Мәліметтерді сынап бағалау

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы

Тақырыбы: Дәлелді медицина 5 кезеңі

Орындаған: Мустафаева К. К

Тобы:В-МІҚқА-01-22(10 ай)

Қабылдаған: Оспанбек. А. К

Шымкент, 2022ж

Зерттеу жұмыстарына әдеби шолу

Өзектілігі

Дәлелді медицина бірнеше рет ғылым атағына ие болды, бірақ бұл мәртебеге лайық па белгісіз. Ғылым философиясында ғылымның табиғаты туралы төрт негізгі теория тарихи түрде танылған: индуктивизм, фальсификация, Кунов парадигмалары және зерттеу бағдарламалары. Егер дәлелді медицина ғылым болса, білім туралы мәлімдемелер осы теориялардың біріне сәйкес келетін процесті қолдану арқылы алынуы керек. Мақалада бұл жағдайдың бар-жоғы талданады.

Бірінші бөлімде ғылымның табиғаты туралы әртүрлі теориялар берілген.

Екінші бөлімде дәлелді медицина ғылым деп тұжырымдау рандомизацияланған бақыланатын зерттеулер мен Мета-анализдерден алынған білім туралы мәлімдемелер ғылым деп түсіндіріледі.

Үшінші бөлімде дәлелді медицина шеңберінде бағаланатын білімге деген талаптар индуктивизм, жалғандық, Кунов парадигмалары және зерттеу бағдарламалары тұрғысынан қарастырылады. Қорытынды бөлімде ықтимал қарсы аргументтер қарастырылады. Дәлелді медицина бағалайтын білімге деген талаптарды индуктивизм, жалғандық, Кун парадигмалары немесе зерттеу бағдарламалары ақтамайды деп айтылады. Егер бұл бір нәрсенің ғылым екенін немесе жоқтығын бағалаудың негізгі критерийлері болса, онда дәлелді медицина бұл критерийлерге сәйкес келмейді. Кунов парадигмалары немесе зерттеу бағдарламалары. Егер бұл бір нәрсенің ғылым екенін немесе жоқтығын бағалаудың негізгі критерийлері болса, онда дәлелді медицина бұл критерийлерге сәйкес келмейді. Кунов парадигмалары немесе зерттеу бағдарламалары. Егер бұл бір нәрсенің ғылым екенін немесе жоқтығын бағалаудың негізгі критерийлері болса, онда дәлелді медицина бұл критерийлерге сәйкес келмейді.

Зерттеудің мақсаты

Жарияланған Медициналық әдебиеттердің жылдам өсуі клиниктердің өз салаларындағы жетістіктерге ілесуіне жол бермейді. Бұл эссені жылдам қарауға және зерттеу сапасын сыни бағалаусыз зерттеу қорытындысына әкелуі мүмкін.

Дәлелді медицинаны (ДМ) қолдану-бұл әдебиеттерді оқудың дерексіз міндетін белгілі бір клиникалық контексте медициналық көмек көрсету үшін әдебиеттерді қолданудың практикалық әдісіне айналдыру процесі, сонымен бірге олардың білімдерін кеңейту.

ДМ 4 кезеңнен тұрады:

(1) белгілі бір мәселеде клиникалық проблеманы қою;

(2) әдебиеттегі дәлелдерді іздеу;

(3) дәлелдемелерді олардың дұрыстығына сыни бағалау; және

(4) пациенттің жағдайы, қалауы және құндылықтары контекстінде деректерді қолдану. Бұл шолуда біз мысал ретінде жақында жарияланған миастения грависіндегі тимэктомия зерттеуін қолданамыз және ішкі жарамдылықты, дәлдікті және сыртқы жарамдылықты бағалау кезеңдерінен жүйелі түрде өтеміз.

Дәлелді медицинаның кезеңдері:

Зерттеуге қажетті мәселені құру, оның атауын анықтау

Мақсаттың сұрақтарына жауап іздеу

Деректі жауаптардың қаншалықты шындыққы жанасатынын дәлелдеу керек

Алынған мәліметтерге баға беру

Клиникалық тәжірбиеге енгізу

Зерттеудің материалдары мен әдістері

Дәлелді Медицина дегеніміз

• Ол- нақты науқасқа емдеу әдісін таңдау кезінде дәлелденген ең жақсы клиникалық зерттеулердің қорытындыларын пайдалану;

бұрынғы емдеу, диагностикалау әдістерінен нақты айырмашылығымен ерекшеленетін, дәрігерлерден критикалық бағалауды талап ететін клиникалық медицинаның жаңа бағыты;

• жаңа ғылым емес, бірақ медициналық ақпаратқа талдау жасау, оларды іздестіру, жалпылау, қолданудың жаңа технологиясы;

• ғылыми зерттеулер мен клиникалық тәжірибе арасына жол салу;

• ДМ клиникалық тәжірибеде дәлелденген және науқастың қажеттілігі мен талабына сай жасалған ең жақсы ғылыми дәлелдемелердің интеграциясы”

• Дәлелді медицина (ДМ) - медициналық көмектің және барлық денсаулық сақтау жүйесінің сапасын жақсарту үшін өмірлік маңызы бар медицинаның дамып келе жатқан бағыты.

Дәлілдемелі медицина (Evidence-based medicine) - қазіргі уақыттың маңызды жетістіктерінің бірі, қазіргі кездегі клиникалық тәжірибені белгілеу үшін арналған термин.

Дәлелдемелерге негізделетін медицина (ДМ) - клиникалық зерттеулерді жүргізуге және бағалауға, олардың нәтижелерін қолдануға арналған методологиялық әдістер жиынтығы. Қарапайым сөзбен айтқанда ДМ дегеніміз -науқасты жүргізгенде қазіргі кездегі тек қана оған қажет әдістерді қолдану.

ДМ негізгі аспектілері

Жауабын табуға болатын, ақпараттарға қажеттілікті сұрақтарға алмастыру

Осы сұрақтарға жауап алуда жақсы мәліметтерді негіздеу

Дәлелденетін мәліметтердің сенімділік және пайдалылық пәніне критикалық баға беру.

Осы бағалау нәтижелерін клиникалық тәжрибеге енгізу.

Істелген жұмыс нәтижелерін бағалау

ДМ-нің бірінші кезеңі

Медик-студенттер, әсіресе, кіші курстарда шынайы медициналық мақалаларға өте аз мән береді. Мұның себебі көп, дегенмен, ең бастысы олар науқасты емдеу және олармен байланысты мәселелерді шешуге қатыспайды. Оқу бағдарламаларында белгілі бір тапсырмаларды шешу тапсырылған күннің өзінде студенттерді бірінші болып қызықтыратын нәрсе- қалыпты физиология және жеке бір аурулар мен жағдайлардың жалпы патофизиологиялық механизмі. Негізгі принциптермен танысқан соң диагностика әдістері мен емнің болжамын талқылауға кезек келеді. Студенттер белгілі бір науқас үшін маңызды мәселелерге тап келгенде ғана мынадай сұрақтарға қызығушылық танытады, мәселен: қант диабеті ағымының ерекшеліктері, науқастағы полиурияның себептері мен емдеу тактикасы сияқты. Ал күнделікті жауапкершілікті мойнына алып, клиникалық шешімдерді қабылдайтын тәжірибелі дәрігерлерде, керісінше, басқаша сұрақтар туындайды. Оларды ауруларды диагностикалау принципі емес, белгілі бір диагностикалық тесттің нәтижесін интерпретациялау көбірек қызықтырады, сол сияқты созылмалы аурудың жалпы болжамы, нақты бір науқастың келешегі, барлық емдеу әдістерінің түрлері емес, екі альтернативті варианттардың салыстырмалы артықшылықтары мен кемшіліктеріне көңіл бөледі.

Студенттерде туындайтын сұрақтарды «жалпы» сұрақтарға, ал дәрігерлерде туындайтын сұрақтарды «жеке» сұрақтарға жатқызуға болады. Көптеген жағдайларда, жеке сұрақтарды сауатты құрастыру, жалпы сұрақтарды нақты түсінген жағдайда ғана мүмкін болады.

Дұрыс қойылған сұрақтар бүкіл дәлелді медицинаның негізін құрайды.

Дұрыс құрастырылған сұрақ науқастың бірінші кезектегі мүддесіне көп көңіл бөліп, күткен жауаптың оптимальді түрін анықтайды және уақыт үнемделеді.

Дұрыс құрастырылған негізгі сұрақ екі бөлімнен тұрады:

негізгі сұрақтың түбірі (кім, не, қайда, неге, қалай?) деген сұрақтарға жауап береді және етістік.

Клиникалық маңызды қосымша сұрақтар төрт компоненттен тұрады:

( англ. PICO) :

Patient-науқас және/немесе мәселе

Intervention- іс-әрекет жасау

Compаrison-салыстыру (егер қажет болса)

Outcome-нәтиже

Науқас (немесе популяция)

науқастың ерекшеліктері(жасы, жынысы, мамандығы)

Іс-әрекет

емі, диагностикасы, ағзаға әсер ету факторлары

Салыстыру

салыстырамыз, плацебо, араласуды шектеу немесе оның басқа түрі

Нәтиже

іс-әрекеттің нәтижесі қандай? сауығу, госпитализация, өлім және т. б.

Клиникалық сұрақтардың типтері:

• емдеу және емдеу тәсілдерін бағалау туралы

Клиникалық нәтиже:

• науқастың денсаулығының жақсаруы немесе асқыну мүмкіндігінің төмендеуі туралы

Профилактика:

• ауру даму мүмкіндігі және скрининг туралы

Қауіп факторларын бағалау:

• емдеу әдістерін жүргізген кездегі мүмкін болатын кері әсерлерін бағалау, ауру немесе өлім.

Диагностика:

• әртүлі диагностикалық әдістерді бағалау.

Болжам:

• аурудың әрі қарай ағымын анықтау және бағалау.

Қауіпсіздік:

• кері әсерлері туралы

Этиологиясы

• аурудың себептері мен қауіп факторлары.

Пациент немесе популяция

Пациенттің сипаттамалары(жасы, жынысы, нәсілі т. б. )

әрекет ету немесе әрекет ету факторлары

Емі, диагностикалық тестілер, әсер ету факторлары

Салыстыру

Немен салыстырылады?, әрекеттің болмауы, плацебо, әрекеттің басқа түрлері

PICO сұрақтары

Ақыр-соңы

әрекеттің тиімділігі қандай? Сауығу, госпитализация, өлім саны т. б.

ДМ-нің екінші кезеңі

Мәліметтерді іздеу. Бұл кезде іздеудің 2 режимі бар:шынайы түпнұсқа (оригиналді) зерттеу мен әдістемелік іріктеуден өткен және ДМ-нің компьютерлік базалары мен журналдарында баспаға шығарылған түрлері. Бұл режим түрлерінің екеуі де артықшылықтар мен кемшіліктерге ие.

ДМ -ге арналған базалардан (ACP Journal Сlub, Cochrane Collaboration Date Base, басқада ДМ-ге арналған журналдар мен журнал секциялары) іздеу, әдетте, оңайға соғады, кейде басқа жерлерде жоқ ақпараттарды табуға мүмкіндік береді және ақпарат көзінің бір жүйеде болуы олардың критикалық бағалануын жеңілдетеді.

Теріс жағына олардың толық еместігі (осы тақырып бойынша жүйелі шолудың болмауы бұл салада жұмыс жүргізілмегендігін көрсетпейді), қол жетімділіктің төмендігі ( Medline-мен салыстырғанда), белгілі бір науқасқа сәйкес келетін ақпарат табудың қиындығы, баспаға шығуына дейін ақпараттың ескіріп қалуы жатады. (Medline базасы, EMBASE, «Ресей медицинасы») .

Жаңа ақпарат көздері:MEDLINE, EMBASE, Cochrane Library, Best Evidence, PubMed, Medmir.

Дұрыс құрастырылған клиникалық жеке сұраққа жауап іздеуді әдістемелік сапаның белгілі бір талаптарына жауап беретін материалдардан тұратын ақпараттар базасынан іздеген жөн.

Мысалы: Best Evidence, Cochrane Library немесе Clinical Evidence.

Арнайы талаптарды(фильтрлер) қолдану зерттеу ақпараттарының базасында жоғары әдістемелік сапаның болуын қамтамасыз етеді. Бұл ақпараттар базасы қажет мәліметтерді іздеуді барынша жеңілдетуге бағытталып ұйымдастырылған.

Оқу мәліметтер базасы

Мұндай ақпараттық ресурстардың мысалы ретінде мынадай мәліметтер базасы: UpToDate, Scientific және American Medicine бар. Ондағы жазылымдар толық белгілі бір оқулық бөлімінің жазылу уақытын анықтауға мүмкіндік беретін библиографиялық тізімдерден тұрады, сонымен қатар, оқушы оригиналді публикациялардың мәтінімен таныса алады. Электронды түрдегі қол жетімді басқа да оқу мәліметтер базасының арасында Harrison’s Principles of Internal Medicine де ескерген жөн; мұның көмегімен көптеген жалпы сұрақтарға жауап табуға болады. Сонымен қатар, тек интернетте ғана бар медициналық оқулықтар да пайда болды. (мысалы, Emedicine) . Жаңа мәліметтер пайда болған сайын жаңарып отыратын дәлелді ақпараттардың көлемі ұлғаюымен байланысты электронды ақпарат ресурстары жеке және жалпы сұрақтарға жауап беретін маңызды дереккөзіне айналды.

MEDLINE. Бұл библиографиялық электронды мәліметтер базасы АҚШ-тың Мемлекеттік медициналық кітапханасымен ұйымдастырылған және құпталған. Ол арқылы нақты етіп құрастырылған клиникалық сұрақтарға тиімді жауап алуға мүмкіндік туады.