Атаудың жасалу, қалыптасу процесі - сөзжасамның негізгі зерттеу нысаны

Презентация қосу

Көптілді білім беру факультеті

Атау
Қазақ тілі және әдебиеті
кафедрасы

теориясы
Дайындаған: Амиров Алишер Туребекұлы
Тіл дамуы әлем бейнесін танып-
біліп, олардың әр түрлі белгісі
мен қасиеті, сапасы мен саны,
қимылы мен әрекеті, амалы мен
сипатына атау беруі арқылы
орындалады. Заттар мен
құбылыстардың белгілеріне атау,
есім беру халық танымымен, ой-
санасының өсуімен, ұлттық
психология мен менталитетіне
байланысты анықталады.
Болмыстағы кез-келген зат не
құбылыс ұғым тілдік таңба
арқылы таңбаланып, өзінің сөздік
бейнесін жасайды. Бұл
таңбаланған бейне сөзжасамдық
процесс арқылы жасалып, атау
ретінде танылады.
Атаудың жасалу, қалыптасу
процесі-сөзжасамның негізгі
зерттеу нысаны. Яғни сөзжасам-
ұғымда қалыптасқан бейненің
тілдік таңбасын жасау процесін
айқындайды.
Сөзжасам-атау жасау процесі.
Процесс нәтижесі-туынды сөз.

Back to Agenda
Сонымен
атау теориясы
дегеніміз не?
Атау теориясы (номинация)-
табиғаттағы заттар мен құбылыстардың
аталу себебін түсіндіреді. Жаңа сөз
жасау, белгілі құбылыс пен затқа атау
беру-номинация мен сөзжасамның
зерттеу нысаны
Back to Agenda
Атау процесі болмыстың,
ұғымның, есімнің арасындағы
қатынас арқылы айқындалады.
Бұл қатынасты ғылым тілінде
кейде семантикалық үшбұрыш
деп те атайды. Болмыс
атаудың денотаты, яғни атау
арқылы таңбаланған бүкіл
заттар мен құбылыстардың
қасиеттері мен белгілерінің
жиынтығы. Ұғым есімнің мәні,
яғни атаудың категориялык-
тілдік белгілерінің,
экспрессиялық белгілерінің
жиынтығы. Есім белгілі мағына
мен мәнге негізделген
дыбыстық қатардан тұратын
Болмыс
тілдік танымдағы атау. Ұғым

Есім
Адам қоршаған ортаны
танып-біліп, алған білігін,
таныған ұғымын сөзбен
таңбалайды, атау туғызады.

Атау мен сөзжасам теориясы бір-бірімен
ТЫҒЫЗ байланысты. Сөз жасаудың негізгі
мәселесі жаңа атау туғызу болса, атаудың
тууы табиғаттағы заттар мен
құбылыстардың адам санасында
бейнеленген "мүсіннің" таңбалануы арқылы
анықталады.
Сөз шындық өмірдегі болмыстың адам
санасында бейнеленген тілдік таңбасы, осы
таңбанын тілде белгілі заңдылыққа бағынып,
қалыптасқан тәсілдер арқылы жасалуын
сөзжасам саласы зерттейді.
Анар Салқынбай
"Қазақ тілі

Пайдаланы сөзжасамы" Алматы,
2007
https://www.zharar.com/

лған kz/diplom/16821-
parsy.html сайты

әдебиет:

Ұқсас жұмыстар

Сөз құрамы

Сөзжасам жүйесі

Сөзжасамдық тәсілдер тілдің сөзжасам жүйесінің негізгі заңдылықтарының біріне жататыны

Сөзжасам тіл білімінің дербес саласы

ҚАЗАҚ ТІЛІ СӨЗЖАСАМЫНЫҢ ІРГЕТАСЫНЫҢ ҚАЛАНУЫ ЖӘНЕ БАСҚА САЛАЛАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

Қысқарған аясы сөздердің қолданылу

Психолингвистика тарихы

Жаңа сөздердің жасалу жолдары

ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА БІЛІМ

Сөз формалары

Пәндер