Аристотельдің өнер философиясы

Презентация қосу

Өнер философиясы

1.Өнер - мәдениет феномені
2.Өнер философиясының тарихи типтері
3.Эстетика өнер философиясының
теориялық негізі ретінде
4.Қазақ халқының өнер философиясы

Орындаған:Бауыржан Марал
Өнер

Өнер - бұл көркем кейіпі түрінде
шындықты шығармашылықпен бейнелеу
және жаңғырту. Көркем шығармашылық -
бұл идеяны сезімдермен қабылданатын
бейнелерде іске асыру.
Өнер деп көркем шығармашылықты да,
оның нәтижесін - көркем өнімін де
атайды.
Өнер қоғамдық сананың түрлеріне
жатады.
Өнердің адам әлемінде орны
Әрбір адам үшін өнер - өмірдің
ажыратылмас бөлігі.
Өнер адамға жақсы әсер етеді,
көңіл-күйін көтеріп, басқа
адамдардың ішкі жан дүниесін,
сезімдерін түсінуге, олардың
қуанышы мен уайымына ортақ
болуға бағыттайды
Өнер арқылы танымның
ерекшеліктері
o Дүниені көркем кейіптер
арқылы бейнелеу
o Сезімдермен қабылданатын
көрнекі сипаты
o Дүниені субъективті қабылдау
Өнер – мәдениет феномені

Өнер қоғамның рухани
мәдениетін жеткізіп тұрады
Пейзаж, натюрморт, порт-
рет, музыка, мүсін өнері
немесе сәулет өнері белгілі
дәуірдің мәдени менталитетін
көрсетеді
Мәдениет феномені ретінде
қарастырылған өнер туралы
теория көркем шығармашы-
лық үрдісінің жалпымәдени
бастауларын айқындайды
Өнердің генезисі
Өнер 25-15 мың жыл
бұрын, палеолит дәуірінде
пайда болған және адамзат
тарихымен бірге дамып келе
жатыр
Өнердің шығу тегі туралы теориялар

1. «Мимезис» немесе
«имитация» теориясы
2. Діни теория
3. Биологиялық теория
4. Эротикалық теория
5. Ойын теориясы
6. Магия теориясы
7. Прагматизм теориясы
«Мимезис» немесе «имитация» теориясы

Өнер – бұл мимезис, имитация (грек
тілінен «mimesis» - еліктеу, қайталап
өндіру; көне үнді санскрит тілінен «im eto»
- «еліктеу).
Әуелгі кезде «мимезис» шарап ішу құдайы
Диониске табынушылықпен байланысты
көне грек абыздардың ритуалды билерін
белгілеген.
Пифагоршылар музыканы «аспандағы
әуендердің үйлесімділігіне еліктеу» деп
түсінген. Мимезис теориясын Платон және
Аристотель дамытқан.
«Өнердің шығу тегі – ойын» теориясы

Бұл теорияның негізін қалаушылар – Ф. Шиллер,
Г.Спенсер, Г.Аллен, К.Гросс, К. Ланге: «өнердің
шығу себебі – бос уақыттың болуы және адамның
еңбекте жойылмаған қүш-қуатын өзіне ұнайтын
ермекке жұмсау қажеттілікте. Ойын ретіндегі
өнер – «еліктеу». Мәдениет туралы, сонымен
бірге, өнер туралы ойын концепциясын біртұтас
Йохан түрде тұжырымдаған Голландияның тарихшысы
Хёйзинга Йохан Хейзинга «Homo ludens» («Ойыншы адам»)
(1872-1945) атты еңбегінде
"Homo
ludens\"
(1938)
Өнердің шығу тегі туралы магия
теориясы

Бұл теорияның негізін қалаушы С.
Рейнак: «өнердің түп тамыры көптеген
алғашқы қауымдық магиялық әдет-
ғұрыптарда жатыр.
Бақсы-шамандар алғашқы биші,
суретші, әнші, музыкант қызметін
атқарған
Өнердің шығу тегі туралы прагматизм
теориясы
Джон Дьюи: «өнердің туындысы –
әлеуметтік теңсіздік жағдайда адамдар
араласуының жалғыз тәсілі»
Өнердің алғашқы шығармаларын
жасау ру-тайпаны анық әлеуметтік
мақсатқа жетуді көздеген: араласу,
қауымды біріктіру, дүние туралы білімді
ұрпақтан ұрпаққа жеткізу.
Өнердің тарихи типтері
Қоғамның тарихи дамуына сәйкес
өнердің тарихи типтері қалыптасқан:
- алғашқы қауымдық қоғамның өнері
- Ежелгі Шығыс және антикалық өнер
- ортағасырлық өнер
- Қайта Өрлеу дәуірінің өнері
- Жаңа заман өнері
- XIX ғ. екінші жартысындағы өнер
- қазіргі заман (XX-XXI ғғ.) өнері
Өнердің нақты-тарихи сипаты

