Жүйке жүйесінің физиологиясы

Презентация қосу

ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТIК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ СПОРТ ФАКУЛЬТЕТІ

Оқушылардың физиологиялық жане психологиялық даму пәні

Презентация
Тақырыбы: Жүйке жүйесінің физиологиясы

Қабылдаған: Анарбаева А.И.
Тобы: 1402-11-3
Орындағандар: Серікбай Ш.А.
Қали М.С.
Избасар Б.Қ
Амангелді Е.М.
Қалмақан А.А.
Шымкент-2023ж.
Жоспар:

• 1. Жүйке жүйесінің құрылымы;
• 2. Орталық жүйке жүйесі;
• 3. Шеткі жүйке жүйесі;
• 4. Жүйке орталықтарының
физиологиялық қасиеттері;
• 5. Қорытынды;
• 6. Пайдаланылған әдебиеттер.
Жүйке жүйесі

Орталық Шеткі

Жұлын Ми

Жүйке Жүйке
талшықтары түйіндері
2. Орталық жүйке жүйесі

Орталық жүйке жүйесі омыртқасыз жануарларда бір-бірімен
тізбектеле орналасқан жүйке түйіндерінен (ганглийлерден), ал
омыртқалы жануарларда жұлын мен мидан тұрады.Тірі
организмді құрайтын түрлі органдар жүйелерінің қызметтерін
үйлестіріп, реттеп отырады. Осы қызметтерді Орталық жүйке
жүйесі жұлын жүйкелері (31 жұп) мен ми жүйкелері (12 жұп)
арқылы атқарады. Бұл жүйкелер омыртқа аралық және
вегетативтік жүйке түйіндерімен бірге шеткі жүйке жүйесін
құрады.

Ми мен жұлынның байланысы
Орталық жүйке
жүйесі

сомалық вегетативтік

Сомалық жүйке жүйесі сыртқы Вегетативтік жүйке жүйесі
тітіркендіргіштерді қабылдайды ішкі органдардың қызметін,
және қаңқа бұлшық еттерінің зат алмасуды, өсіп-өну
қызметін басқарады, ол организмнің процестерін реттейді.
қимыл-қозғалысын, сыртқы ортада Вегетативтік жүйке
бір жерден екінші жерге жылжуын жүйесінің парасимпатикалық
қамтамасыз етеді. Орталық ми бөлігінің орта ми көпірінде,
қыртысында орналасқан – айқын ортаңғы және сопақша мида,
шектелген шекарасы жоқ, ядро және жұлынның сегізкөздік
шашыраған бөліктерден тұрады. Ми бунағында; симпатикалық
қыртысынан шыққан импульстер ми бөлігінің орталық жұлынның
сабауы мен жұлындағы қозғалтқыш VІІІ мойындық, І – XІІ
ядролар арқылы бұлшық еттерді кеуделік, І – ІІ белдік
қозғалысқа келтіреді. бунағында орналасқан.
Жұлын
Ми

Жұлын (medulla spіnalіs) —
адам мен омыртқалы Ми' ('дұрыс айтылуы — мый) —латын тілінен
жануарлардың омыртқа encephalon деп аталады.\ сүтқоректілерде мінез-
жотасының ішінде құлыққа жауапты орталық нерві жүйесінің
меңгеру торабы. Ми баста бассүйек қуысында
орналасқан орталық жүйке орналасады. Ол мынадай бөлімдерден тұрады:
жүйесінің бір бөлігі. сопақша ми, ми көпірі, мишық, ортаңғы ми, аралық
ми және үлкен ми сыңарлары.
Ми бөлімдері. Ми ұрықтың даму ерекшелігіне байланысты 5
бөлімнен тұрады: 1) Үлкен ми сыңары; 2) Аралық ми; 3) Ортаңғы
ми; 4)Көпір; 5) Сопаша ми, 6) Мишық.
3. Шеткі жүйке жүйесі
Шеткі жүйке жүйесі — адам мен жануарлар ағзаларында орталық жүйке жүйесінен
тыс орналасқан жүйкелер жиынтығы.
Шеткі нерв жүйесі миды, жұлынды дене
органдары, тканьдерімен байланыстырады.
Адам мен омыртқалы
жануарлардың( бауырымен
жорғалаушылар, құстар, сүт қоректілер)
миынан 12 жұп нерв шығады. Бұлар;1 иіс
сезу,2 көру,3 көз қозғағыш, 4 блокты, 5 үш
тармақты, 6 ортадан тепкіш, 7 бет, 8
есіту, тіл-жұтқыншақ,10 кезеген, 11
қосымша, 12 тіл асты нервтер. Балықтар
мен қос мекенділерде тек алғашқы 10 жұп
қана нервтер болады. Адам жұлынынан 31
жұп нерв шығады. Бұлардың әр жұбы
дененің белгілі бір бөлеміндегі
эффекторолар мен рецепторларға барады,
сондықтан олардың 8 жұбы мойын, 12-сі
кеуде, бесеуі бел, бесеуі сегізкөз, біреуі
құйымшақ нервтері деп аталады. Бұл
нервтер жұлыннан екі түбір түрінде
шығады. Бұдан кейін бұл екі түбір бірігіп,
жалпы, аралас баған құрады. Жақын
орналасқан бірнеше нервтер нерв
талшықтары арқылы өзара байланысып,
нерв шумағын түзеді. Мұндай торлардың
басты 3 түрі бар. Олар- мойын, иық және
бел-егізкөз торлары.
Жүйке талшығы (гр. neurofibra neuron — жүйке және fibra - талшық) - жүйкелік
глия (нейроглия) жасушаларыме(олигодендроглия жасушаларымен) қапталған
нейроциттің біліктік (ось) цилиндрлі (нейроцит өсіндісі).

