Таралу жолдары

Презентация қосу

А Қ Т Қ дегеніміз -
Aдамның
Қорғаныш
Тапшылығының
Қоздырғышы
АҚТҚ деген не?

АҚТҚ –қорғаныш жүйесінің жеңілісін
тудыратын, организмнің жұқпалардан,
ісіктен қорғануына жауап беретін, адамның
қорғаныш тапшылығы қоздырғышы.
АҚТҚ - адамның қорғаныш тапшылығының
қоздырғышы, ХХ ғасырдың 80-жылдарының басынан
бастап танымал. АҚТҚ ағзаға түскен кезде біздің аурудан
және жұқпадан қорғайтын иммундық жүйені бұзады.
Уақыт өте келе АҚТҚ-мен жұқпаланған адам жиі
ауыратын болады.
АҚТҚ ағзаның барлық биологиялық
сұйықтықтарында пайда болады. Бірақ, зарарлануға
қажетті қоздырғыштың керекті саны тек қанда,
шәуетте, қынапта, лимфада және ананың сүтінде
(ананың сүті тек нәрестелер үшін ғана қауіпті –
олардың асқазандарында АҚТҚ-ны өлтіретін асқазан
қышқылы өнделмейді) болуы мүмкін. Егер АҚТҚ-
жұқпасының қаны басқа адамның қаңы жүріп тұрған
ашық жарасына түскенде жұқпаның әсері болмайды.
АҚТҚ – тұрақсыз вирус – ағзадан тыс ортада, қанның
(шәует және қынаптың) кебуінде өледі. Індет
тұрмыстық жолмен берілмейді. АҚТҚ 56 С
градусынан жоғары жағдайында бірден өледі.
Таралу жолдары
Бірақ, тамыр арқылы инъекцияларда вирустың
таратылуының дәрежесі өте жоғары – 95 % - ге дейін.
Инемен шаншуда медперсоналға АҚТҚ-ның жұғуы
жолдары да тіркелген. Бұндай жағдайда, АҚТҚ таратылуы
жолдарының алдын алу мақсатында (пайыз үлестеріне
дейін) дәрігерлерге жоғары белсенді антиретровирустік
терапияның төрт апталық курстары тағайындалады.
Нашақорлардың бірнеше рет инелер мен
шприцтерді пайдалану АҚТҚ-ның таратылуына
әкеліп соғады. Оның алдын алу үшін арнайы
қайырымдылық орындары құрылады, онда
ақысыз негізде қолданылған шприцтер орнына
таза шприцтер беріледі. Сонымен бірге жас
нашақорлар жыныстық белсенді, қорғалмаған
жыныстық қатынастарға жие түседі, бұл
вирустың таратылуына қосымша жол ашады.
АҚТҚ-н
жұқтыры ы
п алған
Алғашқы
а д а м:
да аурудың
сезбейді; белгілері
н
Дені сау
сия
Өзінде ба қты болады;
р қоздыр
басқалар ғы
ғ а ж ұ қ т ш ты
2-10 жы ыр
л бойы са а алады;
мүмкін. у болуы д
а
АҚТҚ
тарау
жолдар
Құрамы
нда АҚ ы:
Т қозд
қан арқ ырғышы бар
Сондай ылы:
Егу кез қанды құйған
ластан інде сон да;
ға дай қа
Сондай н шприцті па нмен
қанмен йд
өткір, ластан аланғанда;
теріні ған бас
құралд ке се тін не қ а да
арды па те
йдалан сетін
ғанда.
АҚТҚ
таралма
Шыбын
т.б. шақ йды:
Қол алыс қанда;
ып аман
Заттард дасқанда
ы ортақ ;
Жөтеліп пайдалан
немесе т ғанда;
ауамен; үшкірген
кезде
Құшақт
асу
жақында және сүйісу арқ
