Микроорганизмдер систематикасы

Презентация қосу

Микроорганизмдер
систематикасы

Орындаған: Өркен
Айсулу БГ-31
Жоспар:

1. Микроорганизмдер систематикасының принциптері
2. Микроорганизмдердің клеткалық құрылымының типтері.
3. Прокариотты (бактериалды) клетканың құрылымы.
4. Бактерияларды жеке топтарының сипаттамасы

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 2
Микроорганизмдер
систематикасының
принциптері
Микроорганизмдермен жүмыс істеуді оңтайландыру
үшін, оларды классификациялау қажеттілігі
туындады.
• Классификация деген белгілі бір биологиялық
объектіні, өзіне тән қасиеттеріне байланысты,
белгілі бір топқа (таксон) жатқызу. Өздеріне тән
қасиеттеріне байланысты жекелеген топтар
(таксондар) бойынша тірі организмдердің
қоршаған ортада таралуын зерттейтін және оларға
атау беретін ғылым систематика деп аталады.
Биологияның ерте даму кезеңдерінің өзінде-ақ ғалымдар
екі патшалықты бөліп көрсеткен: өсімдіктер және
жануарлар.
1886ж неміс ғалымы Геккель микроорганизмдерді
үшінші патшалық (қарапайымдар) ретінде
қарастыруды ұсынды.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 3
Қазіргі кезде микроорганизмдер үш топқа жіктеледі.

Procariotae - нағыз бактериялар, рикетсиялар,
хламидиялар, микоплазмалар,
спирохеттер, актиномицеттер жатады.

Eucariotae - қарапайымдар мен
саңырауқұлақтар жатады.

Vira-оларға вирустар жатады.
ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 4
Микроорганизмді топтастыру
кезіндекелесідей қасиеттері ескеріледі:

Морфологиялық Физиологиялық (қоректену
(клетканың пішіні, көлемі, типі, энергия алу түрі,
сыртқы түрі, өзара оттегінің әсері,
орналасуы) клеткалық патогендігі,
құрылымы, спора түзу температураның әсері және
қабілеті, көбею түрі. т.б)

Культуралдық (қоректік
ортада өсу сипаты, түзетін Биохимиялық
коллонияларының пішіні (органикалық заттарды
мен көлемі, түсі, түзу кезіндегі
мөлдірлігі, шеттері және айырмашылықтары)
беткі бөлігі)
Таксономиялық бірлік негізі түр
болып табылады:

• Түр – шығу тегі ортақ, ортақ морфологиялық және физиологиялық сипатқа ие, қоршаған
ортаның белгілі бір жағдайларында тіршілік етуге бейімделген организмдер жиынтығы.
Яғни бір түрге жататын микроорганизмдер ортақ генотипке ие.
• Штамм – бірдей немесе әртүрлі табиғи қоректік орталардан, әртүрлі уақыт аралығында
бөлініп алынған, бір түрге жататын микроорганизмдердің таза культурасы. Бір түрдің
штаммдары ортақ қасиетке ие. Культуралды ашытқылар штаммы –
• Раса деп аталады. Мысалы тағам өндірісінің көптеген салалаларында (нан, спирт, сыра,
квас және т.б) қолданылатын Saccharomyces cerevisiae түріне жататын ашытқылар расасы
бір-бірінен көмірсуларды пайдалану жылдамдығы, ашыту белсенділігі, түзетін жанама
өнімдердің көлемі бойынша өзгешеленеді.
• Клон – бiр клеткадан алынған дақыл немесе культура. Қәзiргi кезде микрооорганизмдердi
анықтау, ажырату үшiн 1 984 жылы қабылданған Бергийдiң «Бактериялар анықтамасы»
пайдаланылады.
Микроорганизмдердің
номенклатурасы

