Бос радикалдар

Орындаған: Өркен Айсулу, Шараман Жанель, Қаржанбай Азиза, Сағындық Сәния, Медеуова Зере

Бос радикал

Бос радикал - сыртқы орбитасында жұптаспаған электрондары, яғни, бос валенттілігі бар атом, молекула немесе молекула бөлшегі. Олар парамагнитті, реакцияға түскіш және басым көпшілігі қысқа уақытқа ғана пайда болады. Қосылу, алмасу, бөліну және изомерлену реакцияларына түсе алады. Ұзақ өмір сүретін, активтілігі төмен Бос радикал да бар. Бос радикалды химиялық реакциялардың бастаушысы ретінде пайдаланады. Мысалы, хлорлау және полимерлену реакциялары. Бос радикалдарды анорганикалық және органикалық заттарға жоғары энергиямен (электромагниттік сәуле, жоғары энергиялы бөлшектер ағыны), катализаторлармен әсер ету арқылы алады. Бос радикалдар табиғатта көп кездеседі. Олар Күннің, жұлдыздардың құрамында ғарышта және тотығу-тотықсыздану процестерінде (дем алу, фотосинтез, жану, т. б. ) орын алады.

Ағзада пайда болған тотығу стрессі дененің жасушаларын зақымдауы мүмкін, бұл бірқатар ауруларға әкеліп соғады және әжімдер сияқты қартаю белгілерін тудырады. Қартаюдың еркін радикалды теориясына сәйкес, 1956 жылы көрсетілген, бос радикалдар уақыт өте келе жасушаларды ыдыратады.

Дене қартайған сайын еркін радикалдардың әсерімен күресу қабілетін жоғалтады. Нәтижесінде бос радикалдар, тотығу стресстері және жасушалардың көп зақымдануы, бұл дегенеративті процестерге, сондай-ақ «қалыпты» қартаюға әкеледі.

Әр түрлі зерттеулер мен теориялар бос радикалдардың әсерінен тотығу стрессін байланыстырды:

орталық жүйке жүйесінің аурулары, мысалы, Альцгеймер және басқа деменциялар

қан тамырларының бітелуіне байланысты жүрек-қан тамырлары аурулары

аутоиммунды және қабыну аурулары, мысалы, ревматоидты артрит және қатерлі ісік

катаракта және жасқа байланысты көру қабілетінің төмендеуі

сыртқы түрінің жасқа байланысты өзгеруі, мысалы, терінің икемділігін жоғалту, әжімдер, шаштың ағаруы, шаштың түсуі және шаш құрылымының өзгеруі

қант диабеті

генетикалық дегенеративті аурулар, мысалы Хантингтон ауруы немесе Паркинсон ауруы

Қартаюдың еркін радикалды теориясы салыстырмалы түрде жаңа, бірақ көптеген зерттеулер оны қолдайды. Мысалы, егеуқұйрықтарға жүргізілген зерттеулер егеуқұйрықтардың қартайғанына байланысты бос радикалдардың көбеюін көрсетті. Бұл өзгерістер денсаулыққа байланысты жастың төмендеуімен сәйкес келді. Антиоксиданттар - бұл бос радикалдардың әсерін төмендететін немесе алдын алатын химиялық заттар. Олар электронды бос радикалдарға береді, сол арқылы олардың реактивтілігін төмендетеді. Антиоксиданттардың ерекшелігі - олар электронды реактивті бос радикалдарға айналмай-ақ бере алады.

Мыңдаған химиялық заттар антиоксидант ретінде әрекет ете алады. С, және Е дәрумендері, глутатион, бета-каротин және фитоэстрогендер деп аталатын өсімдік эстрогендері - бос радикалдардың әсерін жоятын көптеген антиоксиданттардың бірі.

Еркін радикалдар табиғи түрде организмде метаболизмнің (тотығудың) өнімі ретінде, немесе темекі түтіні мен ультракүлгін сәуле сияқты қоршаған ортадағы токсиндерге ұшыраған жоғары реактивті және тұрақсыз молекулалар болып табылады.

Еркін радикалдар секунданың тек бір бөлігінің өмір сүру мерзіміне ие.

Еркін радикалдардың құрылымы

Еркін радикалдарда эфирге бөлінбейтін электрон бар.

Сыртқы қабықшалардың электрондардың тұрақты санының болмауына байланысты, олар тұрақты түрде басқа электронмен өзін-өзі тұрақтандыруға тырысады - ДНҚ мен адамның жасушаларының басқа бөліктеріне зиянын тигізуі мүмкін процесс. Бұл залал қатерлі ісік ауруларын және басқа да ауруларды дамытуда және қартаю процесін жеделдете алады.

