Жыныстық сұрыпталу

Презентация қосу

Табиғи
сұрыпталудың
эксперименттік
зерттеулері
Орындаған: Өркен Айсулу БГ-31
Жоспар:

1. Табиғи сұрыпталу

2. Табиғи сұрыпталудың болмысы (сущно сть)

3. Табиғи сұрыпталудың формалары

4. Табиғи сұрыпталудың эксперименттік зерттеулері

5. Қорытынды
Табиғи
сұрыпталу
Чарльз Роберт Дарвин

- Ағылшын натуралисті
және саяхатшысы
Табиғи сұрыпталу

Та б и ғ и с ұ р ы п т а л у – б ұ л ж а қ с ы б е й і м д е л у ге
бе й і м о р г а н и зм д е р д і ң т а ң д а м а л ы т ү р д е
ө м і р с ү р у і м е н ұ р п а қ қ а л д ы ру ы

Ч.Дарвин

Бұл, әр түрдің ең жақсы бейімделген
о собьт ары тіршілігін жа лғастырып,
ұрпақ қа лдырып, а л бейімделе
а лма ғандары тіршілігін жоятын проце сс.
Ч.Дарвин бойынша эволюция механизмі

Организмдердің Қоршаған орта
Тұқымқуалайтын
шексіз көбею ресурстарының
өзгергіштік
қабілеті шектеулілігі

Тіршілік үшін күрес

Табиғи сұрыпталу
Эволюция
нәтижесі
Адаптацияның пайда болуы

Түрлердің шығуы
Табиғи сұрыпталу дәлелдемелері

Тікелей Жанама Экспериментальдық

Табиғи
Табиғаттағы Табиғаттағы
сұрыптауды
бақылаулар нәтижелерді
дәлелдейтін
бақылау
тәжірибелер
Табиғи сұрыпталудың дәлелдері
Тікелей дәлелдеме

Өмір с үру жағдай ларының те з өзге руіме н (дау ыл, күрт с а лқындату, судың
ла с т а нуы, құ рға қт ық жә не т.б .) орт а ша нормадан ауытқулары бар да рақт а рдың
өлі мін т ікеле й бақылау б ар. Сонымен , Уэлдон (189 8) Плимут шыға на ғында мола
с а лғанна н кейін ке ң це фа лотора кс қа лқа ны ба р ша янда рдың өлімін жә не "т а р"
ша янда рдың өмі р с үруін б айқа ды.

Б іріншіде н, Гилл қуыс ы те йма р өзені шыға на ғын а әкелге н бұлтты суме н
ла с т а нға н. Бұл б ақылаула р аквариумд ағы тә жірибе лерме н ра ст а лды. Бэм пе с (1899)
Дау ылда н кейін қайт ыс болған 136 Торға йды зерттеді. Олардың едә уір бөлігі
қа натт ар, құйрық жә не ба сқа бөл ікт ердің өлше мде рінің үлке н не ме с е кіш і жа ғына
ау ыт қып кеткені белгілі болды.
Тікелей Кең бас кеуделік қалқаны бар
шаян

дәлелдеме
Тікелей дәлелдеме – ағзаны
тікелей бақылау

Тар бас кеуделік қалқаны бар
шаян
Табиғи сұрыпталудың дәлелдері
Жанама дәлелдеме

Жанама дәлелдер.

Желмен жақсы соққан мұхит аралдарында қанаттары дамымаған неме се
қанатсыз жәндіктердің көптеген түрлері табылды. Мұндай жағдайларда
мұндай жәндіктердің тірі қалу және ұрпақтарын тастап кету мүмкіндігі
жоғары. Кергелен аралдарында шыбындардың сегіз түрінің жетеуі
қанатсыз. Мадейра аралында тұратын қоңыздардың 350 түрінің 200 түрі
қанаттарының дамымауына байланысты ұшуға қабілетсіз.
Табиғи сұрыпталудың
дәлелдері
Жанама дәлелдеме

Жа н уа рла рд ы ң қо р ға н ы ш б оя у ы
ол ард ы ң ж ақ сы ө м ір с ү ру ін қ а м т а м а с ы з
ет ед і . Ке йб ір ж а н уа рл ард ы ң т ү сі м е н
п іш ін і ні ң ке й б ір з ат т а рм е н н е м е с е
б а сқ а ті р ші л ік и ел е р і м е н ұ қс а ст ы ғ ы
( м и м и ка ) ола рд ы ң ж аулар ы н ан
қ о р ға н у ы н а м ү м кі н д і к бе р ед і.
Табиғи сұрыпталудың
дәлелдері
Эксперименталды дәлелдеме

