ХІХ ғасырдың екінші жартысындаға балалар әдебиеті
Презентация қосу
1. ХІХ ғасырдың екінші жартысындаға балалар әдебиеті
2. ХІХ ғасырдың 2- жартысындағы балалар әдебиеті.
3. Ы.Алтынсарин- балалар әдебиетінің атасы
4. Абай және балалар әдебиеті.
Ыбырай жас
кезінен-ақ өте
Балқожа зерек болып ,
кішкентай сабақты үнемі
Ыбырай өз немересі үздік оқиды.
әкесі Ыбырайды
Ол 1841 жылы Алтынсарыдан 1850 жылы , 23
20 қазан да 4 жасында тамызда
Ыбырай қазіргі жетім қалды. Орынбор
Алтынсарин – Қостанай Әкесі қайтыс қаласында
қазақ халқынан облысы ,бұрынғ болғаннан кейін жаңадан
шыққан халық ы Аманқарағай Ыбырай атасы ашылған
ағартушыларын болысы , Балқожаның мектепке оқуға
ың бірі, ірі Затабол тәрбиесінде берген .
жазушы , ауданында болады.
тамаша ұстаз, дүниеге келді.
қазақ балалар
әдебиетінің
атасы
Қазақ әдебиеті тарихында өзіндік орны
Н.Ильминский-Ыбырай туралы тұңғыш
бар жазушының бірі-Ыбырай
естелік еңбек жазып қалдырған адам.
Алтынсарин. Ол – заманының ірі қоғам
Оның “Ы.Алтынсаринді еске алу” деген
қайраткері, тұңғыш педагог жазушы, қазақ
көлемді кітабы бар. Бұл кітап-Ыбырай
балалары үшін дүниелік ғылымдар негізін
творчествосын тануда маңызы зор,
оқытатын тұңғыш қазақ мектебін ашушы.
алғашқы биографиялық естелік, әрі қазақ
Қазақ елін қараңғылық бұғауынан алып
жазушысы туралы тұңғыш жарияланған
шығып, көзін ашып, көкірегін оятуды
еңбектердің бірі.
көздеген халық қамқоршысы.
Ыбырай шығармаларын талдау орта . Ал шығармалары туралы М.Әуезов, С.
мектеп оқулықтарынан бастау алады. Мұқанов, Ә.Қоңыратбаев, Ә.
Оның педагогтік қызметі мен Дербісалиндер еңбектер жазды. Бұларға
ағартушылық идеялары туралы қоса, орта мектепке арнап оқулық жазған
Ә.Садықов, Т.Тәжібаевтың кітаптары бар. авторлардың бәрі де Ыбырай
Қоғамдық әлеуметтік көзқарасы туралы творчествосына талдау жасап, оның
Қ.Бисембиев пен Б. Сүлейменов, М. еңбектеріне тиісті бағаларын беріп келеді.
Ақынжанов зерттеулер жүргізді
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы Қостанай
облысы, Затобол ауданында (бұрынғы
Арақарағай болысы ) туып өсті. Болашақ Ыбырай, ең алдымен, мұсылманша оқып
ақынның балалық шағы ру басы, ірі феодал сауатын ашады. 1850 жылы 9 жастағы
Балқожа бидің отбасында өтті. Балқожа- Ыбырайды Орынборда қазақ балаларына
қазақтың белді биінің бірі. Ол өз кезіндегі арналып ашылып жатқан жеті жылдық
билерге тән шешендік өнерді меңгерген сөзге мектепке апарып берген.
орамды, тілге ұста адам ретінде
айналасындағыларға әмірін жүргізіп отырған-
ды.
