Жасуша қасиеттері

Презентация қосу

Жасуша

Жасуша қасиеттері:
Тірі
-зат және энергия
жүйенің
алмасу,
қарапайы
-өсу,көбею,
м өлшем
-тұқым қуалау,
бірлігі.
-тітіркендіргіштерге
жауап қайтару.
ЖАСУША теориясы
Неміс ботанигі Маттиас Шлейден және цитолог
Теодор Шванн 1839 жылы жасуша теориясының
негізін қалады.
Жасуша теориясы бойынша барлық тірі ағзалар
жасушалардан тұрады және құрылысы мен
биохимиялық қасиеттері ұқсас болады.
Жасушалар – тірі ағзалардың негізгі
құрылымдық және функционалдық бірлігі.
Оларды көлеміне, пішініне, құрылысына және
атқаратын қызметіне қарай ажыратады.
Тірі ағзалардың жасуша құрылысының
ұқсастығын ашу биология ғылымында ең іргелі
жаңалықтардың бірі болып табылады .
Жасуша
Қабықш Ядро Цитоплаз
а ма
Жасуша
ЖАСУША ҚАБЫҚШАСЫ

Жасуша қабықшасы еріген заттарды таңдап өткізетін
қабілеті бар плазмалық мембрана.
Қабықша үш қабатты болып келеді және
полисахаридтер – целлюлоза мен май заттарынан
тұрады.
Қабықшаның ішкі мембранасы диктиосомалардың
есебінен үнемі жаңарып отырады.
Цитоплазма
Жасушаның ішін Органоидтар:
толтырып тұратын -митохондриялар,
іркілдек сүйықтық. -жасушалық орталық,
Жасуша мен
-эндоплазмалық тор,
сыртқы орта
арасында жүретін -Гольджи жиынтығы,
зат алмасуды -рибосомалар,
қамтамасыз ететін -лизосомалар.
жасушаның қажетті Жасуша органоидтары -
бөлімі. Цитоплазма жасушалардың
тұрақты арнаулы бөлігі болып
жасушаның ішінде табылады.
үздіксіз қозғалыста Жасушаның қызметі тек
болады. органоидтардың
көмегімен ғана орындалады.
ЯДРО ЖӘНЕ ЯДРОШЫҚ
Ағылшын ботанигі
Роберт Броун 1831 жылы
жасуша ядросын ашты.
Ядро жасушада жүретін
барлық үдерістерді
басқарады және оның
тіршілігін қамтамасыз
етеді.

Ядро қабықшадан, оның ішкі ортасын түзетін ортадан,
хроматиннен және бір немесе бірнеше ядрошықтан тұрады.
Ядрошық хроматин және рибосоманың синтезін
бақылайды.
МИТОХОНДРИЯ

Жасушада бірнеше мыңға жуық митохондриялар
болады.
Митохондрияда тыныс алу кезінде тотығу-
тотықсыздану үдерісі жүреді, осы үдеріс жасушаны
энергиямен қамтамасыз етеді.
Митохондрия екі мембраналы қабықшамен қапталған.
Жасушаның ішін түгелдей бір-
бірімен тығыз байланысқан
Құрылысы түтікшелермен торлап жататын екі
жарғақшалы түзіліс. Сыртқы
жарғақшаларына рибосомалар
бекінсе - түйіршікті ЭПТ деп, ал
бекінбесе- тегіс жарғақшалы ЭПТ
деп аталады.