Еркін радикалдардың себебі неде?

Еркін радикалдар бірнеше түрлі жолдармен шығарылуы мүмкін. Олар ағзадағы қалыпты метаболизм процестерінен немесе қоршаған ортада канцерогендермен (ракпен туындайтын заттар) әсер етуі мүмкін.

Біздің денеміз жиі біздің органдардың жұмыс істеуге мүмкіндік беретін энергиясын жасау үшін қоректік заттардың бұзылу процесінде еркін радикалдарды шығарады. Қалыпты метаболикалық процестерде еркін радикалдардың өндірісі, онкологиялық ауруға шалдығу қаупі аз болса да, онкологиялық ауруға шалдығудың себептерінің бірі болып табылады.

Біздің ортада канцерогендерге әсері сонымен қатар еркін радикалдарды да шығара алады.

Кейбір канцерогендердің мысалдары:

Темекі түтіні

Ультракүлгін сәуле

Радон

Экологиялық және кәсіптік химиялық заттар

Еркін радикалдардың денеге әсері

Еркін радикалдар пайда болғаннан кейін, дененің зат алмасуының қалыпты процестеріне әсер ету арқылы немесе олар арқылы зақымдалуы мүмкін. Бос радикалдардың болуы органда тотығу стрессі деп аталатын нәрсе жасайды.

Тотығу стрессі деп аталатын себебі - бұл электронды алудың еркін радикалдарына әкелетін реакциялар оттектің қатысуымен жүзеге асады.

Еркін радикалдардың денеге әсері

Ақуыздарға зиян келтірмеу (ақуыздардың өзара байланысуы және басқалары) және басқа дене компоненттері тікелей ауруды тудыруы мүмкін. ДНҚ-ның гендеріне келтірілген залал тиімсіз протеиндерді шығаратын гендерге әкелуі мүмкін - ағзаның жасушалары бойынша бақылаушы болу үшін қажетті белоктар. Бұл мутациялардың кейбіреуі ісіктерді басу гендері деп аталатын гендерді қамтуы мүмкін . ДНКда зақымдануды қалпына келтіретін немесе апоптоз процесі арқылы жойылатын құтқарудан тыс зақымдалған клеткаларды тудыратын белоктарға арналған гендер коды (нәтижесі өлшенеді) . жасуша бөлуге және ісікке айналуға рұқсат етілген - рак клеткаларының пайда болуы .

Антиоксиданттар және еркін радикалдар

С витамині, Е витамині және бета-каротин секілді антиоксиданттар біздің ағзаларымыздағы еркін радикалдардан туындаған зиянды олардың пайда болуын болдырмай азайтуы мүмкін деп есептеледі.

Антиоксиданттардың диеталық көздері өкпенің қатерлі ісігінің даму қаупі төмен болғанымен байланысты болғанымен, кейбіреулерін (мысалы, бета-каротин және Е дәрумені ) қоспаларын қабылдау қауіпті арттыруы мүмкін.

Рак ауруына шалдыққандар үшін кез-келген антиоксидантты қоспаны - немесе онколог-дәрігеріңізбен кез келген қоспаларды талқылау өте маңызды. Онкологиялық аурулардың кейбір түрлерін емдеу сияқты радиация, рак клеткаларын өлтіру үшін бос радикалдарды жасайды. Бұл жағдайда, антиоксиданттармен емдеу, емдеудің тиімділігін төмендетуі мүмкін.

Еркін радикалдар және қатерлі ісік

Рагы әдетте мутация сериясы арқылы туындаған, бұл бақыланбайтын өсу мен жасушаның салыстырмалы түрде өлместігіне әкеледі. Біздің диетада жеміс-жидек пен көкөністердің антиоксиданттарда жоғары болғандықтан, бұл жемістер мен көкөністерге бай диета қатерлі ісік қатерімен байланысты болатындығының бір себебі болуы мүмкін деп есептеледі.

Жоғарыда айтылғандай, бұл антиоксиданттарды қосымша түрінде алу тиімді болып табылмайды, ал онкологтардың көбінде бұл қоректік заттардың диетикалық көздері ұсынылады. Сонымен қатар, кейбір витаминдер мен минералды қоспалар қатерлі ісікке кедергі келтіруі мүмкін .

Еркін радикалдар және қартаю

Біздің ағзаларымыздың және еркін радикалдардың неге бұл теорияның біріне енгізілгенін сипаттайтын бірнеше теория бар. Алайда, тек еркін радикалдардың орнына, қалыпты жас адам ағзасындағы көптеген түрлі процестермен байланысты болуы мүмкін.