Мектеп сабағы орыс, татар тілдерінде жүрсе де Ыбырайдың Орынбор сияқты қалада оқуы, өз
Ыбырай оқуда аса ыждағаттылық көрсетеді.Өзі бетімен ізденуі, орыс интеллегенциясымен араласуы
қатарлас отыз баланың алды болып көзге оның ой-өрісінің өсуіне, өмірге көзқарасының
түседі. Мектеп оқуындағы діншілдік пен қалыптасуына көп жағдай жасайды. Осындай ұзақ та,
патшашылдық тәрбиенің басымдылығына тұрақты ізденіп оқу арқылы ол өз мақсатын
қарамастан Ыбырай ғылымға құштар жас айқындай алады. Тілмаш болып кеңсе қызметінде
болып шығады.Мектеп жылдарында қалып қоймай, халқына қызмет етуді арман етті. Сол
Ыбырайдың орыс халқы мен Батыс, Орта Азия арманының алғашқы қадамы 1861 жылы Торғайдан
мен Шығыстың аты шулы ақын- мектеп ашуға рұқсат алып аттанған сапарынан
жазушыларының шығармаларын оқуға қолы басталады. Ыбырай бұл мектепті тек 1864 жылы ғана
жетеді. аша алды.Оған дейін өз үйінде 4-5 баланы жинап
оқытып, болашақ мектеп оқуының негізін сала берді.
Өзінің тәжірибесін арттырды. Осылайша 1864 жылы салынып біткен тұңғыш мектепке үлкен даярлықпен жеткен Ыбырай оқыту жұмысына құлшына
кірісті.
Ыбырайдың педагогтік жұмысының ілгері басып, қыза түскен кезі оның Торғай облыстық мектептерінің инспекторы болып тағайындалған (1879)
жылдардан басталады. Әрбір уездік қалалардан орыс-қазақ балалары бірге оқитын училищелер ашуды да қолға алады. Ол үшін елден қаражат жиып,
ақыры бірнеше алты жылдық уездік училищелерді ашады.
Ыбырай мектеп тәрбиесін жоғары бағалап, оның оқытушыларының сапасына да ерекше көңіл аударды. Жақсы мұғалімді дүниедегі ең қымбат
көретін адамы санайды.
Балаларды тәрбиелеуде тағы бір қажет нәрсе – оқу құралы. Ол балаларды оқу құралдарымен қамтамасыз ету жолында да біраз еңбек етеді. Мектеп
кітапханасын ұйымдастырып, оқулықтар алдырып, орыс тіліндегі құралдарды аударып, қазақ тілінде оқулық жазып, бұл салада да тынымсыз іс
қылады.
Балаларды оқыту әдістері жағынан Ыбырай – белгілі өзіндік жүйе-әдісі бар педагог. Ол қазақтың тұңыш бұқарашыл педагогикасын, халықтық
мектептерін негіздеуші. Өзінің дидактикалық көққарасынан ол – ұлы ағартушылардың озық идеяларына сүйенген, бұқарашыл педагогикасын жаңа
жағдайда іске асырған ізгі ниетті адам. Белинский, Добролюбов, Чернышевскийлердің озық идеялары, ағартушылық, педагогтік оқулары Ыбырай
жүрегінен нық орын тепті. Ушинский, Толстой, Паульсон сияқты даңқты педагогтерді ұстаз тұтты. Ыбырай осындай ұлы адамдардан тәлім алып өсті.
Ыбырай өлеңдері тек оқу, өнер, білім
Ыбырай өлеңдерінің тілі қарапайым,
тақырыбы шеңберінде қалып қоймайды.
жатық та тартымды, мақал-мәтелдерге де
Оның көп өлеңдері әлеуметтік,
толы. Ақын айтайын деген ойын
гуманистік идеяны нақтылы мәселелер
оқушысының көңіліне құйып, қолыңа нық
төңірегінде көтеріп, өз кезінің шындығын
ұстатқандай әсер қалдырады.
аша түседі.
Ақынның “Араз бол кедей болсаң
Ақынның өлеңдерінің көпшілігі – тәлім–
ұрлықпенен” деген өлеңінің мәні де
тәрбие мақсатын көздеген, дидактика
терең. “Әй, достарым!” деген өлеңінде
сарыны басым шығармалар. Сондықтан
“Қолыңнан келсе қыл қайыр!” деп,
олардың көпшілігіне публицистика стилі
қайырымды , кең пейіл, адал азамат
тән деуге болады.
болуға шақырады.