сқ а н д а ; ыл ы
Моншад
а, к
пайдалан өпшілік дәретха
ғанда. наларды
Қор
ғаны
қар ш
ай а тың тө
п уруд мен
Б айда ың деуі
езге бо белг не
Б к л уы м ілер
ез т ү м і
Т о рл кі н:
ері қ ары
зақы а бат ның ө
Д мдануы ының суі
Ұ әретті
з ң
С ақ жөт бұзылу
ы
Шалмақт ел
арш ың а
ау, қ заю
алж ы
ыра
у
АҚТҚ – ның алдын алу білімі бойынша ұсыныстар
1.Адам дамуындағы маңыздылықтың бірін құрайтын
білім беру. Ол білім алудағы адамның мүмкіндіктерін
кеңейтіп және кәсіби дағдыларын, адамдық қасиеттерін
қалыптастырады, өмір сапасын қайта құрып және адам
деңгейінің өсуіне қызмет етеді.
2.Алдын алу мәселесінің адамға әсерінде жалпы тірек
білім берудің маңызы зор. Білім беру үрдісінің барысында
алынған ақпарат, адамға өмірі мен денсаулығының
пайдасына шешім қабылдауға, жауапкершілікті мінез –
құлықтың моделін жасауға, экономикалық тәуелсіздік
алуға көмектеседі.
3.Білшім беру ұйымдары АҚТҚ – ға қарсы алдын алудың
қажетті шараларын балаларға, мектеп оқушыларына,
сондай – ақ, барлық дүние жүзі елдерінде жас
ерекшелігімен неғұрлым қатерлі топқа айналған жас
адамдарға ұсына алады.
4.Ескертпелі білім беру «Баршаға білім беру»
бағдарламасының құрамдас бөлігі және білім беру
саласының ең басты міндеті болуы тиіс.
Қазақтан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүйесінде алдын алу бойынша білім берудің ұсыныстары
Алдын алу білімін берудің мақсаты салауатты өмір салтын,
балалардың, жасөспірімдердің және жастардың жауапкершілікті
мінез – құлқын насихаттау болып табылады.
Бұл мақсатқа сенімді ақпарат, білім беру, бірдей қарым –
қатынастағы дағдыны және жұқпалану қауіпін төмендететін мінез
– құлықты мадақтау; әлеуметтік көмек көрсету, таңба және
кемсітушілікті жою жолдарымен қол жеткізеді.
Алдын алу білімін беру кең ауқымды, көп салалы, ашық және
икемді болған жағдайда тиімді болады. Ол барлық әсерлерге
бағытталған болуы тиіс, АҚТҚ – ға қатысты әлсіздікті
жоғарлататын, жыныстық мінез – құлық, әйелдер мен ерлердің
арасындағы әлеуметтік, жыныстық ерекшелік сұрақтары, білім
беру, кемсітушілік, есірткі және ішімдік, құрбы құрдастары
тарапынан қысымдық және т.б.
Алдын алу білімін беруді жүргізу тапсырылған қызметкерлер,
оқушылармен алдын алу жұмыстарын жүргізуге жақсы
дайындалған, коммуникативтік дағдыларды меңгерген, сондай-ақ
сыпайы тақырыптарды тыңдай және талқылай алатын болуы тиіс.
СТУДЕНТТЕРДІҢ АТА-АНАЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН
ЖҰМЫСТАРДЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ

Алдын алу
арнайы бағдарламалар
жасау және жұмыс
жүйесін құру

педагогикалық медициналық құқықтық
“БІЛМЕГЕН У ІШЕДІ”
Педагогикалық білім көтеру
Ата-аналар жиналысы
Ата-аналар комитеті
Студент ата-аналарымен жеке дара жұмыс
Интерактивті әдістермен қаруландыру:
1. дәріс, әңгіме, дөңгелек үстел
2. өз бетімен оқу, БАҚ оқу, басқаларды оқыту
3. сұхбат, ой шабуылы, пікірталас;
4. тренингтер, семинарлар
5. сауалнама , тест
6. бейне және дидактикалық материалдарды
пайдалану
Асықпа ережелері:
әрқашан ешқашан
Балаға үнемі қайда екенін айтуға Бейтаныс адамдармен жа-
үйрету қындаспау олармен ешқайда
Хабардар болуға достары-ның бармауға үйрету;
телефон № үйде көрі-нетін жерде Кешкі уақытта адам көп бол-
қалдыруға үй-рету ған жағдайда көлікке мінбеу-
Баланы үйге қайтқанда ашық ге үйрету
және жарық көшемен жүруді Жүзі қорқынышты әдепсіз
дағдыландыру адамдарға жоламауға үйрету
Көлікпен қайтқанда шығарып Күдікті адамдарға мекен-
салған адамға көліктің № жазып жайын мен телефондарын
алып, үйге хабарлан-дыруға бермеуге дағдыландыру
өтіну
Мемлекеттің басты байлығы – адам десек, дені сау адам ғана ел қазынасы,
ұлт болашағы бола алатыны белгілі.Бүгінде дерттің түрі көп. Заман
жақсарып, техника дамып, мүмкіндіктер молайып жатса да, көбісінің дауасын
таба алмай дал болудамыз.Солардың бірі –АИТВ /СПИД ауруы.
Бүгінгі таңда АИТВ жұқпасы дүние жүзінде соның ішінде Қазақстанда да
өзекті мәселелердің қатарында болып отыр.
ҚР «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» кодексі
бекітілді, онда АИТВ-инфекциясы және СПИД-ң алдын алу және емдеу
мәселелері қосылған.
Инфекцияның таралуын тоқтататын нәтижелі дәрілік құралдар мен вакцина
таппағанша СПИД-тен қорғанудың ең тиімді тәсілі ол – адамның иммун
тапшылығы вирусын жұқтырмау. АИТВ ның жұғу жолдары өте жақсы
зерттелген және біздің негізгі мақсатымыз – жаңа жұқтыруларды болдырмау,
алдын алу болып табылады.
АИТВ — адамның иммундық
тапшылық вирусы, ХХ ғасырдың
80-жылдарының басынан бастап
танымал. АИТВ ағзаға түскен кезде
біздің аурудан және жұқпадан
қорғайтын иммундық жүйені
бұзады. Уақыт өте келе АИТВ-мен
жұқпаланған адам жиі ауыратын
болады. ЖИТС диагнозы
(жұқтырылған иммундық
тапшылық синдромы)
жұқпаланғаннан кейін әдетте
бірнеше жыл өткесін қойылады.
ЖИТС – адамның иммундық жүйесінің бұзылуынан пайда
болатын ауру. Иммундық тапшылық әсері салдарынан бір
немесе бірнеше қауіпті аурулар дамуы мүмкін (пневмония,
туберкулез, рак және т.б.), бұл аурулармен адам ағзасы
күресе алмайды. АИТВ — ЖИТС-тың басты себебі болып
табылатын індет.
Инфекция көзі
Вирус жұққан адам — вирус тасымалдаушылар, ЖИТС-пен ауырған
адамдар инфекция жұқтыру көзі болып табылады. Ешқандай ауру белгілері
байқалмайтындықтан әсіресе вирус тасымалдаушылар өте қауіпті. Вирус
көп мөлшерде қанда, спермада, қынап кілегейінде, емшек сүтінде болады.
Көз жасында, жұлын сұйығында, сілекейде өте аз мөлшерде болуы мүмкін
Жұғу жолдары. Медицинада дәлелденуі бойынша, ЖИТС-тің қазіргі кезде
негізгі жұғу жолдары мынадай:

1.Жыныстық қатынас;
2.Вирустың бірден қанға түсуі (әртүрлі инъекциялар жасаған кезде т. б.
жағдайларда)
3.Анасынан нәрестеге жүғу арқылы.

