Рецепторлы жасушалар және рецепцияның механизмдері

Презентация қосу

БӨЖ:Сезім ағзаларына жалпы
сипаттама.
Анализатор туралы
ілім.Рецепторлы жасушалар
және рецепцияның
механизмдері.

Орындаған:Андас Арайлым 134 ОМ
Қабылдаған:Алия Молдабаевна
Жоспар:
І Кіріспе.
Сезім ағзалардың жалпы
сипаттамасы
ІІ Негізгі бөлім
1.Анализаторлар
2.Жіктелуі
3.Қызметтері
4.Рецепторлы жасушалар
5.Рецепцияның
механизмдері
ІІІ Қорытынды бөлімі
Сезім мүшелері — сыртқы қоршаған ортадан
және ағзаның өзінің ішкі органдарынан келген
ақпаратты алғашқы талдау жасайтын
перефериялық арнайы анатоми-физиологиялық
жүйе, Сенсорлық жүйенің перефериялық бөлімі.
Қоршаған ортадағы барлық мәліметтерді біз сезім
мүшелерінің көмегімен аламыз.
Адамда 5 сезім мүшелері бар, оларға:
көру мүшесі - көз,
есту мүшесі - құлақ,
дәм сезу мүшесі - тіл,
иіс сезу мүшесі - мұрын,
сипап сезу мүшесі - тері жатады.
Сезім мүшелерінде сезгіш нейрондардың ұшы
(рецепторлар) әр түрлі тітіркенулерді
қабылдайды. Дыбыс, температура, химиялық ісер
т.б. тітіркендіргіштерге жатады. Әрі қарай сезгіш
нейрондардың өсінділері арқылы қозу үлкен ми
сыңарлары қыртысының белгілі бір аймағына
беріледі.
Рецепторлар орналасуы бойынша 2 топқа
бөлінген:
сыртқы - терінің сыртқы қабатында орналасып,
сырттан келген тітіркенулерді қабылдайды.
Мысалы, ыстық затқа қолы тиген адам қолын
бірден тартып алады.
ішкі -ағзаның ішінде орналасып, тітіркенулерді
ішкі мүшешелерден қабылдайды.
Сезімнің физиологиялық негізі -
Көру талдағышының өткізгіш жолын көру жүйкесі құрайды. Бұл жүйке арқылы импульстер
латеральдық имек дене ядроларымен төрт төмпешіктің алдыңғы екі төмпешігіне
бағытталады.
Ал соңғы құрылымдар нейрондарының аксонымен импульстер үлкен ми жарты шарлары
қыртысының шүйде бөлігіне орналасқан көру талдағышының орталығына беріледі.
Жарық сезгіш жасушаларда қозу үрдісі фотохимиялық реакция нәтижесінде пайда болады.
Таяқшаларда жарыққа сезімтал родопсин, ал сауытшаларда – йодопсин деген заттар
болады.
Родопсин мен йодопсин белок тектес жоғары молекулалы қосылыстар. Жарық әсерімен
родопсин ретинен (А дәрумендерінің альдегиді) және опсин белогына ыдырайды да, өзінің
қызыл түсін жоғалтып, алдымен сары түске айналады, артынан түссізденіп кетеді.
Қараңғыда
ретинолдың (А дәрумендері) қатысуымен родопсинді қайта синтездеу үрдісі жүреді. Ретинол
Адам есту мүшесі арқылы коршаған ортадан әр түрлі дыбыстарды қабылдап
талдайды. Есту мүшесі дыбыстарды анықтап ажыратуға
көмектеседі.
Адамдармен сөз арқылы қарым-қатынас жасайды. Еңбек майданында да есту
мүшесінің алатын орны ерекше. Есту мүшесі дыбыс пен тепе-теңдікті сезеді.
Құрылысы: есту мүшесі - құлақ. Құлақ 3 бөлімнен тұрады: сыртқы, ортаңғы
және
ішкі құлақ.
Сыртқы құлаққа құлақ қалқаны мен сыртқы дыбыс жолы жатады. Құлақ
