Тұжырымдамаға дейінгі ойлау

Презентация қосу

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы

Тақырыбы: Критикалық ойлау, оның түрлері,
формалары, ойлау операциялары.

Орындаған: Өтеміс Р
Тобы:В-МІҚқБ-01-22(10 ай)
Қабылдаған: м. ғ. магистрі Л. Ж. Жақанша

Шымкент, 2022ж
Жоспар
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Тұжырымдамаға дейінгі ойлау
• Ойлау қасиеттері
• Сыни тұрғыдан ойлау
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
• Ойлау-бұл адамның шындықты оның
маңызды байланыстары мен
қатынастарында жалпыланған және
делдалдық көрінісі. Шындықтың
жалпыланған көрінісі, ойлау дегеніміз-жеке
адамның және оның замандастарының
тәжірибесін ғана емес, сонымен бірге
алдыңғы ұрпақтардың тәжірибесін қайта
өңдеудің нәтижесі.
Негізгі бөлім
• Ойлаудың нәтижесі-ой (ұғым, мағына, идея).
• Ойлау әлемді сезіну немесе қабылдау түрінде
игерудің "төменгі" әдістерімен
салыстырылады, олар жануарларға да тән.
• Ойлаудың ерекшелігі-қоршаған әлемнің
тікелей қабылданбайтын объектілері,
қасиеттері мен қатынастары туралы білім алу
қасиеті. Бұл ойлау қасиеті аналогия және
шегерім сияқты тұжырымдар арқылы жүзеге
асырылады.
• Ойлау мидың жұмысымен байланысты, бірақ мидың
абстракциялармен жұмыс істеу қабілеті адамның практикалық
өмір формаларын, тіл, логика, мәдениет нормаларын игеру
барысында пайда болады. Ойлау рухани және практикалық іс-
әрекеттің әртүрлі формаларында жүзеге асырылады, онда
адамдардың танымдық тәжірибесі жинақталады және
сақталады. Ойлау бейнелі түрде жүзеге асырылады, оның
белсенділігінің негізгі нәтижелері адамзаттың танымдық
тәжірибесін ерекше қорытындылайтын шығармашылық
өнімдерінде көрінеді. Ойлау теориялық білім түрінде көрінеді,
ол алдыңғы формаларға сүйене отырып, әлемнің алыпсатарлық
және модельдік көзқарасының шексіз мүмкіндіктерін алады.
• Ойлау материалдық әлемнің
заңдылықтарын, табиғаттағы және
әлеуметтік-тарихи өмірдегі себептік
байланыстарды, сондай-ақ адамдардың
психикасы мен психологиясының
заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік
береді.Оның қалыптасуында ойлау екі
кезеңнен өтеді: тұжырымдамаға дейінгі
және тұжырымдамалық.
Тұжырымдамаға дейінгі ойлау
• 5 жасқа дейінгі балаға тән. Ол қайшылықтарға
сезімталдықпен, синкретизммен (бәрін бәрімен
байланыстыру тенденциясы), трансдукциямен
(жалпыдан өтіп, жекеден жекеге ауысу), мөлшерді
сақтау туралы түсініктің болмауымен
сипатталады.Тұжырымдамалық ойлау баланың
объектілерді жай бүктеуінен олардың арасындағы
ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтау
арқылы біртіндеп дамиды, ол 16-17 жасқа дейін
қалыптасады.Адамның ойлау процесі екі негізгі
формада жүзеге асырылады:ұғымдарды,
пайымдаулар мен тұжырымдарды қалыптастыру
және игеру;мәселелерді шешу (ойлау есептері).
• Тұжырымдама-бұл сөзбен немесе сөздер тобымен көрсетілген
заттар мен құбылыстардың маңызды қасиеттерін,
байланыстарын және қатынасын көрсететін ойлау
формасы.Ұғымдарды алаңдаушылық дәрежесі бойынша (нақты
және дерексіз) және көлемі бойынша (жеке және жалпы)
ажырату әдеттегідей. Тақырыптың барлық белгілерінің ішінен
дәл осы тақырыпты немесе оған ұқсас топты сипаттайтын
белгілердің белгілі бір жиынтығы ерекшеленсе, біз нақты
тұжырымдамамен айналысамыз. Егер затты алаңдату арқылы
белгілі бір белгі ерекшеленсе және бұл белгі зерттеу объектісіне
айналса және сонымен қатар ерекше пән ретінде
қарастырылса, онда абстрактілі ұғым пайда болады.Ойдың
құрылымдық элементтерінің бірі-тұжырымдамалар
жиынтығына негізделген пайымдау.
• Пайымдау-бұл шындық объектілері мен
құбылыстары мен олардың қасиеттері мен
белгілері арасындағы байланысты
көрсететін ойлау формасы. Пайымдаулар
екі жолмен қалыптасады: тікелей оларда
қабылданатын нәрсені білдіргенде және
жанама түрде-тұжырымдар немесе