Ыбырай – жаңашыл жазушы. Ол – ең
алдымен қазақ әдебиетіне жаңа идея мен
тың тақырыптар әкелуімен жаңашыл.
Ыбырайдың табиғат туралы өлеңдері
Қазақ ақындарынан оқу, тәлім-тәрбие,
осындай, бастан-аяқ адам тіршілігіне
мәдениет мәселелерін Ыбырайдай арнайы
байланысты. Ақынның бұл өлеңдері
жыр еткен ешкім болған жоқ-ты. Өнер,
реалистік суреттерімен ерекшеленетін,
еңбек, кәсіп, адалдық, адамгершілік идея,
әдебиетімізге қосылған зор үлес.
отырықшылыққа байланысты тұрмыс
жаңалықтары кең көтеріліп, европалық
мәдениет үлгісі уағыздалды.
Ыбырай Алтынсарин – нағыз халықшыл жазушы,
ағартушы, ақын, өмір шындығын озық идея
тұрғысынан таныта білген кемеңгер суреткер, аса
қажырлы қоғам қайраткері, заманының ең
маңызды мәселесін көтеріп, жыр төккен азамат
ақын, жаңашыл жазушы, сол жаңаның тынымсыз
жаршысы. Өз бойындағы қуатын халық мақсаты
үшін аямай жұмсаған адал жанды азамат.
Халық ағарту жұмысы саласындағы идеясын іске
асыру үшін Ыбырай Алтынсарин өзіне тосқауыл
келтірген діншіл фанатиктермен аяусыз , күрес
жүргізуіне тура кепді. «Надан жатқан , бірақ әлі
азғындық жолға түспеген , пайдалы нәрсенің
бәріне жаны құмар халқымызға шамасы келгенше
қызмет ету біздің әрқайсымыздың да
борышымыз» деп, көзі ашық еп азаматтарына
үндеу сапды
Ыбырай Алтынсарин –қазақтан
шыққан бірінші ұстаз , халық
ағартушысы болумен қатар, ірі Ыбырай Алтынсарин ұсынысы
жазушы да еді. Өзі құрастырған бойынша 1889 жылы Ырғыз
хрестоматияға енген өлеңдер мен қаласында қыздар училищесі
әңгімелердің көпшілігі Ыбырайдың ашылды. Бұл бүкіл Шығыс елдері
балаларға арнап жазған ішінде қыздар үшін ең бірінші
шығармалары болатын. Ыбырай ашылған оқу орны еді. « Мектеп-
өзінің шығармаларында қазақ қазақтарға білім берудің басты
халқын ескі салт, әдет ғұрыптарын құралы» барлық үмітіміз , қазақ Ыбырай Алтынсарин қазақ ауыз
надандықтан құтылуға шақырды. халқының келешегі осы , тек әдебиетінен балалар фольклорына
Ыбырайдың «өнер-білім бар мектептерде. Сондықтан біз ауыз жататын мұраларды да іріктеп
жұрттар» деген өлеңінде өнер- әдебиеті балалар әдебиетінің алтын алып көп жинаған. Оны бір жүйеге
білімді қайдан үйренудің , кімнен бесігі десек, «әліппе» мен «Буквар» келтіріп жанр-жанрға бөліп , өз
үйренудің керек екендігі айтылды, балалар кітабының , балалар жазба кезінде бастырып та шығарған.
сөйтіп нешеу өмірден құтылудың әдебиетінің негізі болды дер едік.
холы көрсетілді. Ыбырайдың «кел ХІХ ғасырдан бастап- ақ қазақ
балалар оқылық» , деген өлеңі жас балалар жазба әдебиеті өзінің
өспірімдерді оқуға үгіттеген тұрақты педагогикалық көз қарасы
жолында ұран болып қалды. анықталған және түрлі жанрларды
Ыбырай шығармалары қазақ жазылған әдебиет болып
даласына жаыа ұғым, жаыа түсінік, қалыптасты.
жаңа сарын туғызды, ел еңсесін
көтеріп , ойына қозғау салды.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын,
ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби
тілінің негізін қалаушы, философ, композитор,
аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды
көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және
еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ
мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.
