Шеміршек және сүйек ұлпалары

Презентация қосу

Шеміршек және сүйек
ұлпалары
Шеміршек
Шеміршек ұлпасы (хрящевая ұлпа);
ұлпа
(textus cartilagineus, лат. textus — ұлпа;
лат. cartilago - шеміршек) — қаңқа
дәнекер ұлпасы. Шеміршек ұлпасы
жасушалардан және жасушааралық
заттардан құралған. Шеміршекті
дәнекер ұлпа жасушалары домалақ
пішінді, әр жерде топтанып тұрады.
Жасушааралық заттары мөлдір
болады. Омыртқалардың бір-бірімен
байланысқан жері, көмекей
қақпақшасы, кеңірдек пен құлақ
қалқаны шеміршекті дәнекер
ұлпасынан түзіледі. Мұрынның,
Шеміршек ұлпасының
жасушаларына
прехондробласттар,
хондробласттар, хондроциттер
жатады. Жасушааралық зат —
шеміршек ұлпасының негізін
құрайды. Оның құрғақ
салмағының 50-70%
коллагеннен тұрады.
Жасушааралық заттың
құрамына хондрин
талшықтары мен
хондромуконд
(мукополисахарид) кіреді.
Жасушааралық заттың
Гиалинді шеміршек ұлпа
Гиалинді шеміршек - ұлпаның ең
көп тараған негізгі түрі.
Сүтқоректілердің ересек
организмінде олар буындардың
үстін, қабырғалардың ұштарын,
кеңірдекті және т.б.
органдардың шеміршектерін
құрайды. Гиалинді шеміршек
тығыз, серпімді және түсі мөлдір
болады. Шеміршектің
жасушалары негізгі заттың
ерекше қуыстарында
орналасады. Көбінесе олар 3-4
жасушалардан тұратын топтар
түзеді. Бұл топтар бір
жасушаның бөлуінен пайда
Эластинді шеміршек
ұлпасының жасушааралық
затында эластин
Талшықты шеміршек
талшықтары болады.
ұлпасында коллаген
талшықтарының будалары
болады. Омыртқа аралығында
кездеседі.
Серпімді шеміршек
негізінде гиалин
шеміршегіне ұқсас,
бұның да
жасушалары
капсуламен
қоршалып изогенді
топтар құрайды.
Оның түсі сары
болады. Серпімді
шеміршектен құлақ
қалқаны, кеңірдектің
кейбір шеміршек
сақиналары
Шеміршек ұлпасының
қызметі
Тіректік;
Қорғаныстық;
Механикалық қызметтер.
Шеміршектің дамуы
Шеміршектің дамуы-гиалинді шеміршек басқа
дәнекер ұлпалары сияқты мезенхимадан дамиды.
Дамуы мезенхиманың тығыздалуынан басталады.
Қаңқалы бөлімдер пайда болады. Ұлпа сұйығының
химиялық қасиеті өзгереді. Онда шеміршектің
затына ұқсас заттар пайда болады. Кейін олардан
каллоген талшықтары дамиды. Шеміршектің
осыдан бастап екі бөлімі, аралық заты және
жасушасы айқындала басталады және
жасушалары көбейе бастайды. Негізгі заттың
базофильдігі артады. Ұрықтың шеміршектің
айырмашылығы олар изогенді топ құрамай
Сүйек ұлпасы
Сүйек ұлпасы (костная ткань)
(textus osseus, лат. textus — ұлпа;
лат. os, ossis — сүйек) — қаңқа
дәнекер ұлпасы. Сүйек ұлпасы
сүйек жасушалары —
остеоциттерден және
жасушааралық зат — сүйек
тақташаларынан тұрады. Сүйек
ұлпасын түзетін жас
жасушаларды остеобласттар деп
атайды. Сүйек ұлпасы қаңқа
сүйектерін құрайды. Сүйектер
СҮЙЕК ҰЛПАСЫНЫҢ
ҚЫЗМЕТІ
Сүйектер
организмде
тіректік,
механикалық,
қорғаныс
қызметтерін
атқарады және
минералдық тұздар
мен май алмасуына
СҮЙЕК ҰЛПАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
Дөрекі талшықты (ретикулофиброзды) сүйек ұлпасы - матрикстегі
коллаген талшықтарының ретсіз орналасуымен сипатталады. Ол
салыстырмалы түрде төмен механикалық беріктігімен сипатталады
және әдетте остеобласттар жоғары жылдамдықпен остеоид түзген
кезде пайда болады. Әдетте, бұл ұрықтың сүйек тінінің қалыптасуы
кезінде, патологиялық жағдайларда - сүйек сынығын емдеу кезінде
немесе Пагет ауруы кезінде пайда болады. Остеоциттер денелері бар
лакуналардың тұрақты бағыты болмайды. Дөрекі талшықты сүйек
тінінде остеоциттердің мөлшері пластикалыға қарағанда жоғары, ал
оның матрицасында негізгі зат көп және минералды компоненттер аз
болады. Сүйек тінінің қалыпты дамуы мен регенерациясы кезінде
дөрекі талшықты сүйек тіндері біртіндеп пластикалыға сүйек
ұлпасымен ауыстырылады. Ересек адамда тек бас сүйегінің өскен
тігістерінде және кейбір сіңірлердің сүйекке бекінген жерлерінде ғана
СҮЙЕК ҰЛПАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ
Пластинкалы сүйек ұлпасы - ересек адамда бүкіл сүйек
қаңқасын құрайды. Оның минералданған жасушааралық заты
қалыңдығы 3-10 мкм арнайы сүйек пластинкаларынан тұрады,
олардың әрқайсысында параллельді жіңішке коллаген
талшықтары бар. Көршілес пластиналардың талшықтары бір-
біріне бұрыш жасап жатады, бұл оларға әсер ететін
жүктемелердің біркелкі таралуына ықпал етеді. Сүйектегі
пластиналар бірнеше жүйені құрайды. Остеоциттер денелері
орналасқан лакуналар пластинкалардың арасында рет-
ретімен орналасады, ал жасуша өсінділері орналасқан сүйек
түтікшелері пластинкаларға тік бұрышпен енеді.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Тіректі-қоректі ұлпалар

СҮЙЕК ҰЛПАЛАРЫНЫҢ РЕГЕНЕРАЦИЯСЫ

Пәндер