ЖИТС (СПИД) ауруына көбінесе нашақорлар шалдығады
АИТВ-ны қалай анықтауға болады?

Ағзада вирус бар жоғын жұқтырған соң 2 апта мен 3 ай аралығынан соң қанның
арнайы анализі (АИТВ жұқпасына антиденелерге тест) көмегімен анықтауға
болады. Алғашқы кезеңде жұқтырған адам вирусты басқа адамдарға жұқтырып
жүреді және адам өзінің ағзасында вирустың бар немесе жоқ екенін біле
алмайды. Вирус иммунды жүйеге еніп өмір сүреді және көбейеді. Осының
нәтижесінде лиммунды жүйе жасушалары зақымданып олардың саны азаяды.
Лимфоцит көмекшілердің санының қысқарғанына қарай қорғаныш жүйесі
нашарлайды және ағза басқа түрлі ауруларға қарсы тұру мүмкіндігін
жоғалтады.
ЖИТС-жұқтырылған иммундық тапшылық
синдромы, АИТВ-ның ағзада дамуының соңғы
сатысы. ЖИТС-пен ауыратындарда түрлі
жұқпалы аурулардың қоздырғыштары тудыратын
аурулар кездеседі. АИТВ жұққан соң ЖИТС-тың
пайда болуына зақымданған ағзаның
ерекшеліктеріне байланысты 2-4 жыл немесе
оданда ерте уақыт керек. АИТВ жұқтырған
адамдар басты кезеңде ауру адамға мүлдем
ұқсамайды, толық еңбекке жарамдылығын
сақтайды. Бастысы өздерін сау сезінгенімен
олардың АИТВ-ны басқаларға жұқтыру
мүмкіндіктері бар.
АИТВ/ЖИТС-емдеу кезінде
«антиретровирустық терапия»
қолданылады . Бұл препараттар АИТВ
-ға нақты әсер етеді, оның
ферменттерін жұмысын тоқтатып,
жұқпаның дамуына жол бермейді.
Ережеге сәйкес, бір уақытта бірнеше
ретровирусқа қарсы әр түрлі класстағы
дәрі-дәрмектер қабылданады.
Құрамдастыру терапиясы әлде қайда
пайдалы және қоздырғыштың емге
деген тұрақтану мүмкіндігін
қалдырады.
Егер АИТВ оң нәтижелі адамға АИТВ-жұқпасына талдау өткізуден кейін
бірден ем қабылданбаса, бұл, ол адамға ешкім жәрдемдеспейді немесе
дәрігердің ол адамда жұмысы жоқ дегенді білдірмейді. Көп жағдайда адамда
АИТВ-ға бірінші рет талдау тапсырғанда көрсеткіштер басқа болып шығады.
Ретровирусқа қарсы терапия дәрігердің тағайындауы, мамандардың қадағалауы
бойынша нұсқаулыққа сәйкес қатаң түрде қолданылады. Егер дәрі–дәрмекті
дұрыс тәртіпте қолданбаса, ол күшін жоғалтады. Сонымен қатар,
антиретровирусты дәрі-дәрмекті қабылдауда кері әсерлері байқалуы мүмкін.
Дұрыс комбинацияны маман таңдауы қажет. Дәрі-дәрмек күшінің нәтижесі,
қоздырғыштың жүктеме терапиясында, яғни бірінші айда бірден төмендеуі
және белгісіз болып келеді.
Әртүрлі инфекциялардан сақтанудың ең
тиімді тәсілі — вакцина егу. Алайда
вакцина дайындау бағытында тыңғылықты
зерттеулер жүргізіліп жатса да, ондай
профилактикалық препарат алу әзірше
қолдан келмей отыр.

ЖИТС-пен науқастанудан сақтанудың
маңызды шаралары мыналар:

1. Әлеуметтік, халықаралық, мемлекеттік
шаралар;
2. Жеке басты қорғауға бағытталған
шаралар.
Жеке бас профилактикасы қарапайым әрі денсаулық үшін
ұтымды.