Абай ақындық шығармаларында қазақ
халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық
мәселелерін арқау еткен.[2]
Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен
өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем
ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс
болған. Философиялық трактаттар стилінде
жазылған «Қара сөздері» - тақырып
ауқымдылығымен, дүниетанымдық
тереңдігімен, саяси-әлеуметтік
салмақтылығымен құнды
Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан
туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше
Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы
билер әулетінен. Әкесі Құнанбай Өскенбайұлы өз әкесі осы баласынан қатты үміт етеді. Әкесі оның
заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі зеректігін байқағаннан кейін, 10 жасқа толған соң
болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір Семейдегі Ахмет Риза медресесіне береді.Медреседе төрт
сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында
бекіткен. Шешесі Ұлжан Орта жүздің Арғын тайпасынан ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің
Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының
әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер
жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ
бұл есіммен Абай тарихқа енді. билігімен елге танылып, аты шығады. Көп ұзамай,
жетпісінші жылдардың бас кезінде Қоңыр Көкше дейтін
елге болыс болады
. Билікке араласып, біраз тәжірибе жинақтағаннан кейін ол халық тұрмысындағы көлеңкелі
жақтарға сәуле түсіруге күш салып бағады. Бірақ онысынан пәлендей көңіл тоятындай нәтиже
шығара алмайды. Сондықтан халқына пайдалы деп тапқан істерін көркем сөзбен, әсіресе, өлеңмен
насихаттамақ болады. Абай бір жағынан шығыс классиктері Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Науаи,
Физули, Жәми тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан А. С. Пушкин, А.И. Герцен, М.Е.
Салтыков-Щедрин, Н.А. Некрасов, М.Ю. , Л.Н. Толстой, И.А. Крылов, Ф.М. Достоевский, И.С.
Тургенев, Н.Г. Чернышевский мұраларын оқып, терең таныс болған, Батыс әдебиетінен Гете,
Джордж Байрон сияқты ақындарды оқып, Дрепер, Спиноза, Спенсер, Льюис, Дарвин сынды
ғалымдардың еңбектерін зерттейді.[4]
Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз
жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел
ісіне араласады. Абай әке қасында болған жылдарда атқамінер би-болыстардың қулық-
сұмдықтарын, қазақ даласына ыдырай бастаған феодрулық қатынастардың кереғар
қайшылықтары кіріптар еткен әлеуметтік теңсіздіктің зардаптарын, аштық пен жалаңаштықты,
патриапхалдық, кертартпа салт-сана, әдет-ғұрып зандарының залалдарынын айқын түсінді.
Патша үкіметінің отаршылық саясаты мен парақор орыс әкімдерінің жергілікті би-болыстардың
арамза әрекеттерін айнытпай танып, көкірегінде жиркеніш сезімі оянып, соларға қарсы күресуге
бел буды, “ елге пайдалы, адамгершілігі бар, әділ басшы болсам ғана жақсы адам боламын” деген
тұжырымға бекіді. Осы мақсатпен болыс сайлауына түсіп, жеңіп шығады да, 1876-1978 ж.
Қоңыр-Көкше еліне болыс боладі. Бұл жылдары Абай өз қолындағы билікті пайдаланып, әділдік
таразасын тең ұстауға күш салды. Әлсізге зорлық көрсеткендерді, ұрлық жасағандарды қатты
жазаға тартып, халық қамқорына айналды. Оның ел басқарудағы бұл бағыты халықты қалауынша
езіп-жаншып жүрген шонжарлар тарапынан қатты қарсылыққа ұшырады, үстінен оязға жалган
арыз айтушылар көбейді. Соның бірі Үзікбай Бөрібаевтың “Таймақкөл деген жерімді тартып
алды ” деген жалған арызы бойынша көтерілген іс 10 жыл сүргінге созылып, ақыры Е. П.