Эндоплазмалық
тор(ЭПТ)

Тегіс жарғақшалы ЭПТ -майлар
мен полисахаридтердің алмасуына
қатысады. Түйіршікті жарғақшалы
ЭПТ рибосомаларда -нәруыздар
синтезделеді. ЭПТ-ның торланған
Қызметі түтікшелері жасуша ішіндегі басқа
органоидтардың байланыс
жасауына көмектеседі.
Құрылысы Гольджи жиынтығы-
ядроға жақын, жасуша
орталығын (центриоль)
айнала қоршап
жататын көпіршік,
түтікше тәрізді түзіліс.
Гольджи
жиынтығы

Жасушада заттардың
тасымалдануына,
Қызметі қажетсіз соңғы
өнімдердің жасушадан
шығарылуына
қатысады.
Гольджи жиынтығы
Лизосома-домалақ немесе
сопақша пішінді, бір
Құрылыс қабатты жарғақшалы
ы органоид.Құрамында
ферменттері болады.
Сыртындағы жарғақшасы
өте берік.
Лизосом
а

Құрамындағы
ферменттердің әсерінен
Қызме нәруыз молекулаларын
ті және полисахаридтерді
ыдыратады. Жасушаға
түскен бөгде заттарды
ерітеді.Заттарды қорытуға
қатысады.
Диаметрі 1 мкм шамасындағы
дұрыс пішінді шар тәрізді
Құрылыс денешіктер. Сферосомалардың
ы барлық өсімдіктерде бар екендігі
анықталған.Орталығында екі
қабатты фосфорлипидті шар
орналасқан.Оған сыртқы қалың
қабатты түзетін сансыз нәруыз
молекулалары бекінеді.
Сферосомал
ар

Сферосомалар
фосфорлипидтер мен
Қызметі нәруыздарды қорға
жинақтайды және
өсімдіктердің өсуі мен
дамуын реттейтін
үдерістерге қатысады.
Құрылыс Нағыз вакуоль-өсімдік пен
саңырауқұлақта ғана
ы болатын бір жарғақшалы
органоид.Бұл да- жарғақша
көпіршігі,бірақ ірі болып
келеді.Вакуольді жасуша
сөлі деп аталатын
сұйықтық толтырады.
Нағыз
вакуоль

Нағыз вакуоль-бір мезгілде
«қойма» және «қоқыс
шелегі» рөлін атқарады.
Қызметі Судың алмасуын
қамтамасыз етеді.
Жасушада тургорлық
қысымды сақтау рөлін
атқарады.
РИБОСОМА
Рибосомалар нәруыз
синтезінің орталығы болып
табылады.
Рибосомалар ядрода ,
митохондрияда,
пластидтерде және өте көп
мөлшерде цитоплазмада
болады.
Рибосомалар жеке немесе
топпен (полисома)
орналасады. Жеке
орналасқанда олар өзара
РНҚ жіпшелері арқылы
байланысады.
ХЛОРОПЛАСТ

Пластидтер (хлоропластар, хромопластар,
лейкопластар) тек өсімдік жасушаларында ғана
болады.
Хлоропластарда өсімдікке жасыл түс беретін
пигмент - хлорофилл дәндері болады.
Құрылыс Жасуша орталығы-
цилиндр пішінді екі
ы кішкене денешіктер.

Жасушалық
орталық
центриоль

Жасушаның бөлінуіне
қатысады.
Қызметі
Тапсырмалар мен сұрақтар үлгісі
Сызықтық диктант
«+»-дұрыс, «-»-қате
Прокариотты ағзалардың фототрофты тобы (цианобактериялар) көк-жасыл балдырлар деп аталады.
Қабықшаның өте жұқарған жерін саңылау деп атайды.
Вакуольдер тек өсімдік жасушасында кездеседі.
Хромопластарда әртүрлі-сары, қызыл, қоңыр, т.б. түсті пигменттер болады.

Жасуша органоидтері мен қызметтерін сәйкестендіру тапсырмасы.
1. Митохондрия А. Заттарды қорытатын органоид
2. Жасуша орталығы Б. Нәруыз биосинтезі жүреді
3. Лизосома С. Тұқым қуалайтын ақпарат сақталады
4. Рибосома Д. Жасушаның бөлінуіне қатысады
5. Гольджи жиынтығы Е. Энергия түзіледі, жиналады
6. Ядро Ж. Лизосоманы түзеді
Ядросы бар және ядросы жоқ жасушалар мен ағзаларды салыстыру .