қалқаны ауадағы дыбыс тербелістерін құлақтың ішіне бағыттайды. Сыртқы
дыбыс жолдарының ішкі шеті жұқа, тығыз, керілген дабыл жарғағымен бітеді.
Сыртқы дыбыс жолдары арқылы дыбыс толқындары дабыл жарғағына, содан
соң ортаңғы құлаққа өтеді. Дабыл жарғағы сыртқы құлақты ортаңғы құлақтан
бөліп
тұрады.
Анализатор – (талдағыш) – анализатор (грек. аnalysis – қаз. бөлшектеу, жаю) талдама (сыртқы түйсікті
мүшелерден бастап, миға дейінгі күрделі жүйке механизмі; ол дүниедегі сыртқы құбылысты,әсерді
қабылдайды және талдайды). И.П.Павловтың ұсынған ұғымы. Тітіркендіргіштерге әсерлену мен
қабылдауда, өңдеуде қатысатын афференттік және эфференттік жүйке құрылымының жиынтығын
білдіреді. Көру, есту, дәм сезу, иіс сезу, тері, қимыл-қозғалыс (кинестетикалық ) т.с.с. талдағыштар
(анализаторлар) бар А. – организмнің сыртқы және ішкі ортасынан келетін тітіркендіргіштерді талдау және
синтездеу қызметін атқаратын жүйке аппараты. Түйсіктердің физиологиялық негіздері болып табылатын –
ол тітіркендіргіштің оған сәйкес анализаторға (сезім мүшесіне) әсері нәтижесінде пайда болатын жүйке
процесі. И.П.Павлов бойынша, анализатор – бұл тітіркендіргіштерді қабылдау, өңдеу және оларға жауап
қайтаруға қатысатын афференттік және эфференттік жүйке жолдарының жиынтығы. А.
тітіркендіргіштердің әсерімен рефлекторлық түрде өзгеріп отыратын белсенді мүше, сондықтан түйсік
пассивті емес, ал әрқашан қозғалыстық компоненттерден тұратын белсенді психикалық процесс болып
табылады. А. үш бөлімнен тұрады: Перифериялық бөлім (рецептор) – сыртқы энергияны жүйке процесіне
айналдыратын арнайы трансформатор. Афференттік (орталыққа бағытталған) және эфференттік
Рецепторлы жасушалар
басқалардан екі қатынаста
айырмашылығы бар:
-Тітіркендіргіштердің энергиясы
процентерді қоғалысқа
ұшырауын стимулдайды, ол
жасушада метаболизм
процентерінде пайда болған
потенциялды энергия есебінен
жүреді.
-Рецепторлы жасуша электр
энергиясын бөледі.
Рецепторлар орналасу және
тітіркендіргіштермен өзара
әрекеттесу ерекшеліктеріне
қарай үлкен екі топқа бөлінеді.
Сыртқы –экстерорецепторлар:
көру, иіс, сезу, дәм сезу,
тактиль (жанасуды сезу)
рецепторлары;
Ішкі-интероцепторлар:
висцерорецепторлар (ішкі

Ұқсас жұмыстар

Есту мүшесі

Көру мүшесі

Дамудын қауыпты кезеңдері

Сенсорлық ақпаратты енгізу механизмдері

Адам терісі

Гормондардың биохимиясы. Гормональді реттелу бұзылыстары. Заттар алмасуының гормональды реттелуі

Көз жас мүшелері

Спиральді мүше

Онкогенетика

:1)Вирустардың организмге енуі,таралуы,орналасуы.Инфекция түрлері және оларға сипаттама 2)Иммунитеттің механизмдері.Иммунитеттің гуморальдық,клеткалық ,жалпы физиологиялық факторлары(температура,гормондар,ингибиторлар,интерферондар)

Пәндер