Орташа ағылшын жазбалары

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Астана университеті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Орташа ағылшын жазбалары»

Дайындық бағыты 6B017 - Тілдер және әдебиет бойынша мұғалімдерді
даярлау, 6В01702 – «Шетел тілі:екі шетел тілі» мамандығы
Жұмыстың өзектілігі тіл дамуының негізгі кезеңдеріндегі тіл білімінің
көптеген ерекшеліктері тілдің дамуын бақылауға және қазіргі заманауи әлемде
оның кейбір ерекшеліктерін жақсы түсінуге көмектесетіндігімен байланысты.
Ағылшын халқының тарихы мен ағылшын тілінің даму тарихы арасындағы
негізгі байланысты талдауға көмектеседі. Бұл байланыс орта ағылшын жазба
мұраларындағы ерекше фактілер мен жарқын оқиғалар арқылы көрініс табады.
Бұл дипломдық жұмыстың зерттеу мақсаты орта ағылшын кезеңінің
жазбаларының өзіне тән ерекшеліктерін зерттеу болып табылады.
Міндеттері:
1) ағылшын тілінің пайда болуы мен одан әрі дамуының негізгі ерекшеліктерін
анықтау;
2) орта ағылшын кезеңінде әдеби тілдің қалыптасуының басты ерекшеліктерін
көрсету;
3) орта ағылшын поэмаларының шығармаларынан үзінділер көрсету және
оларға қорытынды жасау.
Жұмыстың нысаны – орта ағылшын жазба жазбалары.
Жұмысты жазуға арналған материал семантикалық-
морфологиялық талдау негізінде күрделі іріктеуден сұрыптау
әдісімен таңдалды. В.Д. Аракин, А.И. Смирницкий және Б.А. Ильиш
сияқты танымал лингвист авторлардың арнайы әдебиеттерінің тізімі,
сондай-ақ еркін интернет ресурстардан қажетті ақпарат құрылды.
Жұмыстың ғылыми өзектілігі- бұл тақырыптың толық зерттелуіне
қарамастан, болашақ аудармашы үшін өте қызықты және танымдық болып қала
береді, өйткені бұл мәселе лингвистикалық, географиялық және тарихи
материалдарды да қамтиды. Өз жұмысымызды жазу барысында біз Англия
тарихы, лингвоелтаным және географиясы бойынша көптеген ғылыми және
публицистикалық мақалаларды зерттедік. Англия тарихын лингвистикалық
ерекшеліктермен үйлестіре отырып, біз жазба мұралардың кейбір түрлерін
қарастырдық, оларды талдадық және сипаттадық.
Ағылшын тілінің тарихы дәстүр бойынша,
үш кезеңге бөлінеді:
Ағылшын тарихынан
Нормандардың жаулап алуы

1066 жылы ағылшын халқының тарихындағы ең ірі оқиғалардың
бірі болды. Нормандия герцогы Вильгельм –баласыз ағылшын королі
Эдвард Конфессор қайтыс болғаннан кейін (1003-1066) Анлияда
басталған сарай қиындықтарын пайдаланып, жақсы дайындалған
әскермен Францияның солтүстігіндегі Үлкен тәуелсіз аймақ, 911
жылы француз королі Карла ІІІ Простоватыйдан алынған (879-929)
ағылшын арнасы арқылы өтті. Бұл әскер құрамында англосакстарда
жоқ жауынгерлік атты әскерлер болды.
Скандинавияның жаулап алуы

Англияда Норман әулетінің билігінің
орнауы Норман қоғамының әртүрлі
топтарының Англияға қоныс аударуымен
қатар жүрді. Қалалар мен ауылдық
жерлерде қоныстанғаннан кейін олар
жергілікті ағылшын халқында француз-
норман қабатын құрды.
XII, XIII ғасырларда француз тілі
норман диалектикалық түрінде
Англияның мемлекеттік тілі болды. Олар
патшаның сарайында, қалалық және
шіркеу мекемелерінде, сотта және
мектепте қолданылды, нормандықтар үй
жағдайында да сөйледі.
I. Орта ағылшын диалектілері

