатаев, Б. Т.

Ұқсас жұмыстар

Қой қолтұқымдары

Қой шаруашылығы - мал шаруашылығының негізгі саласы

Қой шаруашылығы

Қазақ қойы арқар мериносы

Қой терісіне түсіру

ЖАНУАРЛАР СЕЛЕКЦИЯСЫ

ҚОЙ ТҰҚЫМДАРЫ

Атырау облысы өңіріндегі қой шаруашылығы

ҚОЙДЫҢ ЖҮН ӨНІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ АНЫҚТАУ

Қой шаруашылығын өндірістік негізде дамытудың еліміздегі ұтымды мысалдары

Пәндер