пайымдаулар арқылы.
• Қорытынды-бұл бірнеше пайымдаулар
негізінде қорытынды жасалатын ойлау түрі.
• Қорытындыға индукция, шегерім немесе
ұқсастық әдістерімен келуге болады.
• Индукция-бұл ойдың нақтыдан жалпыға
бағытталуын көрсететін логикалық
қорытынды.
• Дедукция-бұл ойдың жалпыдан жеке бағытын
көрсететін логикалық қорытынды.
• Аналогия-бұл ойдың жеке-жеке бағытын
көрсететін логикалық қорытынды.
• Әрбір ойлау әрекеті адамның танымы немесе практикалық
қызметі барысында туындайтын кез-келген мәселені шешу
процесін білдіреді. Адамның психикалық іс-әрекетінің стиліне
және оған тапсырманың мазмұнының қол жетімділігіне
байланысты оны шешу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылуы
мүмкін. Ең аз қажет-бұл сынақ пен қателік әдісі, онда әдетте
тапсырманы нақты түсіну, әртүрлі гипотезаларды құру және
мақсатты түрде тексеру жеткіліксіз. Бұл әдіс, әдетте, тәжірибені
жинақтауға әкелмейді және адамның ақыл-ой дамуының
шарты ретінде қызмет етпейді. Жауап табуға мүмкіндік беріп
қана қоймай, адамның ақыл-ой дамуының шарттары болып
табылатын ақыл-ой мәселесін шешудің тәсілдері ретінде
алгоритмді пассивті және белсенді қолдану, тапсырма
шарттарын мақсатты түрде өзгерту, мәселені шешудің
эвристикалық тәсілдері деп атауға болады.
• Есептерді шешу процесі бес кезеңнен тұрады:
• мотивация (мәселені шешуге деген ұмтылыс);
• мәселені талдау;
• белгілі алгоритм негізінде, оңтайлы нұсқаны
таңдау негізінде және логикалық
пайымдауларды, ұқсастықтарды,
эвристикалық және эмпирикалық әдістерді
ескере отырып, түбегейлі жаңа шешім
негізінде мәселенің шешімін табу.
• Мәселені шешуге көбінесе түсінік ықпал
етеді;шешімнің дұрыстығын дәлелдеу және
негіздеу;шешімді іске асыру және тексеру,
қажет болған жағдайда оны түзету.
• Ұғымдарды, пайымдауларды, тұжырымдарды қалыптастыру және
ойлау мәселелерін шешу барысында объектілер мен құбылыстар
арасындағы объективті қатынастар мен қатынастарды анықтау
үшін адам ойлау операцияларына жүгінеді — салыстырады,
талдайды, жалпылайды және жіктейді.
• Негізгі ойлау операцияларының мәнін белгілейік:
• талдау-рефлексия объектісінің тұтас құрылымын құрамдас
элементтерге ойша бөлу;
• элементтердің синтезі-тұтас құрылымға қайта қосылуы;
• салыстыру-ұқсастық пен айырмашылық қатынастарын орнату;
• жалпылау-маңызды қасиеттерді немесе ұқсастықтарды біріктіру
негізінде жалпы белгілерді бөліп көрсету;
• абстракция-іс жүзінде тәуелсіз ретінде жоқ құбылыстың кез-келген
жағын немесе аспектісін бөліп көрсету;
• нақтылау-жалпы белгілерден алшақтау және жеке, жеке баса назар
аудару;
• жүйелеу немесе жіктеу — топтар мен кіші топтар бойынша заттар
мен құбылыстардың психикалық таралуы.
Ойлау қасиеттері
• Ойлаудың маңызды қасиеттері:
• ойлаудың дербестігі-басқа адамдардың көмегіне жүгінбестен жаңа
міндеттер қою және оларды шешу жолдарын табу мүмкіндігі;
• бастамашылық-тапсырманы шешудің жолдары мен құралдарын іздеуге
және табуға үнемі ұмтылу;
• тереңдік-заттар мен құбылыстардың мәніне ену, себептер мен терең
заңдылықтарды түсіну қабілеті;
• ендік-проблемаларды көпжақты көру қабілеті;
• басқа құбылыстармен байланыста;
• жылдамдық-есептерді шешу жылдамдығы, идеяларды ойнатудың
қарапайымдылығы;
• өзіндік ерекшелік-жалпыға бірдей қабылданбаған жаңа идеяларды
шығару мүмкіндігі;
• қызығушылық - әрқашан қойылған міндеттер мен мәселелердің ең
жақсы шешімін табу қажеттілігі;сыни-заттар мен құбылыстарды
объективті бағалау, гипотезалар мен шешімдерге күмән келтіруге
ұмтылу;
• асығыстық-бұл мәселені жан-жақты зерттеудің аспектілері туралы
ойланбау, одан тек жеке тараптарды алып тастау, дұрыс емес жауаптар
мен пайымдаулар айту.
Сыни тұрғыдан ойлау
• Ойлау күрделі және күрделі ұғым екенін ескере отырып, біз