Е. Полтон (1899) уртикария, А.Сезнола
(1904),М. М. Беляев (1927) және
басқалардың тәжірибелерінде мантистерде
құстардың олар орналастырылған фонға
байланысты түрлі-түсті жәндіктердің
таңдама лы түрде жойылуы көрсетілген.
Табиғи сұрыпталудың формалары

Қозғаушы сұрыпталу

Тұрақтандырушы сұрыпталу

Ажыратушы сұрыпталу

Жыныстық сұрыпталу
Ортаның қысымы дарақтарға
көрсетіледі

Қозғаушы бағыт Тұрақтандырушы Ажыратушы

Бір ғана жалғыз Ортаңғы белгі
Соңғы белгімен
белгімен пайда болады

число особей
число особей

число особей

изменчивость признака
изменчивость признака
изменчивость признака
Қозғаушы сұрыпталу
Қозғаушы сұрыпталу - қоршаған орта жағдайлары белгілердің өзгеруінің белгілі бір
бағытын қолдайды.

Нәтижесінде популяцияда ұрпақтан - ұрпаққа қозғалатын іріктеу әрекеті нәтижесінде белгінің орташа мәні
белгілі бір бағытта ауысады. Ұрпақтық популяцияларының оқшаулануы болмайды.
Қозғаушы сұрыпталу
Сұр егеуқұйрықтар уларға төзімді
Қозғаушы сұрыпталу

Қайың көбелектеріндегі
индустриалды меланизм
Қозғаушы сұрыпталуға мысал жылқы
дене сінің іріленуі

Қозғаушы сұрыпталу
Қозғаушы
сұрыпталу

Белгінің өзгеруі оның
күшеюіне қарай да, оның толық
жойылуына қарай да болуы
мүмкін.Мыс ал: жер асты өмір
с алтын жүргізетін кроттардың
көздерінің өте нашар көруі .
Тұрақтандырушы сұрыпталу

• Тұрақтандырушы сұрыпталу тұрақты сыртқы орта жағдайларында
жұмыс істейді.

• Бұл белгінің екі экстрема лды көрінісі бар адамдар қабылданбайды,
белгінің орташа көрінісі бар адамдар тірі қалады және көбейеді.
Тұрақтандырушы сұрыпталу
қалыптасқан генотипті
мутация проце сінің
де структивті әрекеттерінен
қорғайды.

Мысал: саусаққанатты балық
латимерия, және ежелгі тұмсық
тәрізділердің жалғыз қазіргі
өкілі-гаттерия
Тұрақтандырушы
сұрыпталу

Мысал: гүлдің жарықтығы, пішіні және
оның мөлшері, о сы түрдің өсімдіктеріндегі
гүл бөліктерінің тозаңдандыратын
жәндіктердің белгілі бір түрінің мөлшеріне
сәйке стігі
Мысалдар:
- Өсімдіктердің деңгейлі болуы;
- Дауыл кезінде қанаттарының үлкен және кішкентай мөлшері бар торғайлардың өлімі.
- "Тірі қазбалар"
Тірі қазбалар
П а л е о н тол о г т а р е же л г і жо й ы л ы п ке т ке н ц е ф а л о п од т а рд ы ң
1 0 0 0 0 - н а н а с т а м т ү р і н с и п ат т а д ы . Е ң к ө н е Ц е ф а л о п од т а р –
а м м о н и т т е р м е н н ау т и л о и д т а р ә рт ү рл і п і ш і н д е р м е н
ө л ш е м д е рм е н е р е к ш е л е н д і , е ң к і ш ке н т а й ы н а н б а с т ап
б ұ р ш а қ м ө л ш е р і н е д е й і н , ү ш м е т рл і к қ а б ы ғ ы б а р ү л ке н
құбыжықтарға дейін.

