Лазер жән оның түрлері мен оны медицинада қолдану

Презентация қосу

Лазер жән
оның түрлері
мен оны
медицинада
қолдану
Лазер атомдар мен молекулалардың еріксіз сәуле шығаруына негізделген ЭМ электромагниттік сәуле. Ол
ағылшынның «Жарықты еріксіз сәуле шығару арқылы көрсету» деген сөздердің басқа әріптерінен құралған.
Лазерді – (ОКГ) – оптикалық кванттық генератор деп те атайды.
Физика курсынан белгілі – атомдағы электрондардың әртүрлі деңгейде қозғалып жүретіні белгілі. Электрон
бір деңгейден екінші деңгейге өткенде жарық жарық толқынын шығарады.
Егер энергия төменгі деңгейда орналасқан болса, онда оны жоғары деңгейге өткізу үшін оған жарық
толқынымен әсер етеміз. Электрон осы жарық энергиясының бір бөлігін жұтады да, жоғары деңгейге өтеді,
ал электрон жоғары деңгейде орналасатын болса, оған әсер еткен жарық нәтижесінде электрон төменгі
деңгейге өтеді де өзінен фотон бөліп шығарады. Бұл процесті еріксіз шығару деп атайды. Міне осы процесс
лазердің негізі болып саналады.
- Сонымен төменгі деңгейдегі электрондар өзіне түскен жарықтың бір бөлігін жұтып, жоғары деңгейде
көтерілсе, жоғары деңгейдегі электрондар өзіне түскен жарық энергиясының бір бөлігін фотон ретінде бөліп
шығарып төменгі деңгейге түседі.
- Ал төменгі деңгейдегі электрондар саны жоғары деңгейдегі электрондар санына қарағанда көбірек
болғандықтан – жарық жұтылуы көбірек болады.
- Ал атомдарда пайдалы жарық энергиясын бөліп алу үшін жоғары деңгейдегі атомдар саны төменгі
деңгейдегі электрондар санынан көбірек болғаны жөн. Ол үшін белсенді активті орта керек. Активті ортаның
энергиясының арқасында электрондарды төменгі деңгейден жоғары деңгейге шығарып жіберуге болады.
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық диапазондағы
электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен монохромдылығымен,
когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін энергияға тең 109 Вт көлеміндегі
энергияның жоғарғы қарқындылығымен бөлінуі.
Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде, тірі жасушаларда дамитын,
биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы ерекшеліктеріне жатады.
Лазерлі сәулелердің биосубстраттармен әсерінің нәтижесіне, лазерлі сәулелердің белгілерінен
басқа, сәулелену құрлымының арнайы қасиеттері, олардың жылу сыйымдылығы және жылуды
өткізгіштігі, пигменттер және сумен қанығуы, олардың механикалық және акустикалық
қасиеттеріде белгілі бір мөлшерде әсер етеді. Тіндердің биологиялық сәулелену қабілеті
жұтылған және нәтижесінде көрінетін энергияның көлеміне байланысты. Лазерлі сәулелер үшін
көрінбейтін ағзадағы тіндер мен клеткалар жоқ. Бірақта жұтылған лазерлі сәулелердің деңгейінің
энергиясы біршама ерекшеленеді. Пигменттелген тіндер мен жасушаларда көп мөлшерде
жұтылу байқалынады. Аққа қарағанда қара тері энергияны көп жұтады. Лазерлі сәулелер
гемоглобин, меланин, мидың ақ затымен салыстырғанда сұр затында, роговицамен
салыстырғанда нұрлы қабатында белсенді түрде жұтылады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып, фотохимиялық
процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде бөлініп, электр
өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің зақымдануына әкелуі
мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған, ол әсіресе
пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның көзіне байланысты
зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне немесе әр түрлі деңгейдегі
айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа
уақыттық әсерінен, температураның тез қалыптасуынан және көптеген биологиялық
құрылымдардың аз жылу өтімділігінен пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте
жақсы шектелінеді, олар электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске
түсіреді. Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек орналасуы мүмкн.
Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне байланысты, және сәулелену
нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің
әйнекті денесімен лазерлі сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің
торлы қабатында орналасады.
Қазіргі таңда инфрақызыл және оптикалық сәуле –бұл емдеу мақсатында лазер
көмегімен және оптикалық квант генераторы арқылы қолданылады.Бұл қолданысты
электромагниттік сәуле генерациясы ретінде пайдаланамыз,оптикалық диапазон
спектрінде теңселу болып табылады.Лазер сәулесі электромагниттік толкын,яғни
монохромды жарық (бір спектр бойындағы толкын), когерентті(бір фазалы үздіксіз
сәуле).Бұл ең жоғары тығыздық пен кушті бойына алады.Соған байланысты лазер
сәулесі екіге бөлінеді:жоғары қуатты және төмен қуатты.Жоғары қуатты сәуле
хирургияда,яғни коагуляция,тіндерді кесу үшін,ал төмен қуатты ФЗТ-ның
биостимуляциялық эффектін шакыру үшін қолданылады.
Физиологиялық және емдік механизмдегі лазер сәулесі теріге сіңіп және беткей
жатқан тіндерге әсер етеді.Нәтижесінде терінің тітіркену рецепторлары көбейеді де
ВНЖ-не және ішкі орган дерматовисцеральды мен висцеродерматальды жүйелермен
байланыста болады. Лазер сәулесінің процесс ауысу мақсатында дерма мен эпидермисте
белок мөлшері мен пролиферациялы фибробласттар көбейеді,олар теріге
пролифератифтік және репаративтік күшеюді ұлғайтады.
Лазерлік сәулемен емдеу жараны тез жазады.Жарада жоғары алмасу процесі
күшейіп,клетка құрамындағы эритроцит пен полинуклеорлар
өзгереді,цитоплазма клеткасындағы РНК және гликоген өзгерісі байқалады,АТФ
деңгейі және тотығу-тотықсыздану ферменті көбейеді,сонымен қатар
митохондрияның тыныс алу активтілігі артады.Гелий-неонды лазері жараға
инфекция түсірмеу үшін бактериоциттік әсер көрсетеді.Сүйек сынғанда қайта
қалпына келтіру және шеміршек клеткасын қалыптастыру үшін маңызы зор.
Төмен қуатты лазер сәулесі жүйке жүйесіне және регенерация процесіне
себепші болады,әлсіздік,қызбаның көтерілуі және қабынуға қарсы әсер
етеді.Лазер терапиясы инфильтративті реакция мен эксудативті негізгі
ферменттер жүйесі мен биосинтетикалық процестер кушейеді.Лазерлік сәуле
арқылы иммунокомпонентті жүйенің активтілігі жоғарылайды,организмнің
жалпы қорғаныс жүйесі күшейеді,гуморальдық және клеткалық спецификалық
иммунологияда күшейеді.
Қазіргі кезде лазер сәулесін кіші күштілікте қолдануға
көрсетпелер мен қарсы көрсетпелер анықталмаған.Кіші
күштілікті лазер сәулесін омыртқа ауруларының
дегенеративті-дистрофиялық өзгерісін,ревматроитты
артрит,полиневрит,бронхиалды астма,ұзақ жазылмайтын
жараларды емдеуде,нейродерматит,экзема,коллои дты
тыртық,стоматит,парадонтоздарды да емдеу тиімді
көрсеткіш әкеледі.Сәулемен емдеу әдісі асқазан жарасына
қолданылған.Теріде пайда болатын қатерлі ісікті алдын алу
лазерлік сәулемен емдеу де іске асып жатыр. Кейбір көз
ауруларын да лазер сәулесімен емдеу қолданылған.Сынық
сүйектерді де лазер терапия арқылы ұзақ созылмалы емдеу
арқылы жаза алады.
Гелий-неонды лазермен емдеу әдісі жатыр мойнының
эрозиясында,қабынудың алдын алуда, жыныс ағзаларында
және аналық бездің функциясының бұзылуында да
қолданылады.

Жалпы көрсеткіште кіші интенсивті лазер сәулесі қан
ауруларының түрлерінде,жүрек тамыр жүйесінде,жұқпалы
ауруларда және басқа да қатерлі ауруларды емдеуде жиі
қолданылады.
Көз және тері жабындылары лазерлі сәулелердің әсеріне ұшырайтын критикалық ағзаларға жатады. Бұл жағдайларда көздің
зақымдануларының арнайы белгілері болмайды, ол көздің басқа аурулары түрінде көрінеді. Лазерлі сәулелермен шыны дененің
күйігі катарактаны шақыруы мүмкін, ол туа пайда болған немесе жасына сай өзгерістер түрінде болады, нұрлы қабаттың күйігі
меланоманы тудырады.
Көздің тура немесе айналы көріністегі сәулелермен сәулелену кезіндегі зақымданулар ауыспалы қызметтерінің бұзылысчтарымен
сипатталуы мүмкін: қараңғылық адаптациясының бұзылулары, мүйізді қабаттың сезімталдығының өзгерістері, ауыспалы соқырлық
және т.б.
Ауыр жағдайларда лазерлі сәулелердің қарқынды түрде ұзын толқынды көрінетін жәнеде жақын инфрақызыл спектрлердің көру
аймағына түсуі ауырсынусыз көрудің шектелуімен (скотоманың дамуымен) жүреді. Бұндай жағдайларда көз түбінде торлы
қабаттың ісінуі және әртүрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйіктер, әйнекті денеге және торлы қабатқа қан құйылулар
анықталынады. кейін хориоретиналды күйіктің орнында, әдетте макулярлы немесе парамакулярлы аймақта көрудің төмендеуімен
жүретін тыртық пайда болады.
Ультрафиолетті лазерлі сәулелер және спектрдің инфрақызыл бөліктері негізінен оптикалық жүйенің беткей элементтерімен
жұтылады: роговицца, хрусталик, әйнекті дене. Сондықтан ультрафиолетті диапазонда жұмыс істейтін лазерлер роговицаның
ауырсынумен жүретін күйіктерін тудыруы мүмкін, ол доғалы сваркілеу кезіндегі күйіктерге ұқсайды.
Ұзақ уақыт бойы лазерлі сәулелермен қатынаста болған жұмысшыларда көру аймағы жағынан әртүрлі органикалық және
функционалды бұзылыстар болуы мүмкін. Қараған кезде науқастар жұмыстың соңында көздерінің шаршауына, көз алмасындағы
тұйық және кесіп ауырсыну жарықты көтере алмау сезімі, жылағыштық және көздің құрғауы құм құйылғандай, қабақтың ісуі және
ауырлық сезімінің болуына шағымданады.
Көру өткірлігі өзгермейді, бірақ түстерді ажырату босағасы, қараңғылық адаптациясының ұлғаюы, кейде көру аймағының
тарылуы мүмкін.
Лазермен жұмыс істейтін науқастардың көбінде хрусталиктің әртүрлі қабаттарындағы бірен саран немесе көптеген лайланулар
анықталынады. бұлар арнайы өзгерістерге жатпайды, және көптеген жағдайларда әртүрлі жастағы топтарда кездеседі. Бірақта аз
қарқындылықтағы лазерлі энергияның сүлелі әсерінен хрусталиктің субкапсулярлы аймағында ұсақ нүктелі немесе сызықты
бұлдыраулар болуы мүмкін, ол хрусталиктің мезгілінен ерте қартаюына әкеледі.

Ұқсас жұмыстар

Лазердің қолданысы

ЛАЗЕРЛЕР ЖАЙЛЫ

Лазер және оны медицинада қолдану

Жоғары қарқындылықты лазер сәулесі шығаруының биологиялық ұлпаға әсері

Жануарлар патологиясы пәні, мазмұны мен міндеті және даму тарихы

Индукцияланған сәуле шығару

Лазерлер туралы

Лазер сәулесінің қасиеттері

Жоғары қарқындылықты лазер сәуле шығаруының биологиялық ұлпаларға әсер механизмі

ТІС ЖЕГІ ҚУЫСТЫ ЕГЕЛЕУ ҮШІН ЖОҒАРЫ ЭНЕРГИЯЛЫ ЛАЗЕР СӘУЛЕСІН ҚОЛДАНУ

Пәндер