1. Салауатты, әдепті өмір сүру;
2. Кездейсоқ жыныстық қатынастан жақындасудан сақ болу (жыныстық партнер көп
болған сайын ЖИТС жұқтыру қаупі арта түседі. Г. В. Сколубовичтің (1989) айтуы
бойынша, «Жыныстық тәртіпсіздік, нашақорлық және жезөкшелік — ЖИТС
вирусын жұқтыру кепілі»);
2. Стерильденбеген немесе кездейсоқ біреудің шприцін, қайшысын, сақал алғышын
және басқа да құрал-жабдықтарын пайдаланбау;
3. Әсіресе терісі, шырышты қабаттары зақымданған жағдайда бөтен біреудің
қанымен, бөлінділерімен жанасудан абай болу;
4. Қан құйғанда немесе донор қанынан дайындалған препараттар қабылданғанда
олардың АИВ-ке тексерілгеніне көз жеткізу (ол үшін қолданылған қанның
сериялык нөмерін жазып алыңыз);
5. Маникюр, педикюр жасайтын құралдардың стерильдігіне көңіл аудару;
6. ЖИТС вирусын жұқтырып алдым-ау деген күмәнді жағдайда міндетті түрде
дәрігерге көріну.
АИТВ-инфекциясы эпидемиясымен және оның
зардатарымен күресу:
1. Қауіпсіз жыныстық мінез-құлықты үйрету,
жыныстық жолмен таралатын басқа да
ауруларды емдеу;
2. Қаннан дайындалған препараттардың
қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
3. АИТВ-инфекциясының босанғанға дейінгі
таралуын ескерту, әйелдерге, АИТВ жұқтырған
науқастарға кеңес беру;
4. АИТВ-инфекциясымен науқастарға
медициналық көмек және әлеуметтік қолдауды
ұйымдастыру;
ЖИТС — көп жағдайда өлімге
соқтыратын аса қатерлі вирустық
дерт. Қазақстанда осы қауіпті ауруға
қарсы күрес жүргізу мақсатымен
мамандандырылған жаңа қызмет
жүйесі құрылды. Осындай қызмет
жүйесінің күнделікті жұмысын
Республикалық ЖИТС-тен сақтандыру
комитеті басқарады. Бұл комитеттің
ең басты мақсаты — ЖИТС вирусын
жұқтырған адамды табу, оны тексеру
және емдеуді жоспарлы түрде
ұйымдастыру. Қазіргі кезде
республикамызда ЖИТС-тен қорғану
жөнінде жұмыс жүргізетін 20 орталық
және 80 лаборатория бар.
Олардың жұмыс бағыттары мынадай:

Вирус жұғу мүмкіндігі бар «қатерлі топтарға» жататын
адамдарды тексеріп, вирус жұққан адамдарды дер кезінде
тауып отыру;

Ауру ошағын анықтап, дәрігерлік бақылауға алып, вирустың
әрмен қарай тарауына, яғни басқа адамдарға жұғуына мүмкіндік
бермеу жұмыстарын ұйымдастыру.
Зейін қойып
тамашалағаныңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Жемістер мен тұқымдардың таралу жолдары

Эпидемиология ғылым ретінде. Эпидемиология пәні, міндеттері және мақсатары

Жұқпалы аурулардың таралу жолдары

АУРУХАНА ІШІНДЕГІ ИНФЕКЦИЯЛАРДЫҢ ЖҰҒУ ЖОЛДАРЫ

Компьютерлік және биологиялық вирустар

ГЕОБОТАНИКА

Гүлді дақылдардың аурулары

Макроэволюция жолдары: конвергенция,параллелизм

ЖЕКЕ ЭПИЗООТОЛОГИЯ

Жүрек-қан тамырлары жүйесінің аурулары және олардың алдын алу

Пәндер