Құрамында азот қышқылының қалдығы функционал

Презентация қосу

Нитроқосылыстар

ОРЫНДАҒАН:АЙМАНОВА.А
ТОБЫ:ХТ-21-9К2
ҚАБЫЛДАҒАН:АБЖАЛОВ.Р
Жалпы
сипаттамас
ы
Құрамында азот қышқылының қалдығы функционал
NО2 тобы бар органиклық қосылыстарды
нитроқосылыстар дейді. Олар табиғатта кездеспейді.
Бірақ күрделі органикалық синтезде шикізат ретінде
кеңінен қолданылады. Ондағы нитро топты
органикалық қосылыстарға оңай енгізуге болады, ал
содан соң оны кез келген басқа функционалды
топтарға ауыстыру жеңіл. Сөйтіп, нитроқосылыстар
органикалық синтездің мүмкіншіліктерін көбейтуге
көмектеседі.
Нитрокосылыстардың аталуы өздеріне сәйкес
көмірсутекті қосылыстарға негізделеді:

Алифатты қатардағы нитроқосылыстарды өздеріне
сәйкес басқа кластағы қосылыстар мен молекула
салмағына орай салыстырғанда, олардың қайнау
температуралары біршама жоғары айталық,
нитрометан 101°С-та, ннтроэтан 114°С қайнайды.
Ароматты нитротуындылар одан да жоғары
температурада қайнайды. Нитробензол 20°С-та, о-
нитротолуол 222° С-та қайнайды. Құрамында бірнеше
нитро тобы бар қосылыстар қатты болады және олар
қопарғыш заттар ретінде жиі қолданылады.
0 ИЗОМЕРИЯСЫ

Нитроқосылыстардың изомериясы көпшілігі басқа
алмасқан көмірсутектердегі (спирттер, галоген-
алкилдер және т. б.) тәрізді, пропан
туындыларынан басталады. Бұлар бірінші, екінші
және үшінші нитроқосылыстар деп топқа
бөлінеді: R—CH2—NO2, R2CH—NO2 және R3C—
NO2. Нитроқосылыстар әдетте алдына нитро
деген сөз қосылып көмірсутектін, атымен
аталады. Систематикалық номенклатура
бойынша цифрмен нитротоптың тұратын орны
көрсетіледі.
АЛЫНУЫ
Нитрит-анионды алкилдеу: ГАЛОГЕНДІ АЛКИЛДЕР ХЛОРЛЫ
Өндірісте нитроқосылысты СІРКЕ ҚЫШҚЫЛЫНАҚ ӘЛСІЗ ДЕ,
Малон қышқылы сияқты, АКТИВСІЗДЕУ КЕЛЕДІ. ЕГЕР
негізінде алкандарды нитросірке қышқылы да оп- НАТРИЙ НИТРИТІНІҢ ОРНЫНА
тікелей нитрлеу арқылы оңай СО2-ні бөледі. Хлорлы КҮМІС НИТРИТІН ГАЛОГЕНДІ
сірке қышқылының эфирін, АЛКИЛ АЛСА, ЕРІМЕЙТІН КҮМІС
алады. Ал, қалған кейбір ТҰЗЫНЫҢ ТҰНБАСЫ
оның натрий тұзымен
әдістері мыналар: алмастырса, нитрометан ШӨККЕНДІКТЕН РЕАКЦИЯ
СОҢЫНА ДЕЙІН ЖҮРЕДІ:
шығады:
ФИЗИКАЛЫҚ
ҚАСИЕТТЕРІ
Май қатарының
нитроқосылыстары — жағымды
иісті сұйық заттар, ыдырамай
тұрғанда айдалып шығарылады;
суда аз ериді, улы, металдарды
химиялық бүлдірмейді, судағы
ерітіндісінің реакциясы нейтрал
келеді. Көміртек атомдарының
саны 4-тен кем болса
қосылыстың тығыздығы 1-ден
ауыр, ал егер 4-тен немесе одан
көп болса 1-ден жеңіл келеді.
ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТІ
Семиполярлы байланыстың Ацилат-ионынан нитроқосылыстардың
формуладағы азотқа келсек, ол бес айырмашылығы, ондағы орталық азот атомы
валентті. Ол үшін оның он электроны пайда болуы азотта оң,
оң зарядталған. Од заряд -жағдайдағы көрші
болуы керек. Бірақ азот Менделеев оттекте теріс зарядтың сутек атомына әсер етеді. Мұның салдарынан
таблицасындағы екінші периодтың болуына әкеп соғады: нитро топта аса күшті индуктивті және қабысу
элементі. Оның ең сыртқы электрон Шын мәнісінде әсерлері пайда болады. Бұл нитро топты
нитрототықтағы оттек тұрақтандырады:
қабығы тұрақты инертті газ түріне жету атомдарының екеуі де бірдей
үшін, оғаи электрон қажет. Демек, оны Бұл екі әсердің салдарынан нитрометанға
тең валентті. Оны тепе-теңдік кушті кышкылдық қасиет тән болады, ол тіпті
дұрыстап өрнектеу үшін азоттың жағдайда көру үшін, былай да сілтініи судагы әлсіз ерітіндісімен де тұз
оттекпен бір байланысын еселенген, ал өрнектеуге болады: құрайды.
екінші байланысын семиполярлы Оны қышқылмен өңдегенде, ол әуелі
байланыспен өрнектеген жөн, яғни азот нитроалкандарға изомерлі
бөлінбеген қос электронын оттскке ациннтроқосылысын береді. Ол тұрақты нитро
береді: түрмен тепе-теңдікте болады.
Нитрокосылыстардағы
активті сутек атомы
негіздердің қатысуымен
галогендерде алмасады.
Бұл реакция көмегімен
біріншілік
нитроқосылыстарды
екіншіліктен айыруға
болады.

