ОРТАЛЫҚ АЗИЯНЫҢ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ МӘДЕНИЕТІ

ҚЫЗАЕВА АЯЖАН

Фпко-101

ОРТАЛЫҚ АЗИЯНЫҢ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ МӘДЕНИЕТІ. ТҮРКІЛЕРДІҢ МӘДЕНИ МҰРАСЫ

ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ

ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ - ҚЫТАЙ ЖЕРІНЕН БАСТАЛЫП, ҚИЫР ШЫҒЫС ПЕН ЕУРОПА ЕЛДЕРІНЕ БЕТТЕГЕН КЕРУЕН ЖОЛЫ. БҰЛ ЖОЛДЫҢ БАСЫМ БӨЛІГІ ОРТА АЗИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНІҢ ҮСТІМЕН ӨТТІ.

ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ ТАУАРЛАРЫ

Жібек жолы әуелгі кезде қытай жібегін шетелдерге шығаруға қызмет еткен. Сосын реті келген кезде Рим мен Византиядан, Үндістан мен Ираннан, Араб халифатынан, кейінірек Еуропа мен Русьтен оснау күре жолмен мирри мен ладан, жасмин суы мен амбра, кардамон мен мұсқат жаңғағы, женьшень мен питонның өті, кілемдер мен маталар, боялар мен минералдық шикізат, гаухар мен яшма, янтар мен кораллдар, пілсүйегі мен «балық сояулары», құйма мен алтын, ұлпандар мен теңгелер, садақ пен жебелер, семсеп мен сүңгілер т. б. көптеген заттар әрлі-берлі тасылып жатқан.

ФИЛОСОФИЯ МЕН ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҒЫЛЫМ МЕН МЕДИЦИНАНЫҢ ДАМУЫ

Ортағасыр философиясы - адамзат дүниетанымының даму кезеңдерінің бірі.

ФИЛОСОФИЯ

Біздің заманымыздағы ІІ ғасырынан бастап, алғашқы христиандық ойшылдардың ілімдерін жиынтықтап, кейін апологетика (қорғау) деп аталып кеткен діни-философиялық бағыт пайда болады. Негізгі өкілдері: Юстин Мученик, Тициан, Тертуллаин Квинт Септимий Флоренс, т. б. Олар өз ілімдерінде христиан діні ежелгі грек философиясы сияқты жалпыадамзат алдында тұрған маңызды да күрделі мәселелерді көтеріп, оларға ежелгі грек философтарынан гөрі тереңірек, ауқымды және ұтымдырақ жауап береді, сондықтан да оларды христиан дініне сенбейтін билеушілер мен ғалымдардың сынауы негізсіз деген пікірді басшылыққа ала отырып, жаңа грек философиясының орнын басатын христиандық діни-философия жасауға бар күштерін салды.

ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚАЗАҚСТАНДА ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУЫНА ҚАНДАЙ ТАРИХИ-МӘДЕНИ ОҚИҒАЛАР ЫҚПАЛ ЕТТІ?

1. Ежелгі түркі жазуының қалыптасуы.

3. Ортағасырлық ғылым дамуындағы араб тілінің рөлі

2. Қимақтар мен қыпшақтардың жазба деректері

4. Ортағасырлық ғұламалардың Қазақстан ғылымын дамытуға қосқан үлестері.

ОРТА ҒАСЫРДЫҢ ӘЙГІЛІ ЖӘНЕ ТАНЫМАЛ ҒАЛЫМДАРЫ

Махмұт Қашғари талай ел кезіп, деректер жинастырды, ұзақ жылдар бойы жүргізген ғылыми ізденістері нәтижесінде «Диуани луғат-ат-түрік» (Түркі тілдерінің сөздігі) еңбегін жазып шықты. Бұл шығармада тарихи-мәдени, этнографиялық және лингвистикалық материалдардың үлкен қоры жинақталған. «Диуани луғат-ат-түрік» - Орталық Азия түркі халықтарының тілі, тарихы, этнография, география, астрономия, медицина, әскери ісі, мәдениеті, діні, салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары туралы ақпарат беретін құнды тарихи дерек.

Ж. Баласағұни ХІ ғасырда түркі тілінде «Құтты білік» («Құт негізі - білік») атты іргелі тарихи-әдеби шығарма жазды. Бұл еңбек түркі тілінде жазылған алғашқы туынды. «Құтты білік» дастанында Ж. Баласағұни өмірдегі ең өзекті мәселелерді көтереді. Мұнда ол жеке адамның қоғамдағы орны мен рөлін сипаттайды, сонымен бірге сол дәуірдегі түркілердің саяси тұжырымдамаларын қамтиды. Баласағұни ескерткендей, білім мен парасат адам мен қоғам өмірінде кездесетін зұлымдықтардың алдын алу үшін қажет. Білім - адамның өмірдегі өз орнын табуға және қайырымдылыққа жол ашады.

Махмұт Қашғари

Жүсіп Баласағұни

ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕДИЦИНА

орта ғасырлардағы медицина ол кең тоқырау кезеңін бастан кешірді. Оның шектеулі дамуы сол кездегі мәдениетке де, ортағасырлық қоғамдардың құрылымына да байланысты болды. Дін мен ырымшылдық медицинадағы прогреске ең үлкен кедергі болды.

Халық температура, жара немесе жара сияқты белгілері бар ауруларға байланысты азайды. Алапес пен шешек - уақытқа қауіпті аурулардың мысалы.

Орта ғасырлардағы емдеу құралдары қарабайыр болды, тіпті ырымшылдық емдеу үшін қолданылған әдістердің бір бөлігі болды. Шөптен жасалған дәрілер, тазарту және қан кету сияқты қауіпті тәжірибелер жиі қолданылды.

Орта ғасырдағы медицинаның бір бөлігі гректердің зерттеулерінде қалыптасты. Гален сияқты жұмыстар медициналық практиканы қолдануда өзекті болды