Ипполит Тэн: «…қайсы-бір
көркем шығарманы, сүретші-
ні немесе сүретшілер мектебін
түсіну үшін, сол замандағы
ақыл-ойдың және өнегелі-
ліктің даму деңгейін дәлме-
Ипполит Адольф Тэн
(1828-1893) ,француз
дәл көз алдымызға елесте-
философы, өнертануда туіміз керек»
мәдени-тарихи мектеп-
тің негізін қалаушы
«Өнер философиясы »
(1869)
Антикалық мәдениеттегі өнер

Антика мәдениетінде өнер мимезис (еліктеу)
деп түсіндіріледі. Мүсін және сурет салу,
қолданбалы өнерде, әдемі және үйлесімді
дамыған азамат, ерлік көрсеткен жаунгер,
патриот бейнеленген. Оның атлетикалық
жаттыққан денесінің сұлу-лығы оның рухани
байлығымен, әдептілігінің тазалығымен
тіркеседі. Грек сүретшілер адам денесінің
құрылымын, оның мүшелерінің үйлесімділігін,
әсіресе, Олимппиялық ойын кезіндегі
қимылда-рының пластикасын зерттеп
бейнелеген.
Сократ өнер туралы

Сократтың пікірінше, «өнер - бұл
құбылыстарды жәй көшіру емес, ол дүниені
еліктеу арқылы бейнелеу. Суретші дүниені
зерттеп, көптеген жалқы заттардың
белгілерін таңдап, жинақтап, жалпылайды.
Осындай әрекет арқылы өзгертілген табиғат
идеалға дейін көтеріледі. Сократ өнерде
адамның рухани қасиеттерін, яғни түрі-түсі
де, пропорциясы да болмайтын жанның
Сократ қалпысын бейнелеу мүмкін бе? - деген сұрақ
қояды. Сократ өнер философиясына
б.д.д. «калокагатия» ұғымын (грекше: «калос» –
470- 399 «әдемі; «кагатос» – «ізгі») еңгізді
Аристотельдің өнер философиясы

Аристотель: «Әдеміліктің негізгі
белгілері – кеңістіктегі тәртіп,
ұйқастық және анықтылық»
(Аристотель «Метафизика»)
Өнер, Аристотельдің пікірінше,
дүниені «мимесис», яғни еліктеу
арқылы бейнелейді Аристотель
өнердің өнеге-тәрбиелік маңызын
«катарсистен» (адам жанын күйзеліске
түсу арқылы тазартудан) көрген.
Аристотель
(б.д.д.
384-322жж. )
Христиандық ортағасырлық өнер

Батыс еуропалық ортағасырлық көркем сананың
ерекшелігі – азапкер адамның кейіпі. Өнер сюжеттері
қарапайым адамның, қайыршының, елкезбенің азап
шегуімен байланысты.
Ортағасырлық өнер Құдайдан берілген нұрлану
Қасиетті азапкер ретінде түсіндірілген, діни сипатта болған.
әулие Меркурий Сәулет өнерінде екі негізгі стиль қалыптасты:
(III ғ) романдық ((X-XII ғғ.) және готикалық (XII-XVI ғғ.
Романдық стильдің ерекшелігі —оның аласа, тапал,
салмақты сипатында. Үйлердің негізгі типтері
серілердің қамалы, монастыр жүйесі, шіркеу болған.
Готика стилі құдайға табынушылықты білдіріп,
жоғарғы құдіретті күшке, мәңгілікке бағытталған.
Романдық стиль Сондықтан готика стиліндегі негізгі ғимарат -
көпшілік жиналатын шіркеу, яғни «собор» - болған.
Собор – қаланың қоғамдық өмірінің орталығы
болатын. Ол Христос патшаның жоғарғы билігінің
көрінісі ретінде танылған.

