Британ аралдарының географиясы, табиғи шарттары және экологиялық проблемалары

Британ аралдары (архипелагы)

Жоспар

Сипаттамасы

Орналасуы

Геологиясы

Климаты

Өзендер мен ағындар

Көлдері

Флорасы мен фаунасы

Экологиялық проблемасы

Сипаттамасы

Аралдар саны 5000-ға жуық

Жалпы ауданы 315 100 км²

Ең биік нүктесі 1343 м

Тұрғындар (2011 жыл) 67 800 000 адам

Халық тығыздығы 215, 17 адам/км²

Орналасуы

Британ аралдары - Еуропаның солтүстік-батысында орналасқан топарал. Құрамына Ұлыбритания мен Ирландия аралдары және көптеген ұсақ аралдар (Мэн, Англси, Уайт, Ішкі және Сыртқы Гебридтер, Оркней, Шетланд) енеді. Ауданы 325 мың км²-ден астам, оның 230 мың км²-ін Ұлыбритания, 34 мың км²-ін Ирландия алып жатыр. Британ аралдары жағалауындағы сулардың тереңдігі 200 м-ден аспайды.

Геологиясы

Британ аралдары қатпарлы палеозойлық құрылымдардан түзілген. Жер қыртысының қалыптасуына кайнозойлық тектоник. қозғалыстар, мұз басу, карст процестері әсер еткен. Жер бедерінде аласа таулар (Грампиан, Пенин, Кембрий, Керри, т. б. ), таулы қыраттар (Оңтүстік Шотланд) және жазықтар кезектесіп келеді. Олардың шығу тегі әр түрлі (теңіздік, мореналық, жанартаулық) . Ең биік жері - Грампиан тауындағы Бен-Невис жотасы (1343 м) .

Климаты

Климаты жыл бойы басым болатын ылғалды батыс желдеріне тәуелді. Жылдық жауын-шашын мөлш. 700 - 1500 мм. Қаңтардың орташа температурасы 3 - 7ӘС. Шілденің орташа температурасы 11 - 17ӘС. Тұман жиі байқалады. Жалпы күн радиациясының шамасы-3200 МДж/(м2·жыл) . Қаңтарда қар жамылғысының түсуіне және шағылысқан радиацияның жоғарылауына байланысты көрсеткіш нөлге тең. Шілде айында - 500 МДж/(м2·жыл) . Қыс мезгілімен салыстырғанда күн шуақты күннің ұзақтығына байланысты өсу байқалады. Бірақ бұлттың жоғары болуына байланысты шағын көрсеткіш.

Өзендер мен ағындары

Рельеф пен климаттың ерекшеліктеріне байланысты аралдардың өзен желісі өте тығыз. Ірі өзендер: Шаннон (360, 5 км), Темза (334 км), Северн (354 км) . Тамақтану негізінен жаңбырлы, қыста басым болады. Басымдық циклондардың белсендірілуімен байланысты. Жауын-шашын мөлшеріне байланысты батыс және шығыс жағалаулардағы ағындар әртүрлі. Батыс жағалауларында ол жылына 600-1000 мм, ал шығысында жылына 200-400 мм.

Көлдері

Үлкен көлдер жоқ, бірақ кішігірім көлдер көп және көркем - Лох Несс, Лох Ломонд, Лох Дерг, Лох Ней. Ұлыбританияның жазық бөлігінде бұрынғы шымтезек, құм және қиыршық тас шұңқырларының орнында жасалған көптеген жасанды су қоймалары бар.

Флорасы мен фаунасы

Солтүстігіндегі күлгін топырақтарда қарағай, қайың, оңтүстігінде емен, шамшат өседі. Қазіргі кезде ормандар Британ аралдарының 4 - 5-ін ғана алып жатыр. Жануарлардан түлкі, кірпі, жабайы қояндар, тиін мекендейді. Жыртқыш құстар (сапсан, қаршыға және т. б. ), құр, жабайы кептерлер, су құстары (шағала, тырна, үйрек) тараған. Британ аралдарының табиғаты адам әрекетінен қатты өзгерген.

Экологиялық проблемасы

Теңіз температурасының көтерілуі және теңіз ресурстарын пайдалану Ұлыбританияның теңіз экожүйелерінің сапасының айтарлықтай жоғалуына әкелді. Жағалаудағы балық аулау азайып келеді, кең таралған трал теңіз түбін айтарлықтай жойды. Бұған қоса, жақында Ұлыбританияда жойылып бара жатқан түрлерді сақтауға баса назар аударылды. Кірпі сияқты сүйікті жаратылыстар соңғы 70 жылда 36 миллионнан 1 миллионға дейін азайған. Басқа жануарлар, мысалы, қызыл тиін мен тасбақа көбелек тіршілік ету ортасының бұзылуына және жергілікті емес жыртқыштардың енгізілуіне байланысты барған сайын сирек болып барады.