Хадистерді жіктеу және қайшылықтарын шешу: мақбул, мухкам, мухталиф, насих пен мансух

Мақбул хабар, оның түрлері: Мағмул, Ғайру мағмул, мухкам, мухталиф, насих, мансух хадистердің түсіндірмесі.

Хадистер қабылдануына қарай

Мардуд

Мақбул

Мағмул

Ғайру Мағмул

Мансух

Насих

Мухкам

Мухталифул хадис

Іштей қайшылығы бар хадистер екіге бөлінеді:

1. Мухкам (المحكم)

Сөздіктегі мағынасы: жорамалдауды қажет етпеу, үкімі анық болу деген ұғымды білдіреді.

Терминдік мағынасы: өзара қайшылығы жоқ, қабыл етілген хадистер.

2. Мухталиф (المختلف)

Сөздіктегі мағынасы: таласу, тартысу, қайшы болу деген ұғымды білдіреді.

Терминдік мағынасы: өзара қайшылығы бар болған хадистер. Мухталиф хадис болу үшін бір-біріне қарама-қайшы келген риуаяттарды өзара жинақтау мүмкіншілігі болу қажет.

Бір-біріне қарама-қайшы хадистердің шешім жолдары:

1. Әрбір екі хадис өзара жинақталып, бір ізге түсірілсе (әл-жамғу уәт-тАлиф), екеуі де қабыл етіледі.

2. Бірі үкім жоюшы (насих) ретінде қабыл етіліп, екіншісі үкімі жойылған (мансух) деп қабыл етілмейді.

3. Белгілі себептерге қатысты біреуі таңдалып, екіншісі таңдалмай қабылданбайды.

4. Екеуі де таңдалмаған хадистерде таңдалғанға дейін амал етпей күтіледі.

Насих жане мансух хадистер

Насхтың анықтамасы - күшін жойушы деген мағынаны білдіреді. Яғни, алдыңғы үкімнің, кейінгі үкімді келіп жоюы. Ал мансух дегеніміз - «үкімі жойылған» деген мағына береді. Бұған мысал: Бурайдадан Муслим (р. а) марфуғ хадис риуаят етеді «Қабір зиярат етуден сендерді тыйған едім, кейін рұқсат етілді».

Насих және мансух хадистерді анықтап, ажырата білу керек. Әз-Зуһри: «Фиқһ ғалымдарына насих пен мансухты білу қиынға соқты», - деген. Осы салада алғашқы болып танылғандардың бірі имам әш-Шафиғи еді.

Насхты білу жолдары:

1. Пайғамбардың (с. а. с. ) өзі айтып кетеді

«Қабір зияратын сізге тыйғам, енді зиярат етеберіңіздер»

«Абдулла ибн Масғуд (р. а. ) Хабешистаннан қайтқанда намаз оқып тұрған Алла елшісіне (с. а. с. ) сәлем беріп, сәлемін намаз оқып біткеннен кейін алып, намазда сөйлеуге болмайтынын білдіреді»

2. Сахабаның сөзінен

«Мусғаб ибн Сағдтан келген хадисте «сәждеге барарда қолдарымыз тізелерімізден бұрын жерге тиетін, Кейін тізелеріміздің қолдарымыздан алдын жерге тиуі бұйырылды» деп айтқан сөзі. » (Ибн Хузайма)

Хз Алидің «жаназа өтіп баражатқанда тұруымыз бұйырылған еді. Кейін Пайғамбар отырды және бізге де отыруымызды бұйырды. » (Ибн Ханбал)

3. Хадистің айтылу уақытына қарай

Шаддад ибн Әус (р. а. ) Мекке алынуында «хижама жасатқан да жасағанның да оразасы бұзалды» деп айтқан. Ибн Аббас (р. а. ) Қоштасу қажылығында «Алла елшісі (с. а. с. ) ихрам киген, ораза ұстаған күйде хижама жасатты»