Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығының саяси жағдайы

Презентация қосу

ТӘУКЕ ХАН
ТҰСЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ
Орындаған:Құттыбек Гаухар
Тобы:ЖБИ 211
Жоспар:
Кіріспе
1. Тәуке ханның ел билеуі
2.Билер кеңесі
3. Тәуке хан тұсындағы қазақ
хандығының саяси жағдайы..
4. Жеті жарғы
Кіріспе:
◦ Жәңгірдің баласы Тәуке хан (1680-1718) тұсында Қазақ хандығының күш-
қуаты өсіп, бірлігі артты. Тәукенің туған жылы белгісіз, ал қайтыс болған
жылына байланысты ғылыми зерттеулердегі пікірлер де әр түрлі. Жәңгір
ханның ұлы және мұрагері Тәуке 1680 жылы Қазақ хандығының тағына
отырды.
Ел билеуі
Тәуке хан 1680-1715(1718)
◦ •Тәуке хан жас кезінен билікке араласқан.
◦ • Бір орталыққа бағынған Қазақ хандығын құруға күш салды.
◦ •Билерге арқа сүйеп,сұлтандар билігін артырды.
◦ • Соттық мансап хан мен рубасы билеріне берілді.
Билер кеңесі
◦ Қазақ хандығының орталығы Түркістан
қаласының жанында Битөбеде,Күлтөбеде үш
жүздің басын қосқан құрылтай шақырылып
отырды.
◦ •Хан даулы мәселелерді шешуге билер
сотының беделін арттырып, оларды үкім
шығаратын органға айналдырды.
◦ • Жылына бір рет, күз айында құрылтай
шақырылды,құрылтайға қарусыз келген адам
қатыстырылмай,дауыс беру құқығнан
айырылды.
◦ •Тәке хан билікке келгенде елдің ішкі сыртқы
жағдайы өте шиеленісіп тұрды.
◦ Қазақ жүздері біртұтас қазақ хандығын
мойындағанымен іс жүзінде олар «ҰЛЫ ХАНҒА
БАҒЫНБАУ» үрдісін ұстанды.
Саяси жағдайы:
◦ Тәуке ханның алдына қойған мақсаты-
ыдырай бастаған хандықты саяси
жағдайды реттеуге күш салды.
◦ Көршілес қырғыз елі мен
қарақалпақтардың біраз бөлігін өзіне
қосып алды.
◦ Қырғыздарды Қоқым ҚАРАШОРА БИ
арқылы, қарақалпақтарды САСЫҚ БИ
арқылы басқарды.
◦ 1681-1685жылы жоңғарлар Оңтүстік
Қазақстанға бірнеше рет шабуыл
жасады.Сайрам қаласын қиратып,
егіншілік пен айналысқан аудандарды
күйретті.
◦ Жоңғар әскерінің бір бөлігі-
Сарысуға ◦ 1694 жылы Тәуке хан 1Петрмен
елші Аталыков арқылы сауда
◦ Екінші бір бөлігі- орта жүздің
байланысын дамыту туралы келісім
солтүстік-шығыс аудандарына
жасады.
басып кірді.
◦ 1Петр Қазақстанды шығысқа
◦ 1710жылы жоңғар шабуыл тойтару
шығатын «КІЛТ ПЕН ҚАҚПА» деп
мәселесін талқылау үшін Қарақұм
есептелді.
маңында қазақ жүздері бас қосты.
◦ Хандық жасақтары құрылды
◦ Қазақ жасақтары жоңғарларды
талқандап, шығысқа қарай
ығыстырылды.
◦ 17-ғасырда қазақ хандығының ыдырау қаупінің тууына
байланысты Тәуке хан елдің ауызбірлігін арттыратын
шаралар қарастырып, хандық билікті нығайтуға күш салды.
◦ Тәуке хан қазақ қоғамының біртұтастық пен ынтымақты
орнатуға дәнекер болған ежелгі ереже әдеп-ғұрып
нормаларының құқықтық жүйесі, салты дәстүрінің жүйелі
жиынтығы- «ЖЕТІ ЖАРҒЫ»
◦ ЖЕТІ Жарғыны ұлы жүзден Төле бидің, орта жүзден
Қазыбек би, кіші жүзден Әйтеке би қатысуымен өткен.
◦ «ЖАРҒЫ» сөзінің мағынасы әділдік деген ұғым береді.
◦ Тәуке ханның жеті жарғысы қазақ халқының бірігуіне
жағдай жасады.
Жеті жарғы
1-жарғы. Көтеріліс жасап, бүлік 3-жарғы. Мемлекет ішінде жазықсыз
шығарған кісілерге өлім жазасы кісі өлтіргендер өлім жазасына
бұйырылсын.(Бұл жарғы бұйырылсын. (Бұл жарғы да
мемлекеттің бүтіндігі талабынан жабайылықтың төменгі сатысына тән
кісі өлтірушілікке тыйым салған және
туды).
мәдениеттіліктің белгісі ретінде
2-жарғы.Түркі халқының мүддесін танылуға тиіс өте елеулі жаңалық).
сатып, елге опасыздық еткендер 4-жарғы. Өзге біреудің әйелімен
өлім жазасына бұйырылсын. (Бұл зинақорлық жасап, ақ некені
жарғы халықтың ортақ мүддесі – бұзушыларға өлім жазасына
елдің бүтіндігін қорғаған біртұтас бұйырылсын. (Бұл жарғы да
қоғамдық сананың жемісі). шаңырақтың бірлігін қамтамасыз еткен,
неке парызына адалдықты талап еткен
маңызы зор жаңалық).
◦ 5-жарғы. Өреде тұрған, тұсаулы жүрген сәйгүлік атты ұрлаған кісіге өлім
жазасы бұйырылсын. (Ол кезде «ер қанаты – ат» елдің, мемлекеттік соғыс
күші ретінде бағаланады).
◦ 6-жарғы. Төбелесте мертігудің түріне қарай төмендегіше мүліктей құн
төленсін: а) біреудің көзін шығарған кісі айыпқа қызын береді, ал қызы жоқ
болса қыздың қалыңмалын береді. Ә) төрт мүшенің бірін мертіктірген кісі
айыпқа ат береді.
◦ 7-жарғы. Ұрланған жылқы, өзге де құнды мүлік үшін он есе артық айып
төлеттірілсін.
Қортынды:

◦ Тәуке хан – қазақ халқының тарихи санасында өзінің кемеңгерлігімен, даналығымен,
ақылдылығымен, әділдігімен, бітімгерлігімен сақталған хандарымыздың бірі. Қазақ
халқының ауыз әдебиетінде Тәуке ханның осындай қасиеттерін ашып көрсететін
тарихи аңыз-әңгімелер жетіп артылады. Осыдан 200 жылдай бұрын Тәуке хан туралы
ел аузынан естіген материалдарын жинақтай келе, қазақ тарихы туралы тұңғыш
көлемді еңбек жазған А.Левшин оның тарихи тұлғасына мынадай сипаттама берген
болатын: «Ол бірнеше жылдарға созылған қантөгіс соғыстарды тоқтатып, өзара
қырқысуларды тыныштандырды, ол өзінің ақылымен және әділеттілігімен басқаларды
бағындыра білді, ол мықтыларды тыныштандырып, әлсіздерді біріктіру арқылы
күштілерге қарсы тұра алатындай етті, ол жалпыға ортақ заң шығарып, сол заңмен
өмір сүргізді, қазіргі күнде ол заң қазақтардың есінде сақталған».
Сұрақ
◦ 1 Тәуке хан билік еткен жылдар
◦ 2. ҚҰРЛТАЙҒА ҚАНДАЙ АЛАМДАР ҚАТЫСА АЛМАЙДЫ
◦ 3 ЖОҢҒАРЛАР ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАНҒА ШАБУЫЛ ЖАСАҒАН ЖЫЛ
◦ 4 ЖЕТІ ЖАРҒЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Пайдаланылған әдебиеттер:

◦ Көне заманнан қазіргі заманға дейінгі
Қазақстан тарихы 5 томдық (2 том)
◦ И.В.Ерофеева. Эпистолярное
наследие еказахской правящей элиты
1675-1821 гг. Сборник исторических
документов в 2-х томах/Автор
проекта, введения, биографий ханов,
научных комментариев; составитель
и ответственный редактор
И.В.Ерофеева. Алматы: АО «АБДИ
Компани», 2014. – 696 с. + вкл. 44 с.
— ISBN 978-9965-832-26-0.

Ұқсас жұмыстар

Тәуке ханның хан тағына отыруы

Тәуке хан тұсындағы Қазақ хандығы

Қазақ хандығының ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы дамуы. Модульдік оқыту технологиясы. Презентация

ХVІІІ ғ. бірінші ширегіндегі Қазақстан. Қазақстан және Ресей жаңа заман жағдайында

ХV-ХVІІІ ғғ. Қазақ хандығының тарихы

Қазақ хандары туралы

Қазақстанда отарлау кезеңінің басталуы

ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ

Хақназар хан

Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресінің тарихи маңызы

Пәндер