Михаэлистің көмегімен аяқсыз қалды. П. В. Маковецкий бұл істі 1884 ж. 27 тамызда жалған жала
деп тауып, қысқартып тастады. Ақын үстінен жазылған “Абай барымта алды, ауыл шайып әйел
қорлады” деген бір топ шонжар дұшпандарының арызы да нәтіжесіз қалды
Абай
Абай өлең
өлең жазуды
жазуды 10
10 жасында
жасында («Кім
(«Кім екен
екен деп
деп келіп
келіп ем
ем түйе
түйе қуған...»)
қуған...»)
бастаған. Одан басқа ертеректе жазылған өлеңдері — «Йузи-рәушән»,
бастаған. Одан басқа ертеректе жазылған өлеңдері — «Йузи-рәушән»,
екіншісі
екіншісі —— «Физули,
«Физули, Шәмси».
Шәмси». «Сап,
«Сап, сап,
сап, көңілім»,
көңілім», «Шәріпке»,
«Шәріпке»,
Шығармалары
«Абралыға»,
«Абралыға», «Жақсылыққа»,
«Жақсылыққа», «Кең«Кең жайлау»
жайлау» өлеңдері
өлеңдері 1870
1870 —— 8080
жылдар
жылдар аралығында
аралығында жазылған.
жазылған. Ақындық
Ақындық қуатын
қуатын танытқан
танытқан үлкен
үлкен
шығармасы
шығармасы — — «Қансонарда»
«Қансонарда» 1882
1882 ж.
ж. жазылған.
жазылған. Алайда
Алайда жасы
жасы қырыққа
қырыққа
келгеннен
келгеннен кейін ғана көркем әдебиетке шындап ықылас қойып,
кейін ғана көркем әдебиетке шындап ықылас қойып,
көзқарасы
көзқарасы қалыптасып,
қалыптасып, сөз
сөз өнерінің
өнерінің халық
халық санасына
санасына тигізер
тигізер ықпалын
ықпалын
түсінеді.
түсінеді. Шығармалары
Шығармалары үш үш жүйемен
жүйемен өрбиді:
өрбиді: бірі
бірі —
— өз
өз жанынан
жанынан
шығарған
шығарған төл
төл өлеңдері;
өлеңдері; екіншісі
екіншісі —— ғақлия
ғақлия (немесе
(немесе Абайдың
Абайдың қара
қара
сөздері)
сөздері) деп аталатын прозасы; үшіншісі — өзге тілдерден, әсіресе
деп аталатын прозасы; үшіншісі — өзге тілдерден, әсіресе
орысшадан
орысшадан аударған
аударған өлеңдері.
өлеңдері.
Абай
Абай өлеңдері
өлеңдері түгел
түгел дерлік
дерлік лирикадан
лирикадан құралады,
құралады, поэма
поэма жанрына
жанрына көп
көп бой
бой
ұрмағаны
ұрмағаны байқалады.
байқалады. Қысқа
Қысқа өлеңдерінде
өлеңдерінде табиғат
табиғат бейнесін,
бейнесін, адамдар
адамдар портретін
портретін
жасауға,
жасауға, ішкі-сыртқы
ішкі-сыртқы қылық-қасиеттерін,
қылық-қасиеттерін, мінез-бітімдерін
мінез-бітімдерін айқын
айқын суреттермен
суреттермен
көрсетуге
көрсетуге өтеөте шебер.
шебер. Қай
Қай өлеңінен
өлеңінен деде қазақ
қазақ жерінің,
жерінің, қазақтың
қазақтың ұлттық
ұлттық сипатының
сипатының
ерекшеліктері көрініп тұрады. Ислам діні тараған Шығыс елдерінің
ерекшеліктері көрініп тұрады. Ислам діні тараған Шығыс елдерінің әдебиетімен әдебиетімен Кез
Кез келген
келген халықтың
халықтың тарих
тарих сахнасына
сахнасына шығуы
шығуы — — жүйеге
жүйеге
жақсы
жақсы танысу
танысу арқылы
арқылы өзінің
өзінің шеберлік
шеберлік — — шалымын
шалымын одан
одан әрі
әрі шыңдайды.