Жүйке
талшықтары

миелинсіз (үлпексіз) миелинді (үлпекті)
Миелинсіз жүйке Миелинді жүйке
талшығы — талшығы негізінен
вегетативтік жүйке сомалық жүйке
жүйесіне тән. Оның жүйесі жүйкелерін
ішінде бірнеше құрайды. ішіндегі
біліктік цилиндр біліктік цилиндр
болады. Олар сыртынан екі
сыртынан қабықпен қапталады.
леммоциттермен ғана ішкі қалың миелінді
қапталған. қабығын сыртынан
бір қабат
леммоциттер қаптап
жатады.

Жүйке талшықтары: қызметіне байланысты сезімтал, аралас және қозғалтқыш жүйкелерді құрайды. Жүйке
толқынын сезім мүшелерінен жүйке жүйесінің орталық мүшелеріне өткізетін жүйке талшығын — афферентті
(орталыққа тепкіш), ал жүйке толқынын, керісінше, орталық жүйке жүйесі мүшелерінен шеткі орындаушы
мүшелерге (Бұлшықеттерге, бездерге) өткізетін жүйке талшығын эфферентті жүйке талшығы деп атайды.
4. Жүйке орталықтарының физиологиялық қасиеттері

Жүйке орталықтары ие бірқатар тән функционалдық қасиеттерін
тәуелді болуын синапсов және үлкен нейрондық санын, олардың құрамына
кіретін. Негізгі қасиеттерімен жүйке орталықтары болып табылады:

односторонее жүргізуді қозғау;
задержка қозудың;
суммация қоздыруды;
ырғақтың трансформациясы қоздыруды;
рефлекторлы последействие;тез шаршағыштық.
5. Қорытынды

Жалпы сипаттамасы

Жүйке жүйесі жануарлар мен адам организмдегі органдар мен
жүйелер әрекетін біріктіретін және организмнің тіршілік әрекетінің
сыртқы ортамен үздіксіз қарым-қатынасын қамтамасыз ететін
жүйке ұлпасы мен глеяның жиынтығы. Жүйке жүйесі ішкі және
сыртқы тітіркендіргіш әсерін қабылдайды, талдайды,
өңдейді,организм қызметін реттеп үйлестіреді.Бұның негізгі бөлігі -
аса қозғыш және қозуды тез өткізетін өсінділері бар жүйке
жасышасы (нейрон). Жүйке жүйесі филогенез процесінде күрделі
өзгеріске ұшыраған.

Жүйке жүйесі 1-ми; 2-жұлын; 3-4-
жүйкелер
6. Пайдаланылған әдебиеттер

Сәтбаев Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы.
(Оқулық). – Алматы. Издательство «Дәуір», 2005.
Дүйсембин Қ. Орталық жүйке жүйесі және жоғары жүйке әрекетінің
физиологиясы. – Алматы: Қазмем ҒА ҒЗИ, 2001.
Адам денесі : суретті анықтамалық, организмнің құрылысы, қызметтері және
аурулары. – Алматы, 2006.
Бегімқұлов Б. Молекулалық генетика және биотехнология негіздері: Оқу
құралы. – Алматы: Білім,1996.
Ткаченко Б.И. «Қалыпты адам физиологиясы» - 2005.
Тель Л.З., Агаджанян Н.А., Хамчиев К.М., Циркин В.И. Қалыпты физиология. –
Литерра, 2015.
Қасымбеков В.Қ., Қалдыбаев А.Т. Қалыпты физиология дәрістері: қу құралы. –
Ақтөбе, 2015.
https://kerchtt.ru
Н а з а рл а р ы ң ы з ғ а р а х м ет !

Ұқсас жұмыстар

Торлы құрылым физиологиясы

Адам және жануарлар физиологиясы

Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті

Жүйке талшықтарының физиологиясы

Бұлшық ет және жүйке физиологиясы

Шартты рефлекс түрлері

Гипоталамус - гипофиз жүйесі

Жүйке талшықтары

Жұлынның өткізгіш жолдары

Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы

Пәндер