Шартрдағы собор (XII-XIV ғғ.),
Мұсылман әлеміндегі өнер
VII ғ. пайда болған ислам сурет пен мүсін өнерінде
адамдар мен Аллаh кейіпін бейнелеуге тыйым салды
Оның екі негізгі себебі:
1) табынушылықты тудыратын пұттарды
(идолдарды) жасауға жол бермеу;
2) «Жаратушыға ұқсатуды» айыптау.
Бұл тыйым салу Мухаммед-пайғамбардың
хадистерінде айтылған:
«Әрине, адамның және Құдайдың суретін
салғандар, Құдай Соты күні азап шегеді. Оларға
айтылады: «Өздерің жасағандарыңды, тірілтіңдер»
«Құдай Соты күні бітім жасау қабілеті жағынан
өздерін Құдайға ұқсататындар ең ауыр азап шегеді»
Бұл тыйым салу нәтижесінде сәулет өнері,
каллиграфия, мозаика, миниатюра, өрнектер
салынған керамика, көркем шыны, кілем тоқу өнері
гүлденіп шықты
Қайта Өрлеу дәуірінің өнері (XIII-XVI ғғ.).

Антикалық мимезис принципінің
жаңғыруы - Қайта Өрлеу дәуіріндегі
өнердің басымды белгісі. Әдеміліктің
мәнін үйлесімділік және грация (сымбат,
мәнерлік) құрайды. Өнер шеберліктен
бөлініп кетеді және көркем
шығармашылық рухани тәжірибенің
саласына шығарылады. Адам оның дене
мен рухы күштерінің үйлесімділігінде
өнердің негізгі тақырыбына айналады.
Суреткер «құдайы сипаттағы гений» деп
аталады
Эстетика өнер философиясының теориялық негізі
ретінде
Эстетика – табиғатта, өмірде,
көркем шығармашылықта әдеміліктің
мәні мен формалары туралы,
қоғамдық сананың ерекше түрі
ретіндегі өнер туралы философиялық
ғылым

Өнер, бір жағынан, кәсіпшіліктен
айырылатын адам әрекетінің ерекше
түрі ретінде түсіндіріледі, екінші
жағынан, ғылым ретінде танылады
Қазақ халқының эстетикалық сана ерекшеліктері:
- «мимезис» - өнердің негізі ретінде танылады:
а) зергерлік өнеріндегі «аң стилі»;
б) халық би өнерінде жануарлар мен құстардың
қымылдарына еліктеу ( мысалы, ежелгі «Өртеке»
биі)
- қазақ мәдениетінің прасимволы - шексіздік,
а) «кең дала» бейнесінде көрініс табады;
-б) киіз үй - ғарыштың бейнесі
- Төтемдердің қасиеттеріне еліктеу
а) қасқырдың сақтығын, батылдығын,
шыдамдылығын үлгі ретінде жоғары бағалау және
оған еліктеу
в) Қошқар-атаның бүгілген мүйізін өрнектің негізі
ретінде алу
- құндылықтардың экзистенциалды сипаты (тірші-
лікпен байланысы): «Жеті қазына», «Жеті ырыс»
- шешендік өнерінің (айтыс ) және домбырада
орындаған күй өнерінің үстемдігі
Қазақ халқының өнері
Өнер, кең мағынада, кәсіпшілдіктегі
шеберлік (зергердің, темірші ұстаның, киіз
және текемет тоқитын қолы шебер
әйелдердің, мазар құрылысшы ұстаның)
ретінде танылған;
-тар мағынада, көркем шығармашылық
(музыкалық аспаптарда ойын өнері,
шешендік өнері, би өнері) ретінде танылған
Қазақ халқының кеңістіктегі өнер
түрлері: мүсін (даладағы тас балбал), сәулет
өнері (мазар), сәнді-қолданбалы, киіз-текемет
жасау өнері, тоқу, былғары бұйымдарды
жасау өнерде жүзеге асырылған ою-өрнек
Уақыттағы өнер түрлері: сөз өнері және
музыки
Кеңістік-уақыттық өнер түрі: би өнері

Ұқсас жұмыстар

Қазақ халқының өнер философиясы

Ғылымның мақсаты

Аристотель философиясы

Ежелгі заман философиясы

Платонның шәкірті

АВГУСТИННІҢ ӨНЕР ФИЛОСОФИЯСЫ

Фарабидің шарттары

ИБН РУШД МУХАММЕД АХМЕД ЯССАУИ

Орта ғасыр батыс философиясы

Шығыс философиясы

Пәндер