• Микроорганизмдерді топтастыру кезінде екі әдіс қолданылады: табиғи (филогенетикалық) және
жасанды классификация.
• Қазіргі кезде микроорганизмдердің классификациясының барлығы жасанды классификация болып
табылады. Номенклатура–микроорганизмді толығымен зерттеген соң, белгілі бір атау берілуі.
Микроорганизмдерді атау үшін, ХVIII ғасырда К.Линней ұсынған бинарлық номенклатураны (екі
латын сөзінен тұратын атау) қолданады.Бірінші сөз– түр атауы. Бұл зат есім, бас әріппен басталады,
әдетте морфологиялық, физиологиялық немесе ерекше бір қасиетін, мысалы: тіршілік ету ортасын
сипаттайды. Екінші сөз– бұл сын есім және кіші әріппен жазылады, түрдің белгілі бір ерекшелігін
сипаттайды. Мысалы: Streptococcus lactis микроорганизмінің атауы. Streptococcus–түр атауы. Бұл түрге
сфералық пішінді (коккалар), әдетте тізбектеліп орналасатын (морфологиялық қасиет) бактериялар
жатады. Екінші сөз тіршілік ету ортасын көрсетеді – сүтқышқылды стрептокок. Микроорганизмдерді
атау микроорганизмдер номенклатурасының Халықаралық Кодексі ережелеріне сәйкес жүргізіледі
және ол дүниежүзі елдерінде бірдей.
• Оқшаулау (идентификация)– микроорганизмдерді тану. Бұл микроорганизмдерді жүйелендірудің
үшінші мақсаты. Бактериялар, ашытқылар және саңырауқұлақтар анықтауыштарын пайдаланып,
қоршаған ортадан бөлініп алынған микроорганизмдердің атауын анықтауға болады.
Микроорганизмдердің
клеткалық құрылымының
типтері :
• Микроорганизмдердің клеткалық құрылымының ең қарапайым типі
– бір клеткалы. Бір клеткалы микроорганизмдер көлемі өте шағын.
Бактериялар, қарапайымдар, ашытқылар арасында бір клеткалылар
жиі кездеседі.
• Көпклеткалы – клеткалық құрылымның күрделі типі. Көпклеткалы
организмдер бір клеткадан түзіледі, бірақ ересек күйінде көп
клеткадан тұрады және орналасу реті әртүрлі болады. Жануарлар,
өсімдіктер және кейбір микроорганизмдер көпклеткалы құрылымға
ие.
• Кейбір микроорганизмдердің биологиялық құрылымы көпядролы
құрылымды болып келеді. Ондай микроорганизмдер ценоциттілер
деп аталады. Олар өсу кезінде клеткалары бөлінбейді. Ондай
ағзаларға көбінесе балдырлар және саңырауқұлақтар жатады.
• Клеткалардың екі типі бар: бірклеткалы, көпклеткалы және
ценоцитті құрылымға ие эукариоттар және прокариоттар
(негізінен бірклеткалылар). 8
Прокариотты (бактериялар)
клеткаларының құрылымы
• Прокариоттардың негізгі ерекшелігі клеткаішілік мембраналық жүйесінің болмауы.
• Клетка қабырғасы клеткаға пішін береді, сыртқы ортаның жағымсыз әсерлерінен қорғайды, клетка
ішіне артық мөлшерде ылғал кіруін болдырмайды.

Клетка қабырғасы

Бактериалды
клетканың
құрылыс
схемасы Цитоплазма

Тилокоид

Цитоплазмалық мембрана
Прокариоттарды жүйелеудің
классикалық критерийлері

Салыстырмалы-морфологиялық тәсілдің Өлшемдері:
1. Морфологиялық қасиеттері: бактериялардың пішіні мен мөлшері (кокки, таяқшалар,
вибриондар, жинақталған формалар).
2. Жасушалардың өзара орналасу сипаты (диплококктар, тізбектер, топтар, пакеттер, ретсіз).
XIX ғасырдың аяғында жаңа критерийлер пайда болды:
3. Биохимиялық қасиеттері.
4. Физиологиялық қасиеттері.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 10
Бактериялар
классификациясы
«Бергидің бактериялардың анықтағышы» бойынша барлық
прокариоттар төрт негізгі категоряға жіктеледі,олардың ішінде
ерекшелері : эубактериялар және архебактериилар болып
табылады.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 11
Бактериялар мынандай белгілер бойынша жіктеледі:
- Жасуша қабығының болуы немесе болмауына байланысты;
- Грамм бойынша боялуына байланысты:
I. Грам-оң эубактериялар, жасуша қабығы бар
II. Грам-теріс эубактериялар, жасуша қабығы бар
III. Эубактериилар, жасуша қабығы жойылған
IV. Архебактерии
Бактериялардың түрішілік дифференцировкасы
бойынша келесідей нұсқалары бар:

1.биологиялық құрылымы бойынша (биоварлар, немесе биотиптер)

2. биохимиялық активтілігі бойынша (ферментоварлар)

3. антигеннің құрылысы бойынша (сероварлар, немесе серотиптер)

4. бактерияфагтарға сезімталдығы бойынша (фаговарлар немесе
фаготиптер)

5. антибиотиктерге төзімділігі бойынша (резистентоварлар)
ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 13
Д. Берги бойынша бактериялардың
идентификациясы D. Bergey