Орта ағылшын диалектілері 3 топқа бөлінеді:
• Солтүстік диалектілер (шотланд және Солтүстік диалектілер (Твид пен Хамбер өзендері
арасындағы), ежелгі Нортумбрия диалектісін жалғастырады);
• Орталық немесе Мидленд диалектілері (Шығыс және Батыс Мидленд диалектілері, ежелгі
мерсиядан шыққан-Хамбер мен Темза арасында жиі кездеседі);
• Оңтүстік диалектілер (ежелгі кент және вессек (оңтүстік-батыс) диалектілерін
жалғастырады).
Орта ағылшын диалектілері арасында ұлттық ағылшын тілін қалыптастырудың негізіне
айналған Лондон диалектісі ерекше орын алады.
Орта ағылшын диалектілерінің фонетикалық
ерекшеліктері
Оңтүстік Орталық Солтүстік
(оңтүстік-батыс) (Шығыс-Орталық)
OE [æ] > ME [e] (æ, ea, e) > [a] OE [æ] > ME [a]
cwæð > cweth > cwad ‘сказал’ fæder > fader ‘отец’ Солтүстік диалекті
фонетикасы орталық
OE [ǣ] > ME [ē] (e, ea, ee) OE [ǣ] > ME [ē] (e) диалектілер
brǣþ > breth ‘дыхание’ tǣcan > techen ‘учить’ фонетикасына ұқсас.
OE [y] > ME [u](u): cynn> cunne ‘род’ OE y,ȳ > ME i, ī
OE [ȳ] > ME [ū](u, ui, uy): fȳr> fuir ‘огонь’ Ерекшеліктері:
synn > sinne ‘грех’
OE ā (ai):
OE [eo, ēo] > ME [ȳ] (eo, u, ue) OE eo, ēo > ME e, ē ME stain ‘камень’
feorða > furthe ‘дальнейший’ eorþe > erthe ‘земля’ сақталуы
OE ear + согл.> ME er > ar OE ear + согл.> ME ar
ʒeard > yerd > yard ‘двор’ earm > arm ‘бедный’

OE eald > ME eld > old OE eald > ME ald > old
healden > helden > holden ‘держать’ healden > halden > holden ‘держать’

