МАССАСЫН ӨЛШЕУ

Презентация қосу

§13. Денелердің өзара әрекеттесуі.
Масса және денелердің массасын
өлшеу

7.2.2.11 – ЭЛЕКТРОНДЫ, СЕРІППЕЛІ, ИІНДІ
ТАРАЗЫЛАРДЫҢ КӨМЕГІМЕН ДЕНЕНІҢ
МАССАСЫН ӨЛШЕУ
Өзара әрекеттесу

Денелердің бір-біріне әрекет етуі өзара әрекеттесу
болып табылады.
Мысалы:
Мұз айдынында аяқтарына коньки киген екі
баланың бірі екіншісін қолымен итеріп жіберуі

Екпіндеп жүгіріп келе жатқан бала ақырын жүріп
келе жатқан баламен қақтығысып қалуы

Қайықта отырған адам суды ескекпен есуі

Адамның ауыр шкафты итеруі
Масса

Егер дене басқа денемен әрекеттесуі кезінде
жылдамдығын азырақ өзгертетін болса, онда бұл
денені инерттілеу деп атайды.
• Әр түрлі денелердің инерттілігін салыстыру
үшін масса деп аталатын физикалық шама
пайдаланылады.
• Дененің өзінің күйін өзгертуге кедергі жасайтын
қасиетін инерттілік деп атайды.
• Масса – денелердің инерттілігінің өлшемі. Оны
m әрпімен белгілейді.
Масса мен жылдамдықтың қатынасы
Килограмм
Қандай да бір дененің массасын өлшеу үшін оны бірлік ретінде
қабылданған дененің массасымен салыстыру қажет. Бірліктердің
халықаралық жүйесінде (SI) масса бірлігіне килограм алынған.
Бұл - платина мен иридийдің қорытпасынан құйылып жасалған
цилиндр түріндегі эталондық (үлгі) гірдің массасы.

Денені таразыға тартып өлшеу
теңестіру принципіне
негізделген. Әр түрлі гірлер
жиынтығын пайдаланып,
таразыны тепе-теңдік қалпына
келтіруге болады. Таразының
тепе-теңдік жағдайында
дененің массасы гірлердің
массасына тең болады.
Таразы
Массаны өлшеу үшін килограмның мыңдық және миллиондық
үлесі – грамм және миллиграм, сондай-ақ массасы үлкен денені
өлшеу үшін тонна пайдаланылады.

1 т = 1000 кг
1 г = 0,001 кг
1 мг = 0,000001 кг

Таразылардың көптеген түрі бар.
Масса
Планета, жұлдыз сияқты алып
денелердің немесе өте кішкентай
бөлшектердің массаларын
өлшеуге арналған таразылар жоқ.
Алайда физика ғылымында
олардың массаларын есептеу
жолдары анықталған.

Мұндай денелердің массалары қалай анықталғандығы туралы
физиканы одан әрі оқу барысында танысатын боласыңдар.
Күннің массасы MK = 1,99∙1030 кг = 330000MЖ
Өте кішкентай бөлшек – электронның массасы
me = 9,1093897∙10-31 кг
Массасы 45 кг бала су бетіндегі массасы 1,5 тонна қайықтан 1,5 м/с
жылдамдықпен жағаға қарай секірді.Қайық қандай жылдамдыққа ие болды?
Екі арбаша әрекеттескенде олардың жылдамдығы 25 см/с-тан 66 см/с-ке
өзгерді. Үлкен арбашаның массасы 0,6 кг. Кіші арбашаның массасы неге тең?
Массалардың төменде берілген мәндерін
кг арқылы өрнекте:
0,00000008 г = 8*10-11 кг
7,9 т =7900 кг
0,9 ц = 90 кг
3850 г = 3,85 кг
0,695 т = 659 кг
18 ц = 1800 кг
Сызғыш арқылы дененің ұзындығын, енін,
биіктігін өлшеп кестеге толтырыңыздар.
V=a*b*c формула бойынша көлемді
анықтаңыздар.
Таразы арқылы дененің массасын
анықтаңыздар.
Ұзындық Ені Биіктік Көлем Масса
а, см b, cм с, см V м3 m, г,кг
2,9 2,9 2,9 24,4*10- 14 г=14*10-3
5,1 5,1 5,1 6
кг
7,4 2,4 1,3 132,6*1 45 г=45*10-3
0-6 кг
23,1*10- 16 г=16*10-3
кг
Кестені толтыр
Физикалық кг m3 m1/m2= м/с м с кг/м3
шамалар мен υ2/υ1
формулалар
Жылдамдық
формуласы +
Денелердің
өзара +
әрекеттесу
формуласы
m +
V +
s +
ʋ +
t +
“Смайлик біледі” әдісі

1.Мен бүгін сабаққа да, өзіме де көңілім толды.
А. Иә В. Өте қатты ұнады С. Жоқ Д. Жауап беруге қиналамын Е. Көбірек білгім келеді.

2. Сабақ жақсы және қызықты болды.
А. Иә В. жоқ С. Өте қатты ұнады Д. Жауап беруге қиналамын Е. Көбірек білгім келеді.

3. Сабаққа жақсы қатыстым деп ойлаймын.
А. Иә В. Жоқ С. Жауап беруге қиналамын Д. Белсене қатыстым Е. Әрекет жасадым

4. Сабақтан жақсы еңтеңе алған жоқпын, не айтылғанын түсінген жоқпын.
А. Иә В. Жоқ С. Көбірек білгім келеді Д. Түсінікті болды Е. Әрекет жасадым

5.Тапсырмаларды өте жақсы орындап, жақсы баға алдым.
А. Иә В. Әрекет жасадым С. Өте жақсы орындадым Д. Жауап беруге қиналамын Е. Көбірек білгім келеді.

6. Мен көңілдімін. Көптеген жаңа __________________
А. Иә В. Жаңа ақпараттардым алдым С. Әрекет жасадым Д. Жауап беруге қиналамын
Е. Көбірек білгім келеді.

Ұқсас жұмыстар

Статикалық таразы

Тікелей өлшемдер қатесінің өсуі

Дененің тығыздығын анықтау

Гравиметриялық анализдеу әдістері

Сабақтың ұраны

Бір бұрандалы пикнометрде газ массасын анықтау

Тестік тапсырма

Мемлекеттік стандарт талаптарына сай жұмыртқа өнімдерін ВСС

Столға қойылатын циферблокты таразылар

Микроманометры - дифманометры анықтау үшін шағын разностей қысым

Пәндер