Саркодиналар типіне жататын дене пішіні тұрақсыз жәндіктер

Презентация қосу

Саркомастигофоралар
Саркомастигофоралар — еркін өмір
сүретін және паразитті тіршілік ететін
қарапайымдылар. Жалған аяқтары
(псевдоподиялары) немесе
талшықтарының көмегімен қозғалады.
Қозғалу органоидтарының құрылысына
байланысты саркомастигофора типі екі
класқа бөлінеді: саркодиналар -
Sarcodina және талшықтылар -
Mastigophora.
Саркодиналар
класы
”Саркодина” грекше “саркос” -
плазма, яғни плазмалық
жарғақшалы дегенді білдіреді.
Саркодиналар жалған аяқ түзіп,
дене пішінін үнемі өзгерте алады.
Бұл - ағза денесін қаптаған,
микроскоп арқылы ғана көрінетін
өте жұқа плазмалық жарғақшаға
байланысты құбылыс. “Плазма”
дегеніміз қоймалжың сұйықтан
Саркодиналар класы
Бұл класқа жататын жәндіктер
теңізде, тұщы суда тіршілік
етеді. Олардың паразиттік
жолмен тіршілік ететін де
түрлері бар. Кейбіреуі тіпті
батпақты жерлер мен топырақта
да тіршілік ете алады.
Саркодиналардың дене пішіні
тұрақты емес. Жалған аяқтарын
дененің кез келген жерінен
созып шығарады. Сондықтан Сәулелі
оларды “тамыраяқтылар” деп те күншар
Саркодиналар класы
Саркодиналарға жататын кейбір
ағзалардың денесін әктен түзілген
сыртқы қаңқа қаптайды. Олардың дене Шұрықденелі
пішіні өзгермей сақталады. Сәулелі бунақай
өрмекаяқ, қошқармүйіз көпірме,
шұрықденелі бунақай - дене пішіні
тұрақты жәндіктер.

Қошқармүйіз
Сәулелі Сәулелі Бақалшақты
көпірме
күнқұлақ өрмекая амеба
Кәдімгі амеба Амебадағы
Талшықты Қантышқақ қанның
амеба тудыратын амеба қызыл
түйіршіктер
і
Саркодиналар типіне жататын дене пішіні тұрақсыз жәндіктер
Саркодиналар
класы
Саркодиналардың бактерияларды, балдырларды және әр түрлі
қарапайым жәндіктерді қорек етеді. Олар қолайсыз жағдайда денесін
жиырып алады. Жұмырылған дене сыртына тығыз қорғаныш қабат
бөлініп шығады да циста түзіледі. Саркодиналарда асқорыту және зәр
шығару вакуольдері бар. Олар суда еріген немесе ауадағы оттегімен
тыныс алады, тітіркенеді және бөліну арқылы жыныссыз жолмен
көбейеді.
Саркодиналардың әктен түзілген қаңқалар немесе бақалшақтарының
қалдықтарынан топырақ әктенеді. Мұндай қалдықтар тау жынысын
түзуге қатысады. Саркодина қалдығы геологтарға мұнай қабаты мен
жердің жасын анықтауға жәрдемдеседі.
Олардың дене пішінін сақтауға денесін қаптайтын жұқа, қорғаныш
қабат көмектеседі.
Талшықтылар
Талшықты жәндіктердің
класы дене
пішіні тұрақты болып келеді.
Олардың дене пішінін сақтауда
пелликуланың маңызы зор.
Пелликула (латынша “пелликила”
- қауыз, тері) - көптеген
қарапайымдардың денесін
сыртынан қаптайтын, өте жұқа
майысқақ немесе қатқыл
плазмалы қорғаныш қабат. Ол
кейбір біржасушалы балдырлар - Эвгле
хламидомонада, эвгленалардың на
Талшықтылар
Бұлар бір, екі немесе бірнеше
класы
талшықтардың жәрдемімен қозғалады.
Талшықтар дененің алдыңғы жағында
орналасады. Бұлардың дене пішіні алуан
Хламидомон түрлі: көбінесе сопақ, шар пішінді болып
ада келеді. Талшықтардың басым бөлігі
теңізде, тұщы суқоймаларында өмір сүреді.
Олар өсімдіктер мен жануарлардың
ыдыраған, шіріген қалдықтарымен, түрлі
ағзалармен қоректенеді. Өсімдіктекті
талшықтар да бар. Мысалы,
Домалан хламидомонада, жасыл эвглена,
Талшықтылар
класы
Нағыз жануартекті талшықтылардың
басым бөлігі паразиттік жолмен және
өзге өсімдіктер мен жануарлар
ағзасында тіршілік етуге бейімделген.
Нағыз жәндіктерде ешқашан
хроматофор (грекше “хроматос+форос”
- түс беретін бояғыш зат) болмайды.
Талшықтылардың басым бөлігі
жыныссыз екіге бөліну арқылы көбею
1-Й КВАРТАЛ 2025 Г.