Б і рт і н д е п , т і р ш і л і кті ң б а с қ а ф о рм а л а р ы н а м ол л ю с ка л а р ғ а
айналды, мезозой дәуірінің соңында, шамамен 80 миллион
ж ы л б ұ р ы н , ол а рд ы ң к ө п ш і л і г і жо й ы л ы п ке т т і . N a u t i l u s
т ұ қ ы м ы н ы ң т е к а л т ы т ү р і ө з з а м а н ы н а н а м а н ө т і п , Ты н ы қ
м ұ х и т ы н ы ң о ң т ү с т і к - б ат ы с ы н д а б ү г і н г і к ү н ге д е й і н
сақталған.
Дизруптивті сұрыпталу

Ауқымның әртүрлі бөліктерінде қоршаған орта жағдайлары әртүрлі
болған кезде әрекет етеді.

Мысал: жыртқыш балықтардың дене сінің түсі өсімдіктерге және су
қоймасының түбінің табиғатына байланысты әр түрлі болады.
Дизруптивті сұрыпталу
Өсімдіктер мен су қоймасы түбінің сипатына
байланысты жыртқыш балықтардың денесінің
әртүрлі түсі
Ажыратушы сұрыпталу
Өзгергіштіктің екі неме се бірнеше бағытына (фенотиптер кластарына)
қолайлы, бірақ белгінің (фенотиптің) орташа (аралық) күйіне қолайлы
еме с. Әрекет кезінде популяция ішінде полиморфизм әдетте пайда
болады-белгілі бір негізде екі неме се бірнеше фенотиптік формалардың
болуы. Дивергенцияның себебі болуы мүмкін.
Цихлидтілер
тұқымдасы
Галапагостық
Дарвиндік
вьюрктер
Дивергенция
Жыныстық сұрыпталу

• Ол бір жыныст ағы дарақтар арасындағы жыныстық серіктес үшін
бәсекелестікке негізделген.

• Бұл механизм кейбір сипаттамалардың эволюциясының себебі
болуы мүмкін және олардың күшеюіне әкелуі мүмкін.

• Түрлердің ішінде жыныстардың бірі (әрдайым аналық) екіншісіне
шектеулі ресурс рөлін атқарады (әрдайым аталық).
Жыныстық сұрыпталу -
аталықтардың ұрпақ қалдыру
мүмкіндігі үшін бәсекелестігі.

1. Реңі

2. Мінез-құлықты көрсетуі

3. Мауығу ойындары

4. Ән салу (құстарда)

5. Төбеле с

6. Жағымпаздану
Жыныстық
сұрыпталу

Жынысты сұрыпталу кезінде
жыныстық диморфизм пайда
болады және қайталама жыныстық
белгілер дамиды. Мысал: Қанат
түстерінің реңшіл болуы,
тармақталған мүйіздер.
Жыныстық сұрыпталу және оның нәтижесі
Жануарлардың кейбір түрлеріндегі табиғи сұрыптау формасы бір жыныстағы басқа
жыныстағы дарақтармен жұптасу үшін бәсекелестікке негізделген.

Екіншілік жыныстық белгілер
бір жынысты екіншісінен ажырататын ерекшеліктер
немесе белгілер жиынтығы (бастапқы жыныстық
белгілер болып табылатын гонадаларды қоспағанда).

Жыныстық диморфизм

Полиморфизм
Табиғи
сұрыпталу
нәтижесі

Адаптация –
Түрлердің түрлердің сыртқы
алуантүрлілігі орта жағдайларына
бейімделуі
Табиғи сұрыпталудың маңызы:
Қорытынды

Миллиондаған және миллиардтаған жылдар бойы әрекет ете отырып, ол
эволюцияның басқа факторларымен бірге өмірге бейімделген жабайы
табиғаттағы барлық алуан түрлілікті құрды, құрып жатыр және құрмақ.
Қолданылған әдебиеттер:

• Эволюционное учение – Л.Ш.Давиташвили

• www.ppt-online.org

Ұқсас жұмыстар

Қозғаушы сұрыпталу

Табиғи сұрыпталу

Эволюциялық ілім - тірі организмдердің эволюциялық дамуының себептерімен қозғаушы күштері, олардың механизмдері және жалпы заңдылықтары туралы ілім

Тіршіліктің тарихи дамуы туралы ілім тарауы бойынша қорытындылау

Адамның шығу тегі туралы көзқарастар

Сұрыптау, сұрыптау түрлері. Өсімдіктің Жемісі

Селекция ғылымы

Омыртқалылар тип тармағы

МУТАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРГІШТІК

Адамның шығу тегі туралы

Пәндер