оның бір түріне— сыни ойлауға көбірек тоқталамыз.Ақпараттық
кеңістікті кеңейту кезеңінде сыни ойлауды қалыптастыру
ерекше өзектілікке ие болады.Бүгінгі таңда ғылыми
дереккөздерде сыни ойлаудың әртүрлі анықтамаларын табуға
болады. Джуди А. Браус пен Дэвид Вуд сыни ойлауды ақылға
қонымды рефлексивті ойлау деп анықтайды, ол не сену
керектігін және не істеу керектігін шешуге бағытталған.
Сыншылар өздерінің "менін" түсінуге және түсінуге, объективті,
логикалық болуға, басқа көзқарастарды түсінуге тырысады.
Сыни тұрғыдан ойлау, олардың пікірінше, ақылға қонымды
іздеу – объективті ойлау және логикалық түрде өз
көзқарастарын да, басқа пікірлерін де ескере отырып әрекет
ету; өз көзқарастарынан бас тарту мүмкіндігі. Жаңа идеяларды
ұсына алатын және жаңа мүмкіндіктерді көре алатын сыни
ойлау проблемаларды шешуде өте маңызды.
• Джуди А. Браус пен Дэвид Вуд Б. Рассел "бірқатар ойлау
дағдылары"деп анықтаған сипаттамаларды атап өтті:
• Фокустау дағдылары:
• жаңа ақпаратта айқын немесе жасырын түрде
қамтылған мәселелерді анықтау;
• мақсаттарды анықтау:
• жаңа ақпаратты зерттеудің бағыты мен мақсаттарын
анықтау.Ақпарат жинау дағдылары бақылау:
• бір немесе одан да көп сенсорлық жүйелердің
көмегімен ақпарат алу;
• сұрақтарды тұжырымдау, сұрақтар арқылы жаңа
ақпаратты іздеу.
• Есте сақтау дағдылары:
• кодтау: ақпаратты ұзақ мерзімді жадта
сақтау;қоңырау:
• ақпаратты ұзақ мерзімді жадтан қалпына
келтіру.Ұйымдастыру дағдылары:салыстыру: әр
түрлі объектілердің ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын анықтау;
• жіктелуі: анықталған белгілерге негізделген
объектілерді топтастыру және белгілеу;
• презентация:
• жаңа ақпараттың тұсаукесері
Қорытынды
• Сыни тұрғыдан ойлау бағалау, рефлексивті
ойлауды білдіреді. Бұл жеке өмірлік
тәжірибеге жаңа ақпарат енгізу арқылы
дамитын догмаларды қабылдамайтын
ашық ойлау. Сыни тұрғыдан ойлау
шығармашылық ойлауды дамытудың
бастапқы нүктесі деп айтуға болады,
сонымен қатар сыни және шығармашылық
ойлау синтезде өзара тәуелді түрде
дамиды.
Әдебиеттер
•Основы доказательной медицины : учеб. пособие: пер. с англ / Т. Гринхальх. -
Электрон.текстовые дан. ( 3,41 Мб). - М. : ГЭОТАР-МЕДиа, 2006. . эл. опт.диск (CD-
ROM). - Режим доступа: http://depositfiles.com
•ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНАДАҒЫ СҰРАҚТАР МЕН ЖАУАПТАРДербісалина Г.А.,
Махаметова М.Г., Ахметова Д.Н., Бекбергенова Ж.Б. ,2020.
•ДӘЛЕЛДІ МЕЙІРГЕР ІСІ НЕГІЗДЕРІБекбергенова Ж.Б., Дербісалина Г.А.,
Үмбетжанова А.Е., Жүнісова.,2019.
•ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА НЕГІЗДЕРІСәрсенбаева Г.Ж. , 2019.
•ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА НЕГІЗДЕРІ БОЙЫНША АҚПАРАТТЫ-ДИДАКТИКАЛЫҚ
ЖИНАҚКалиева Ш.С., Сагадатова Т.К. , 2019.
•ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА НЕГІЗДЕРІДербісалина Г.Ә. , 2019
•ДОКАЗАТЕЛЬНАЯ МЕДИЦИНА В ВОПРОСАХ И ОТВЕТАХДербисалина Г.А.,
Ахметова Д.Н., Бекбергенова Ж.Б., Тулешова Г.Т. ,2020.
•ОСНОВЫ ДОКАЗАТЕЛЬНОЙ СЕСТРИНСКОЙ ПРАКТИКИБекбергенова Ж.Б.,
Дербисалина Г.А., Умбетжанова А.Е., Жунусова.,2019.
•Дәлелді медицина негіздері : Оқу құралы. . - Қарағанды: АҚНҰР,
2019.Сәрсенбаева, Г.Ж.
Гринхальх, Т.Основы доказательной медицины. - 4-е изд., перераб. и доп. -
Москва: ГЭОТАР-Медиа, 2019.

Ұқсас жұмыстар

Мәдениет локализациясы

Гипотезаға жалпы түсінік

АУРУЛАРДЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖІКТЕМЕСІ

Бюджеттің дербестік қағидаты

Басқарудағы қайшылықтар

Мектеп жасына дейінгі балалардың логикалық ойлау қабілетін дамытуды педагогикалық тұрғыдан негіздеу

Стиль түрлері

Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі баланың ойлау, ес, қиял үдерісінің дамуына сипаттама

Қолданып жүрген санамақтарымнан мысал келтірейін

Тарихи кезең сабақтары

Пәндер