жүзеге асады. Дене мөлшері алуан Лейшман
түрлі. Мысалы, қауіпті тері ауруын ия
туғызып, паразиттік жолмен тіршілік
ететін лейшманияның тұрқы - 2-4 мкм.
Талшықтылар
Паразит талшықтылардың бірі -
лямблия. Оныңкласы
тұрқы - 15 мк, екі
ядросы, төрт жұп талшықтары болады.
Ол адам аш ішегінің жоғары бөлігінде,
өтте жиі кездесіп, қауіпті ауру
туғызады. Қауіпті аурудың бірі - ұйқы
Лямблия ауруының қоздырғышы - трипаносома.
Оның тұрқы - 15-30 мк. Ұйқы, нагана
ауруын қан сорғыш шыбын - цеце
таратады. Трипаносома қан
плазмасында паразиттік жолмен өмір
сүреді. Ұйқы ауруы экваторлық
Африкада, Оңтүстік Африкада ірі
қаралар (сиыр) нагана кең таралған.
Трипаносо Қазақстан даласында кездесетін
ма суауру (“сурра”) деп аталатын қатерлі
Суарудың таратушысы - сона. Ал
қараталақ ауруының таратушысы жоқ,
ол бір жылқыға екіншісінен жұғады.
Адам мен жануарлар жасушасының
ішінде паразиттік ететін лейшмания тері
ауруын қоздырады. Таратушысы -
құмыты. Ол қоздыратын лейшманиоз
ауруының түрлері көп. Шығыс Үндістан
мен Бангладешке індет болып тиген
ауру - кала-азар ауруы. Оның әсерінен
бүйрекүсті безінің қыртысы
зақымданып, терісі қараяды. Мұндайда
дене қатты қызып, лимфа түйіндері
Талшықтылар класы

Теңізде тіршілік ететін
талшықтылардың кейбіреулері,
мысалы, түншырақ денесінен
жарық бөліп, түнге қарай теңізді
нұрға бөлейді. Сондай-ақ тұщы
лас суда өмір сүретін бодо судағы
ағзалы қалдықтарды қорек етіп,
суды тазартуға үлес қосады.

Түншыр
ақ
Талшықтылар класы
Саркодиналар - талшықсыз, жалған аяқты,
тұрақты дене пішіні болмайтын біржасушалы
жәндіктер. Алайда кейде тұщы суқоймасынан
денесінің алдыңғы бөлігінде бір талшығы бар
жалған аяқты амебалар да кездеседі. Ол
талшықты амеба деп аталады. Талшықтылар
тобына жататын бодо, лямблия, трипаносомалар
да талшықтардың жәрдемімен қозғалады.
Саркодиналар мен талшықтыларда мұндай
белгілердің болуы олардың туыстық бірлестігін
дәлелдейді. Сондықтан саркодиналар және
талшықтылар тобы бір типке - саркоталшықтылар
типіне біріктірілген. Саркоталшықтылар - бұдан
бір жарым миллиард жылға жуық бұрын пайда
болған ең көне қарапайымдылар. Бұларды
Бод
біржасушалы балдырлар мен біржасушалы
жәндіктер арасындағы талшықты тіршілік иесі о
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Топырақтағы мекендейтін микроорганизмдердің түрлері мен ролі

Клетка микроағзалардың структурасы

ЖАЛПАҚ ҚҰРТТАР ТИПІ

Құрттар – екіжақты симметриялы, үш қабатты, көпжасушалы жәндіктер

Жалпақ құрттар Жалпақ құрттардың Сорғыш құрттар өкілі Жалпақ құрттар типіне жататын ішекқуыстылардан жәндіктердің негізгі айырмашылығы ерекшеліктері

Жалпақ құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері

Жалпақ құрттар

Жәндіктер ТУРАЛЫ

Энтомология пәніне қысқаша шолу.Орман зиянкестері

Мұғалімдер әрекеті Оқушылар әрекеті

Пәндер