Эукариотты және прокариотты жасушаларды салыстырып, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын
анықтау қажет.
Жасыл эвглена ерекшелігі -Бактерия ерекшелігі

Өсімдік және жануар жасушасының құрылысын салыстырып, ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын анықтау .
Өсімдік жасушасының ерекшелігі-Жануар жасушасы ерекшелігі
Тапсырмалар
Ядросыз жасушалар ...... деп аталады
Ядролы жасушалар ........ деп аталады
Бактериялар, көкжасыл балдырлар......жатады
Саңырауқұлақтар, жануарлар және өсімдіктер ..... жатады
Барлық жасушаларда .....бар
...... жасуша қабырғасы болмайды
...... жасуша қабырғасы жасунықтан тұрады
......жасуша қабырғасы хитиннен тұрады
Нәруыздарды синтездейтін жарғақшасыз органоидтер..........
Қоректік заттарды ыдыратып, өздігінен ас қорыта алатын (автолиздейтін) біржарғақшалы
органоидтар...........
Жасуша сөлі толы біржарғақшалы өсімдік органоидтары.............
Май, көмірсу және күрделі әруыздарды синтездейтін заттарда тасымалдайтын біржарғақшалы
органоид.............
Нағыз өсімдік вакуоліндегі сұйықтық.............
Фотосинтезді іске асыратын пластидтер.............
ДНҚ –дан құралып, тұқым қуалау ақпараттарын сақтайтын және жеткізіп беруге жауапты ядроның
жарғақшасыз органоиды..................
Орындалған үлгісі
Ядросыз жасушалар прокариоттар деп аталады
Ядролы жасушалар эукариоттар деп аталады
Бактериялар, көкжасыл балдырлар прокариоттарға жатады
Саңырауқұлақтар, жануарлар және өсімдіктер эукариоттарға жатады
Барлық жасушаларда цитоплазма бар
Вирустарда жасуша қабырғасы болмайды
Өсімдіктердің жасуша қабырғасы жасунықтан тұрады
Нәруыздарды синтездейтін жарғақшасыз органоидтер рибосомалар болып табылады
Қоректік заттарды ыдыратып, өздігінен ас қорыта алатын (автолиздейтін) біржарғақшалы
органоидтар - лизосомалар
Жасуша сөлі толы біржарғақшалы өсімдік органоидтары-нағыз вакуольдер
Жаңа форматтағы сұрақтар үлгісі
1.Мемранасыз органоидтер:
A.митохондрия
B.рибосома
C.ЭПТ
D.цитоқаңқа
E.лизосома
F.талшықтар
G.пластидтер
H.Гольджи жиынтығы

2.Жасуша мембранасының қызметі:
A.нәруызды синтездеу
B.тасымалдау
C.энергия өндіру
D. қорғаныш
E.майларды синтездеу
F. өткізгіштік
G.көмірсуларды ыдырату
H.нәруызды ыдырату
3.Қос мембраналы органоидтар:
A.рибосома
B.лизосома
C.центриолдар
D.хлоропласт
E.цитоқаңқа
F.митохондрия
G.вакуоль
H.кірпікшелер
4.Өсімдік жасушасында ғана болатын органойдтар:
A.ЭПТ
B.Гольджи жиынтығы
C.рибосома
D.лизосома
E.хлоропласт
F.лейкопласт
G.митохондрия
H.хромопласт

Ұқсас жұмыстар

ЖАСУША ТЕОРИЯСЫНЫҢ АШЫЛУЫ

Жасушаның құрылысы

Клетка ең ұсақ тірі система, оның құрылысы және атқаратын қызметі

Бактериялардың ферменттері

Антигендердің қасиеттері

Жасуша туралы мәлімет

ЖАСУША ҚҰРЫЛЫСЫ

Вирусологиялық зерттеу әдістері

Жасуша

Бунақденелердің және кеміргіштердің бактериялды аурулары

Пәндер