Протерозой - ерте өмір дәуірі

Презентация қосу

Протерозой
Сағындық Сәния, Шараман Жанель, Өркен
Айсулу,Қаржанбай Азиза
Архей кезеңінен кейінгі Протерозой немесе протерозой дәуірі
шамамен 2 миллиард жылға созылды және палеозойдың
алдындағы кезең. Протерозой дәуірінің басталуы 2,5 миллиард
жыл бұрын қабылданған. Аяқталуы шамамен-542±1 млн. жыл.
Протерозой дәуірі үш кезеңге бөлінеді: Палеопротез,
Мезопротез, Неопротез. Бұл кезеңдер де кезеңдерге бөлінеді.
Протерозой дәуірінің жекелеген кезеңдерге бөлінуі кездейсоқ
емес және стратиграфиялық зерттеулерге негізделген. Сонымен,
палеопротерозой-оттегінің "Пастер нүктесіне" жету уақыты-оның
атмосферадағы құрамының 1%, қазіргі заманғы. Бұл оқиға 2
миллиард жыл бұрын болған және оттегі апаты деп аталады. Бұл
кезде алғашқы бір клеткалы аэробты организмдер пайда болды.
Ғалымдардың пікірінше, оттегінің мұндай концентрациясы олардың
тұрақты өмір сүруін қамтамасыз ету үшін жеткілікті. Аэробты
анаэробты организмдерден айырмашылығы, олардың әртүрлілігі
сол кезде едәуір үлкен болған, көбінесе жойылып кеткен. Олар
үшін молекулалық оттегі өлімге әкелді.
Архей және протерозой эрасының қарсаңында организмдердің
құрылымы мен қызметі күрделене түсті: көпжасушалылық пайда
болды, организмдердің генетикалық гетерогенділігін арттыратын
және селекцияға кең материал беретін жыныстық процесс;
фотосинтездеуші өсімдіктер әртүрлі болды. Ағзалардың көп
жасушалылығы жасушалардың мамандануының, олардың
ұлпаларға және функционалдық жүйелерге қосылуының
жоғарылауымен қатар жүрді.Шөгінді жыныстардың қайта
кристалдануы мен органикалық қалдықтардың жойылуына
байланысты протерозой дәуіріндегі жануарлар мен өсімдіктердің
эволюциясын егжей-тегжейлі қадағалау өте қиын. Бұл дәуірдің кен
орындарында тек бактериялардың, балдырлардың,
омыртқасыздардың төменгі түрлерінің және төменгі хордалылардың
іздері ғана табылды. Эволюцияның негізгі қадамы дененің екі жақты
симметриясы бар, алдыңғы және артқы бөлімдерге, сол және оң
жақтарға сараланған организмдердің пайда болуы және дорсальды
және вентральды беттердің оқшаулануы болды. Жануарлардың
арқа беті қорғаныш қызметін атқарды, ал ауыз және тамақты ұстау
органдары құрсақ бетінде орналасқан.
Протерозой – ерте өмір дәуірі.
Ол 2 миллиард жылға созылды.
Әртүрлі прокариоттардың
симбиозының нәтижесінде
ядролық организмдер және
жыныстық көбею процесі пайда
болды. Колония
жасушаларының арасындағы
«еңбек бөлінісі» процесінде
алғашқы көп жасушалы
организмдер: балдырлар,
губкалар, целентераттар пайда
болды.
Протерозой - Жер тарихындағы үлкен кезең. Бұл дәуірде
бактериялар мен балдырлар ерекше өркендеді. Осы
организмдердің қатысуымен шөгінді жыныстардың пайда болу
қарқынды процесі өтті. Протерозойға органикалық шыққан темір
рудаларының ең ірі кен орындарының түзілуі жатады (шөгінді
темір, темір бактерияларының тіршілік әрекетінің
өнімі).Протерозойда көк-жасыл прокариоттардың басымдылығы
эукариот-жасыл балдырлардың гүлденуімен ауыстырылады.
Судың бетінде қалқып жүрген өсімдіктермен қатар түбінде жіп
тәрізді формалар пайда болады. Шамамен 1350 миллион жыл
бұрын төмен саңырауқұлақтардың өкілдері атап өтілді. Алғашқы
көп жасушалы жануарлар 900-1000 миллион жыл бұрын пайда
болды. Ежелгі көп жасушалы өсімдіктер мен жануарлар
мұхиттың төменгі қабаттарында өмір сүрген. Төменгі қабаттағы
тіршілік денені бөліктерге бөлуді талап етті, олардың
кейбіреулері субстратқа, басқалары қоректенуге қызмет етті.
Кейбір формаларда бұл үлкен көп ядролы жасушаның дамуы
арқылы қол жеткізілді. Дегенмен, көп жасушалылықты алу және
органдарды қалыптастыру перспективалы болып шықты.
Протерозойдың соңындағы жануарлардың көпшілігі көп
жасушалы формалармен ұсынылған. Протерозойдың соңын
«медузалар дәуірі» деп атауға болады. Моллюскалар мен
буынаяқтылар пайда болды.
Балдырлар мен бактериялар дәуірі Ол заманда жер шарының
үлкен аумағын теңіз алып жатқандықтан, барлық флора мен фауна
суға тікелей тәуелді болды. Құрлықта тек бактериялар өмір сүрді,
өйткені олар тек акклиматизация процесінен сәтті өтті.
Бұл ғылыми-зерттеу жұмыстары кезінде әлі нашар ашылған
біржасушалы қарапайымдардың дәуірі болды. Бірақ
протерозойдағы тіршіліктің негізгі көрінетін көріністері тұщы су
балдырлары болды. Соңғысы құрлықтағы топырақ түзуші
процестердің дамуына бактериялармен бірге қатысқан болуы
мүмкін.
Жер бетінде тіршіліктің дамуы,
өсіресе бүкіл геологиялық
жылсанаулардың жартысынан
көбісін түзетін архей және
протерозой эраларында өте баяу
жүрген. Мысалы,
палеонтологтардың мәліметтері
бойынша, тек протерозой эрасында
Фотосинтезге кабілетті талшықсыз
төменгі сатыдагы ядролы пластидтілер.
Төменгі сатыдағы ядроға дейінгі
хлорофилі бар және фотосинтез процесі
кезінде оттегін Т бөліп шағыратын
өсімдіктер
Төменгі сатыдағы ядроға дейінгі
хлорофилі бар және фотосинтез процесі
кезінде оттегін бөліп шығармайтын
өсімдіктер
(570—2700 млн. жыл бұрын) қоректенуі
жағынан бір-бірінен айырмашылықтары
бар, тірі табиғаттың екі негізгі бағыты
анықталды: автотровты (өсімдіктер
дүниесі) және гетеротрофты (жануарлар
дүниесі) организмдер. Осы эрада бір
клеткалы және колониялы көк-жасыл
балдырлармен бірге қызыл және жасыл
балдырлар (260-сурет), бактериялардың
жаңа топтары мысалы темір бактериясы
пайда болған.
Протерозой заманында, яғни 0,9 млрд жыл бұрын
сол кезде тіршілік еткен эукариотты
организмдердің арасында жаңа тіршілік
тармақтары пайда болып, жасыл, қоңыр және
қызыл балдырлар тобы жеке-жеке бөліне
бастағандығы байқалады. Тіпті саңырауқұлақтар
да өз алдына жеке жүйелік топ болып бөлінген
деген пікірлер де кездеседі. Бұл кезеңде алғаш
рет біржасушалы қарапайымдар да өз алдына
тіршілік ете бастаған деген де болжамдар бар.
Протерозой дәуірінде бактериялар мен
балдырлардың дамуы күшейе түсті.
Жасыл, қоңыр, қызыл балдырлардың
пайда болуы ерекше маңызды болды.
Жағалаудағы балдырларда дененің
дифференциациясы пайда болды,
нәтижесінде дененің бір бөлігі
субстратқа — кейбір беттерге, ал
екіншісі фотосинтезге
бейімделді.Өмірдің дамуы жер бетінің
пішіні мен құрамының өзгеруіне әкелді.
Фотосинтез нәтижесінде өсімдіктер
атмосферадан көмірқышқыл газын
сіңіріп, оттегін шығарды. Ауа мен судың
оттегімен қанығуына байланысты
аэробты организмдер пайда болды.
Протерозой