OE [ie, īe] > ME [i, ī]> [y,ȳ]> [i:] OE [ie, īe] > ME [e, ē]
hieran > hiran > hyran > hiran hīeran > hēren ‘слышать’
‘слышать’
Орта ағылшын диалектілерінің морфологиялық
ерекшеліктері
Оңтүстік Орталық Солтүстік
(оңтүстік-батыс) (Шығыс-Орталық)
3 жақ етістіктің жалғаулары., жекеше түрі, осы шақ, ашық рай
-eth/ -ith/ -th -eth -(e)s
telleth/ tellith/ tellth
‘говорит’/айтты
Етістіктің көпше түрінің жалғауы., осы шақ, ашық рай
-eth/-ith -en -(e)s (өздік есімдіктерден
telleth/ tellith ‘говорят’/айтады кейін–ø)
Етістіктің көпше түрінің жалғауы., бұйрық рай
-eth/ -ith -eth -(e)s (өздік есімдіктердің
Telleth/ Tellith алдындаø)
‘Говорите!’/айтыңыз
Көсемшенің жалғауы I
-inde > -inge -ende -ande
tellinde ‘говорящий’/айтатын
Өздік есімдіктер
•she/ ha/ he/ heo/ hue she /sche/ sho scæ/ sgæ/ she/ sho
•they/ hi/ heo/ ha he thei/ they
•them/ heom/ he/ ham hem them
•their/ here/ heore/ hore here their
Көсемше II
OE ʒe- > ME y-/ i- yfallen OE ʒe- > ME ø- fallen OE ʒe- > ME ø-
Geoffrey Chaucer
(1340-1400)
Лондон диалектісінің
таралуындағы ерекше рөл Дж.
Чосер және Дж. Уиклиф сияқты
ірі жазушылар мен қоғамдық-
саяси қайраткерлерге тиесілі.
Олар өз шығармалары арқылы
Лондон диалектісі әдебиет тілі
де, шіркеу тілі де бола
алатындығын керемет
дәлелдеген. Сондай-ақ Лондон
диалектісінің кең таралуына
кітап баспасының пайда болуы
ерекше маңызға ие болды.
John Wycliffe (1320-1384)
Діни реформатор. Оксфордта білім алып,
өмірінің көп бөлігін сол жерде өткізді. Сән-
салтанатсыз және артық шығынсыз «Арзан»
шіркеудің жақтаушысы болды. Уиклиф
догмаларды түсіндіруде де, шіркеуге қатысты
рәсімнің күрделенуіне де, сонымен қатар
сенім мағынасының күңгірттенуіне қарсы
шықты.
Оның өміріндегі басты нәрсе - Киелі библия
кітабын ағылшын тіліне аудару болды.
Уиклиф бұл жұмысты өзі бастады және оған
тікелей қатысады. 1380 жылдары жазбаның
екі толық аудармасы пайда болды (екіншісі,
өңделген, дәлірек және тілі анық). Сол үшін
Уиклиф шіркеуден шығарылды (қайтыс
болғаннан кейін). Оның күлі қабірден алынып,
Свифт өзенінің Эйвон саласына лақтырылды
деген болжам бар:
The Avon to the Severn runs,
The Severn to the sea,
And Wycliffe’s dust shall spread abroad
Wide as the waters be.
Англо-саксон шежіресі – бұл
жылнамалар, яғни ауа-райы
жазбаларының реттілігі. Сирек
жағдайларды қоспағанда, ауа-райы
мақалаларының арасында сыртқы
байланыс жоқ; керісінше, қайталанатын
стандартты бастама әр жазбаны тәуелсіз
бірлік ретінде бөледі. Ауа-райының
әртүрлі мақалалары немесе ауа-райы
мақалаларының топтары мөлшері мен
стилі бойынша ерекшеленеді; бұл
қарапайым, кең таралмаған сөйлемдер
түріндегі қысқаша жазбалар және өте
күрделі синтаксисі бар егжей-тегжейлі
әңгімелер болуы мүмкін.
«Кэдмон поэзиясының» бас жағы
«Кэдмон әнұраны» атты ерта ғасырдағы
поэзиясының ең ерте жазылған және әйгілі
шығармасымен байланысты болып келеді.
Ол бізге Кэдмоне поэты жайлы аңызбен
қатар Сыйлы азаматтың қайғылы
жағдайлары “Ағылшын халқының
шіркеулік тарихы” шығармасымен қатар
келген (латындық мәтін 731 жылы
аяқталған).
«Беовульфтың» жалғыз қолтаңбасы мөлшермен 1000
жылы жазылған. Ал эпопеяның өзі, көптеген мамандардың
айтуынша, VII ғасырдың аяғында немесе VIII ғасырдың
үштен бір бөлігіндегі мерзімде пайда болған. Сол кездегі
ағылшын ақындары феодольды байланыстың бастапқы
үрдісін бастан кешіп жатқан еді. Поэмаға эпикалық
архаизация тән болып келеді.
Қорыты
нды:
Егер мектеп пен университет бағдарламасында тілдің шығу тарихын
және оның орта ағылшын жазба мұраларының негізгі ерекшеліктерін, осы
мұралардың пайда болуымен және өмір сүруімен байланысты тарихи
оқиғаларды зерттеу үшін бірнеше сабақты алмастыратын болсақ, онда
мүмкін, білім алушылар, сонымен қатар студенттер өздері зерттеп жатқан
елдерді оқып, білуге әлдеқайда қызықты болады. Ағылшын тілі ресми тіл
болып табылатын Англия және басқа да көптеген елдердің тарихы бойынша
әдебиеттерді көбірек оқып, сол арқылы елдердің тұрмысы, әдет-ғұрпы,
мәдениеті қалыптасып, дами бастаған тілдің ежелгі дамуын көбірек
зерттегісі келеді.

Ұқсас жұмыстар

Орхон ескерткіштері

ҚАЗАҚ ӘДЕБИ ТІЛІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ,ДАМУ ТАРИХЫ

МАРКЕТИНГТІК ЗЕРТТЕУЛЕР

Стандарттау объектілері

Фальклорлы зерттеу әдісі

Стандарттаудың негізгі түсінігі

Орта ғасыр лингвистикасы

Medline - медициналық ақпаратты библиографиялық іздестіру

Дербес ЭЕМ-нің элементтік базасы

Жедел жады

Пәндер