Нитроқосылыстар альдегидтер
және кетондармен
әрекеттескенде β-нитроспирттер
құралады. Бұл рсакцияларда
нитрокосылыс анионы карбений
анионы іспеттес әрекеттеседі:
Нитрокосылыстар активтелген
олефиндермен
конденсацияланады. Оны Михаэл
реакциясы деп те атайды.
Мысалы, активтелген акрил
қышқылының туындысын алайық:
ҚОЛДАНЫЛУЫ
Қопарғыш ааттар ертеден белгілі. Олардың тұңғыш
өкілі қара дәрі — оқк-дәрісі (немесе оны түтінді оқ-дәрі
деп те атайды). Ағаш көмірі, күкірт қоспасы мен
тотықтырғыштан (селитра) тұрады. Бұл қоспаны oт
тигізіп, жандырғанда, тотығу-тотықсыздану реакциясы
жүреді. Мұның нәтижесінде көмір CO жәпе СО2-ге, ал
күкірт SO2-ге дейін тотықса, ондағы селитра азот және
оның тотығына дейін тотықсызданады. Осындай оқ-
дәрісі мылтық, зеңбірек сияқты қарулардың ұңғысында
от алса, көп газ бөлініп, ондағы қысым күрт көтеріледі.
Қопарылу кезінде оқ
Оның күшімен тотығу-тотықсыздану
ұша жөнеледі.
реакциясы жүріп көміртек СО2, сутек
Н2О, ал нитро топ бос азотқа айналады.
Оны жалпы түрде былайша өрнектеуге
болады:
C2H4N2O9 → 2CO2+2H2O + N2

Ұқсас жұмыстар

Қоректік ортаның құрамы

Ақуыз.Нуклеин қышқылдары

Нуклеотидтер құрамы

Жасушада кездесетін ДНҚ орны

Амин қышқылдардың өндіру биотехнологиясы

Нуклеин қышқылы нуклеотидтер нуклеозидтер гетероциклді негіздер

ДНҚ және РНҚ құрылымы

Жел эрозиясы

Ақуыздан қышқылынан

Май қышқылы

Пәндер