• 1923 ж. - Д. Бергидің жаңа бактериялар анықтағышы.
• Бактерияялардың нақты сипаттамасы және бактерияларды идентификациялау үшін
жүргізілетін тәжірбиелер тәртібі.
• 1948 ж. -бактериялардың номенклатуралық кодексі жарияланды, Карл Линнейдің (1707-
1778 «табиғатты жүйелеу»). бинарлы номенклатурасы негізінде жасалынды.
• Д. Берги анықтағышының 9 түсілімі .
• бактериялардың филогенетикалық және эволюциялық туыстығын анықтайтын жолдарын
қарастырмайды.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 14
Бактериялардың Прокариоттарды
идентификациялық жүйелеудің негізгі жаңа
схемасы критерийлері

• Берілген топ өкілдерінің ұқсас белгілерге • Эволюциоялық туыстық- бактериялардың
ие болуына негізделген. таксономиялық қалпын анықтайтын негізгі
критерий.
• Идентификациялық схеманы құрастыру
үшін жеңіл анықталатын белгілерді • бактериялардыің эволюциялық қалыптасуының
ақпараттық көзі - рибосоманың кіші суббірлігі
тандайды. 16S рРНК-дағы нуклеотидтердің реттілігі болып
• мысалы. Фенотиптік белгілер. саналады.
• Молекулярлық маркер Карл Возбен (K. Woese)
ұсынылған.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 15
70S-бактериялық рибосома

• рибосоманың 30S-кіші суббірлігінен және 50S-үлкен суббірлігінен тұрады.
• 55 белоктан және рРНК әртүрлі түрлерінен тұрады:
• 5S, 16S, 23S.
• рРНК аймақтарының оптималды ұзындығы:
• 16S рРНК =~1500 нуклеотидтер (қатты ұзын да қысқа да емес).
• (S - Сведберг бірлігі немесе седиментация константасы)
• 16S рРНК қатты консервативті аймақтары вариабильділермен орнығады.
• Сай келмейтіндерді салыстыра отырып,теңдік коэффициентін анықтайды және
диаграмманы құрастырады.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 16
Экстремофильді
прокариоттар
• Карл Воз:
• бактериялардың және экстремофилдердің 16S рРНК құрылысының базасын
құрастырды:
• термофильді бактериялар – жоғары температура кезінде,
• психрофильді бактериялар –төменгі температура кезінде,
• галофильді бактериялар –NaCl-дің жоғары концентрациясында,
• ацидофильді бактериялар –рН-ның төменгі әсері кезінде.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 17
Архейлер

• Карл Воз:
• экстремальды жағдайларда тіршілік ететін микроорганиздердің
бактериялармен туыстығының артатындығын белгіледі.
• экстремофильді прокариоттарды бөлек топқа бөлуді және оларды «археи»
деген терминмен атауды ұсынды.
• Соған орай эволюциялық ағаш дихотомиялықтан трихотомиялыққа
ауысты.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 18
Архейдердің бактериялардан негізгі
айырмашылығы

1.жасуша қабығның құрылысы бойынша (муреин жоқ болса –
устойчивость к АБ).
2. ерекше жгутик.
3. эукариоттық типтегі транскрипция комплексі (РНК-pol).
4. архей геномдарында гистонтәрізді белоктар болады.
5. ешқашан ауруға шалдықпайды.
6. қазіргі кезде адам организмінде тіршілік ететін архейлер белгілі
болды.
ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 19
Қолданылған әдебиеттер:

Емцев Е.Т. Микробиология / Е.Т. Емцев, Е.Н. Мишустин. -
М.: Дрофа, 2008. - 445 с.
Жарикова Г.Г. Микробиология продовольственных товаров.
Санитария и гигиена / Г.Г. Жарикова. – М.: Академия, 2008. –
300 с.
Толысбаев Б.Т., Бияшев К.Б., Мыктыбаева Р.Ж.
Ветеринариялық санитариялық микробиология/ Алматы, 2008.
Абсатиров Ғ., Боранбаева Т. Ветеринариялық
микробиология /Астана: Фолиант, 2012.

Ұқсас жұмыстар

Микроорганизмдер продуценттері

Ашыту процесі

БАКТЕРИЯ МОРФОЛОГИЯСЫ, ӨСУІ, КӨБЕЮІ, ҚОРЕКТЕНУІ ТУРАЛЫ

ҚОЯНДАР СИСТЕМАТИКАСЫ. ШОШҚАЛАР СИСТЕМАТИКАСЫ. ҚҰНДЫЗДАР СИСТЕМАТИКАСЫ. СОҚЫРЛАР СИСТЕМАТИКАСЫ

Бактерия клеткасының құрылысы

Ашытқылар

Таяқша бактериялар

Бактериофагтар тарихы

PROTOZOA дүние тармағының систематикасы

МЫСЫҚ ТӘРІЗДІЛЕР ТҰҚЫМДАСЫ

Пәндер