Палеопротерозой Мезопротерозой Неопротерозой
Палеопротерозой кезеңі
Жұмсақ денелі көпжасушалы
организмдердің өрбуімен
сипатталады

Мезопротерозойда оттегі
сіңірген атмосфераның
құрылуы

Соңғы Неопротерозойдың
криоген кезеңінде бірнеше рет
мұздықтар құрылуы
1. Бірклеткалы балдырлар
(архей 3,5 млрд ж.б.)
2. Көпклеткалы балдырлар
(протерозой 570 млн ж.б.)
Көпжасушалылар
3. Псилофиттер (палеозой
400 млн ж.б.) ұлпа мен
сабақтардың пайда болуы

4. Мүктер (полеозой 400
5. Папоротниктер, млн ж.б.) сабақтар мен
қырықбуындар, плаундар жапырықтар п.б.
(400 млн ж.б.) тамыр п.б. 6. Ашықтұқымдылар
(мезозой 400 млн ж.б.)
тұқым п.б. 7. Жабықтұқымдылар
(мезозойдың аяғы 130 млн
ж.б.) гүл мен жеміс п.б.

Ұқсас жұмыстар

Биосфера қабаты туралы

Өсімдіктер эволюциясының кезеңдері

Қазақстан аумағындағы қола дәуірі

Қазақстан территориясындағы палеолит ескерткіштері

Тас дәуірінің кезеңдерін ата

Палеозой заманындағы тіршіліктің дамуы

Қазақстан тарихына кіріспе

Қазақстанның ежелгі тарихы. Қазақстан территориясындағы ерте дәуір

Қазақстан жеріндегі алғашқы қауымдық құрылыс

Протерезой

Пәндер