Автоматты реттеу және жоспарлы басқару жүйелерінің басқару құрылғылары

Басқару әдісіне байланысты автоматты басқару жүйелері келесі түрлерге бөлінеді:

1) басқарылатын шаманың тұрақты мәнін қамтамасыз етуші автоматты реттеуші жүйелер;

2) басқарылатын шаманы жоспар бойынша өзгертіп отыратын жоспарлы басқару жүйелері;

3) басқару жоспары алдын ала белгісіз қадағалау жүйелері.

1. Автоматты реттеушілер (регуляторлар)

Автоматты реттеушілер міндетіне, жүмыс істеу принципіне, құрылымына және пайдаланатын энергия көзіне байланысты жіктеледі.

1. Басқарылатын параметрдің түріне байланысты автоматты реттеуіштер температура, қысым, деңгей, құрылым т. с. с. реттеуіштеріне бөлінеді.

Температура реттеуіштері (терморегуляторлар) -ортаның температураны басқаратын механикалық немесе электронды құрылғылар. Реттеу диапазоны -40 тан бастап +140 °C дейін болады.

Температураны терморегулятор құрамында немесе бөлек орналасқан термодатчик қадағалайды. Әмбебап терморегуляторға әртүрлі датчик қосуға болады.

Электромеханикалық регулятордың реттеу дәлдігі 1-2°С, ал электронды регулятордікі - 0, 1-0, 5 °С.

Қысым реттеуіштері - ыдыстағы немесе құбырдағы сұйықтың немесе газдың қысымының тұрақтылығын автоматты түрде қаматамасыз етуші құрылғы.

Қысымды реттегенде оның бастапқы биік шамасын соңғы төмен деңгейге дейін түсіреді. Немесе керісінше жұмыс істейді.

Бұл үшін регулятордың дросселінің ашылу деңгейін автоматты түрде реттеп отыру қажет.

Қысымды автоматты реттеуші тапсырушыдан, датчиктен атқарушы тетік пен реттеуші органнан тұрады.

Атқарушы тетіктің негізгі бөлімі болып берілген шама мен өлшенген шамалар сигналдарын салыстырушы сезгіш элемент табылады.

Атқарушы тетік (механизм) команда сигналын реттеу әсеріне айналдырады.

Ал реттеу әсері реттеуші органның қозғалушы бөлігін жылжытады.

Сұйықтың деңгейін реттеушілер механикалық және электронды болады. Олар суыту жүйесі, ресивер, сұйықты бөлгіш сияқты курделі өнеркәсіп құрылғыларындағы сұйықтың деңгейін реттеу үшін пайдаланылады.

2. Конструктивтік белгісі жағынан автоматты реттеуіштер аппараты және приборлы болатын екі топқа бөлінеді.

Аппаратты реттеуіштер конструкция тұрғысынан біріншілік өлшеуші түрлендіргішпен (датчикпен) бірге жұмыс істейтін техникалық құрылғы. Датчик реттеуіштен алыс орналасқан параметрі өлшенетін жабдықта та орналаса алады.

Прибор типті реттеуіштер тек екіншілік өлшеуші түрлендіргішпен бірге жұмыс істейді. Олардың біріншілік өлшеуіштермен тіклей байланыстары болмайды.

Өлшенген шаманың берілген шамадан ауытқуы туралы сигнал приборлы реттеуіштің кірісіне екіншілік өлшеуіш прибордан келеді.

Бұл үшін өлшеуіш приборда реттелетін шаманың берілген мәнін қолмен қоятын тапсырушы құрылғы болады.

Кейбір жағдайда прибор тектес реттеушінің өзі екіншілік өлшеуішпен бір корпусқа орналастырылады. Прибор тектес реттеуіштер екіншілік өлшеуіштермен тізбектеліп қосылады.

3. Пайдаланылатын энергия көзіне байланысты автоматты реттеуіштер тура және тура емес әрекет етуші болып бөлінеді.

Ұқсас жұмыстар

ҚАРТАЮДЫҢ БОС РАДИКАЛДАР ТЕОРИЯСЫ

Алкандар анықтамасы жалпы формуласы

От тегінің токсикалық түрлері, олардың пайда болуы және ағзаның клеткаларына әсері

Қартаю типтері туралы Мечниковтің теориясы және қазіргі заманғы қартаю туралы теориялар

Органикалық реакциялардың жіктелуі мен механизмде

Полимерлердің қасиеті

Жасуша бүліністерінің этиологиясы

Ревматоидтық артрит

Органикалық реакциялардың механизмдері

ЕРКІН РАДИКАЛДАРДЫҢ ЗАҚЫМДАНУЫМЕН КҮРЕСУ СУЫҚПЕН, ВИРУСТАРМЕН ЖӘНЕ ТҰМАУМЕН КҮРЕС