ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ
ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ
Дайындаған: Қалдыбек Назыгүл, Азаматқызы Аяулым
Қабылдаған: Берикбол Таслима
Ахмет Байтұрсынов туралы

Ахмет Байтұрсынұлы 1872 - 1937Алматы — қазақтың ақыны, әдебиет зерттеуші
ғалым, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері. Қазақ
халқының 20 ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалысы жетекшілерінің бірі,
мемлекет қайраткері, қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарының негізін

ИСПОЛЬЗОВАНИ ШАБЛОНА
салушы ғалым, ұлттық жазудың реформаторы, ағартушы, Алаш-Орда өкіметінің
мүшесі және де қазақ тіл білімінің негізін қалаушы.

Шығармашылығы Тіл құрал еңбегі
Тіл-құрал. Оқулық, негізінен, үш
Қырық мысал, Маса, Қазақ жылдыққа арналып, әр жылғы сыныптарға
жеке-жеке жазылған құрал. Бірінші тіл
салты, Қазақ, қалпы, Досыма танытқыш кітап: Дыбыс жүйесімен түрлері
хат, Жиған-терген, Тілек (1914), екіншісі: Сөздің жүйесі мен түрлері
батам, Жауға түскен жан (1914-1915), үшіншісі: Сөйлем жүйесі мен
түрлері (1923). Барлығы да Орынборда
сөзі, Бақ т.б. өлеңдері өте жарық көрген. Әдіскер ұстаз осы оқулықты
көп. Ал, біздің бүгінгі не себепті үш жылға бөлгендігі туралы
түсіндіре отырып, бірінші жылы
тақырыпқа қатысты еңбегі оқытылатын «Тіл-құрал» тіл білімінің
Тіл құрал еңбегі негізі болғандықтан, оқытушылардың
алғашқы жылы нық үйретулері керектігін
ескертеді.
Жеке сала болып қалыптасуы

Ал, сөзжасамның өз алдына жеке сала ретінде өзіндік зерттеу нысаны мен
оның басқа салалардан ерекшелігінің зерттелуі А.А.Юлдашевтің,
Э.В.Севортянның, Ф.А.Ганиевтің, В.В.Виноградовтың, Г.О.Винокурдың,
Е.С.Кубрякованың, Е.А.Земскаяның т.б. еңбектерінде көрініс тапты. Қазақ

ГОДОВОЙ ОТЧЕТ
тілінің сөзжасамына қатысты мәселелер ең алдымен орыс зерттеушілері
П.М.Мелиоранскийдің, В.В.Катаринскийдің, Н.И.Ильминскийдің
еңбектерінде (ХІХ ғ.) қарастырылып, алғаш рет сөз таптарының
жұрнақтарын анықтау, жұрнақтардың мағынасын ашу, олармен жасалған
туынды түбірлерді айқындау сияқты сөзжасам мәселелері сөз болды.

Қазақ тіл сөзжасамының қалыптасуы

Ал ана тілімізде бұл мәселенің қарастырылуы Ахмет
Байтұрсынұлының («Тіл – құрал»(1914 )), Қ.Жұбановтың
(«Қазақ тілінің грамматикасы» (1936 )) еңбектерімен тығыз
байланысты. Осы қазақ тіл білімінің бастау көздерінің өзінде
сөздердің тұлғасы, сөзжасамдық жұрнақтар, күрделі сөздер
мәселесі көтерілгені белгілі.
Терминжасам тәсілдерінің ара-жігі ашылып,
олардың термин шығармашылығында іске
қосылуы - қазақ тілінің грамматикасының
(сарфы) жазылуымен тікелей байланыста
қарастыруды қажет етеді. Бүгінгі терминжасам
тәсілдерінің өзіндік ерекшеліктері бар екендігіне
қарамастан, ол негізінен қазақ тілінің сөзжасам
тәсілдерінің құрамына енеді.
А.Байтұрсынұлының қазақ тілінің сөзжасам
тәсілдерін анықтаумен қатар, ол тәсілдерді
термин жасауда пайдаланудың жарқын үлгісін
көрсеткендігін оның қаламынан туындаған
жүздеген терминдері дәлелдейді
Сөзжасамның морфологиямен байланысы

ОТЧЕТ О ДЕЯТЕЛЬНОСТИ КОМПАНИИ
Тіл білімі салаларының ішінен сөзжасамның
морфологиямен байланысы ертеден-ақ белгілі болған.
Сондықтан да сөзжасам көптеген тілдерде
морфологияның құрамында қаралып келді. Себебі, бұл
екеуінің де зерттеу нысаны – сөздің ең кішкене бөлшегі –
морфема. Бірақ сөзжасам жаңа сөз жасаушы
морфемаларды зерттейді де, морфология грамматикалық
тұлғаларды (формаларды) яғни сөз түрлендіруші
тұлғаларды зерттейді. Ал бұл екі тілдік көрсеткіштердің
ұқсастық жақтары да, дүдәмал жақтары да мол.
(Мысалы, еркелету, кішірейту т.б. мәнді жұрнақтар,
шырай жұрнақтарының кей түрі, етіс жұрнақтары, үстеу
құрамындағы көнерген септік жалғаулары т.б.).
Синтаксиспен Лексикологиямен
байланысы байланысы

Сөзжасам синтаксиспен Сөзжасамның
байланысы да тілде лексикологиямен
белгілі орын алады. байланысы. Лексикология
Сөзжасамның сөзді, тілдің сөздік құрамын
синтаксистік тәсілі зерттейді. Сөзжасам тілдің
арқылы жасалған сөздік құрамының туынды
күрделі сөздер өзінің сөздер арқылы толығуын
шығу тегі жағынан сөз зерттесе, лексикология
тіркестеріне барып жалғыз туынды сөзбен емес,
тірелетіні жалпы тіл оның сөздің, түбірдің
білімінде әбден барлық түрімен толығуын
танылған, даусыз мәселе зерттейді, оған басқа тілден
деп саналады. енген сөздер де кіреді.
Морфологиямен байланысы

Сөзжасамның морфонология
саласымен байланысы. Сөзжасамның
ең кіші нұсқасы морфема, яғни жұрнақ.
Ал тіліміздегі жұрнақ атаулының
басым көпшілігінің дыбыстық
варианты бар. Қосымшалардың
дыбыстық варианттары фонетикалық
заңдылық негізінде қалыптасқан
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Сөзжасам тіл білімінің дербес саласы

Қазақстанның қазіргі заман тарихы кезеңделуі

Сын есім сөзжасамы

Ғалым жазған Қазақ тілі грамматикасының арнаулы фонетика бөлімі - осыған айқын дәлел

Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер

Ұлт жоспарын білім саласында іске асыру

Әлеуметтік институттың түрлері

Қазақ тілі оқыту әдістемесі

Бастауыш сыныптарда қазақ тілі пәнінен мазмұнды суреттермен жұмыс

Тау жыныстарының үгілуі

Пәндер