шыңдайды. бейімделген
бейімделген біртектес
біртектес өмір
өмір салттың
салттың ғана
ғана нәтижесі
нәтижесі емес,
емес, сонымен
сонымен
Шығыстың
Шығыстың екі екі хикаясын
хикаясын «Масғұт»
«Масғұт» және
және «Ескендір»
«Ескендір» деген
деген атпен
атпен өлеңге
өлеңге бірге
бірге қасиеттік
қасиеттік деп
деп саналатын-
саналатын- арман-аңсардың
арман-аңсардың (идеал)
(идеал) да
да
айналдырады.
айналдырады. ИсламИслам дініне
дініне өзінше
өзінше сенген
сенген діни
діни таным
таным жайындағы
жайындағы философиялық
философиялық біртұтастығына
біртұтастығына айғақ.
айғақ. Олай
Олай болса
болса Абай
Абай сынының
сынының тәлкегіне
тәлкегіне түскен
түскен
көзқарастарын
көзқарастарын да да өлеңмен
өлеңмен жеткізеді.
жеткізеді. Абайдың
Абайдың дүниетанудағы
дүниетанудағы көзқарасы
көзқарасы XIX
XIX еріншектік,
еріншектік, дарақылық,
дарақылық, жалқаулық,
жалқаулық, күншілдік,
күншілдік, өтірікшілік,
өтірікшілік,
ғасырдың
ғасырдың екінші жартысында Қазақ халқының экономикасы мен ой-пікірінің
екінші жартысында Қазақ халқының экономикасы мен ой-пікірінің алға
алға өсекшілдік,
өсекшілдік, мақтаншақтық, жағымпаздық, жікшілдік
мақтаншақтық, жағымпаздық, жікшілдік сияқты
сияқты
ұмтылу
ұмтылу бағытта
бағытта даму
даму ықпалымен
ықпалымен қалыптасты.
қалыптасты. Дүниетану
Дүниетану жолында
жолында сары-орыстың
сары-орыстың қасиеттер
қасиеттер қазақ
қазақ баласының
баласының кейбірінің
кейбірінің бойындағы
бойындағы туа
туа біткен
біткен
төңкерісшіл
төңкерісшіл демократтарының
демократтарының шығармаларын
шығармаларын оқып,оқып, өз
өз дәуірінің
дәуірінің алдыңғы
алдыңғы кемшілік
кемшілік емес,
емес, сол
сол Абай
Абай өмір
өмір сүрген
сүрген қоғамдағы
қоғамдағы саяси
саяси әлеуметтік
әлеуметтік
қатарлы
қатарлы ой-пікірін
ой-пікірін қорытып,
қорытып, басқаларға
басқаларға қазақ
қазақ өміріндегі
өміріндегі аса
аса маңызды
маңызды мәселелерді
мәселелерді қатынастардың
қатынастардың нәтижесі
нәтижесі екеніне
екеніне ден
ден қою
қою қажет.
қажет. Сонда,
Сонда, Абай
Абай
түсіндіруге қолданады. Дүниетану өңірінде екі қасиеттің — сезім мен
түсіндіруге қолданады. Дүниетану өңірінде екі қасиеттің — сезім мен қыйсынның қыйсынның бұрынғы
бұрынғы бабаларымыздың бойынан көрген «кемшіліктерді» себеп
бабаларымыздың бойынан көрген «кемшіліктерді» себеп
,, түйсік
түйсік пен
пен ақылдың
ақылдың қатынасын
қатынасын таразылайды.
таразылайды. Сондықтан
Сондықтан да:
да: «Ақыл
«Ақыл сенбей
сенбей ретінде
ретінде емес,
емес, сол
сол замандағы
замандағы саяси-әлеуметтік
саяси-әлеуметтік қатынастардың
қатынастардың
сенбеңіз,
сенбеңіз, Бір
Бір іске
іске кез
кез келсеңіз»
келсеңіз» деп
деп жазады.
жазады. салдары
салдары ретінде
ретінде қарастыруға
қарастыруға жол
жол ашқан.
ашқан.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz