Репо операциялары

Презентация қосу

Репо операциялары -
Қазақстан қор нарығы
(KASE)
Орындаған: Тұрсынбек Аружан
Репо операциялары

Бағалықағаздармен немесе ақшамен
қамтамасыз етілген несие берудің ең кең
таралған және сұраныс формасы репо
операциясы болып табылады.
Репо түрлері

Репо операциясының екі формасы бар: тікелей және кері.
Тікелей келісу бағалы қағаздарды басқа тарапқа бір тараптың сатуын анықтайды.
Сонымен бірге, бірінші тарап өзінің бағалы қағаздарын мерзімінде және алдын
ала белгілі бір бағамен сатып алатыны туралы келіседі. Қайта сатып алу бастапқы
құны бойынша жоғары шамалы тапсырыс бойынша жүзеге асырылады. Бағалы
қағаздар пакетінің сатып алу бағасы мен сатып алу бағасы арасындағы
айырмашылық осы операцияның кірістілігін көрсетеді. Ол жылдық пайыздармен
көрсетілген және РЕПО ставкасы деп аталады. Тікелей келісімдерді жүзеге
асырудың негізгі мақсаты қаржы ресурстарын тарту болып табылады.
Кері репо сатып алу құжаттар пакетін сатып алуды және оны сатып алу бойынша
міндеттемелерді қабылдауды білдіреді. Келісімнің негізгі мақсаты - еркін қаржы
ресурстарын уақытша бөлу.
РЕПО екі кезеңнен тұрады:

Бағалы қағаздарды бастапқы сатып алу немесе сату.
Бағалы қағаздарды кері сатып алу немесе сату.
КЕЛІСІМНІҢ КЕЗЕҢДЕРІНІҢ
ЕРЕКШЕЛІГІ
Келісімнің бірінші және екінші бөліктерін орындау арасындағы
айырмашылық РЕПО термині деп аталады. Манипуляциялар
арасындағы уақыт аралығы әдетте күнтізбелік күнде өлшенеді.
Есептер тараптар өз міндеттерін орындағаннан кейін және
келісімнің екінші бөлігін жүзеге асыру күнінде аяқталады. Әрбір
тарап сатып алушының рөлінде және сатушының рөлінде. Бағалы
қағаздардың бастапқы сатып алушысы кредитор деп аталады, ал
бастапқы сатушы қарыз алушы болып табылады. Бірінші
сатушының құнды қағаздарымен инвестициялық операциялар
тікелей РЕПО пішіміне ие, сатып алушы кері РЕПО түрінде
манипуляцияны көреді. Келісімнің мәні болып табылатын бағалы
қағаздар негізгі актив немесе қамтамасыз ету ретінде
қарастырылады. Репо операциялары, бағалы қағаздармен
қамтамасыз етілген несие беруімен байланысты, репо мөлшерлемесі
бойынша бағаланады.
РЕПО ТӘУЕКЕЛІН ТӨМЕНДЕТУ

Тараптардың біреуінің міндеттемелерін орындамау тәуекелдерін
төмендету үшін бағалы қағаздарды сатып алу және сату келесі
тармақтармен бірге жүреді:

Кепілдендіруді жеңілдету.
Мiндеттемелер қайта бағалануы керек.
Резервтің жеткіліктілігін жүйелі бақылауды жүзеге асыру
маңызды.
Маржа (өтемақы) жарналарын жасау.
Репооперациялары бойынша дисконт - белгілі бір
мерзімде және барлық серіктестік мерзімінде
қолданыстағы міндеттемелердің мөлшеріне сәйкес
қамтамасыз етудің нарықтық бағасын сипаттайтын құн.

Репорепо операциялары мәмілені жасасқан кезде
тараптардың келісімі бойынша анықталатын бастапқы
дисконт құны ескеріле отырып бағаланады.
Қазақстан қор биржасы
Қазақстан Қор биржасыҚор биржасы деген бағалы қағаздар сатып
алынатын және сатылатын негізгі нарық орны. Қор биржаларында
ірі банктер қожалық етеді. "Биржа" деген термин ежелгі грек сөзі -
"бурзэ", яғни әмиян деген мағынаны аңғартады. Алғашқы қор
биржасы XVIғ. Голландияда бағалы қағаздар (облигация, содан
кейін акция) шығару және сату үшін пайда болған. Ал XVII ғ.
биржалар тауар және қор биржасы болып бөліне бастады. Қор
биржаларының ең кең түрде дамыған кезі капитализмнің
монополизм сатысына өту кезі, яғни XX ғ. бас кезі. Ол уақытта қор
биржаларының негізгі операциялары өндіріс кэсіпорындарының
акцияларын шығару және сату болды. Биржа өнеркөсіп циклын
және жалпы елдің экономикасы мен саясатындағы өзгерістерді
қадағалап отыратын барометр сияқты. Сондықтан қор биржасы
өнеркәсіптің өрістеу фазасында экономиканың өсуіне, ал дағдарыс
фазасында оның баяулауына себепші болады.
Құру тарихы
1993 жылдың 15 қарашасында Қазақстанда ұлттық валюта – теңге
енгізілді. Осы уақиғадан кейін екінші күні – 1993 жылдың 17
қарашасында – Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі және 23
жетекші қазақстандық коммерциялық банктарымен бірлесе отырып,
валюталық биржаны ұйымдастыру бойынша шешім қабылдады.
Осыға дейін қызмет еткен Валюталық операцияларды өткізу
орталығы (Валюталық биржа) Ұлттық Банктің құрылымдық
бөлімшесі болған. Жаңа биржаның алдына қойылған мақсаты –
теңгенің енгізілуіне байланысты ұлттық валюталық нарықты
ұйымдастыру және дамыту болып табылады. Заңды тұлға ретінде
биржа 1993 жылдың 30 желтоқсанында "Қазақ Банкаралық Валюта
Биржасы" атауымен, ұйымдастырушылық-құқықтық формасы жабық
тұрпаттағы акционерлік қоғам ретінде тіркелді.
1994 жылдың 03 наурызында, биржаның атауын қолданыстағы
заңнамаға сәйкестендіру қажеттілігіне байланысты, биржа "Қазақ
Банкаралық Валюта Биржасы" атауымен қайта тіркелді.
1995 жылдың 12 шілдесінде биржа өз акционерлерінің биржаның бағалы
қағаздар нарығында қызметін дамытуды бастау туралы шешіміне
қабылдауына байланысты, "Қазақстан банкаралық валюта-қор биржасы"
атауымен қайта тіркелді. 1995 жылдың 2 қазанында биржа бағалы
қағаздар нарығында биржалық қызметті жүзеге асыруға № 1
лицензиясын алды, алайда осы лицензияның қолданысы тек мемлекеттік
бағалы қағаздардың сауда-саттық ұйымдастыру құқығымен ғана
шектелген. Қолданыстағы заңнама қор биржасына тауарлық биржа
қызметтерін атқаруға тыйым салынуына байланысты, биржа 1996
жылдың 12 сәуірінде "Қазақстан қор биржасы" атауымен қайта тіркелді.
1996 жылдың 13 қарашасында Қазақстан Республикасы Бағалы қағаздар
жөніндегі Ұлттық комиссиясы биржаға бағалы қағаздардың сауда-
саттығын ұйымдастыруға шектелмеген лицензиясын берді
ҚР Қор биржасы
2006жылдың 15 желтоқсанында KASE Алматы
қаласының өңірлік қаржы орталығының арнайы сауда-
саттық алаңы ретінде белгіленді. 2007 жылдың 23
тамызында болып өткен KASE акционерлерінің жалпы
жиналысы биржаның коммерциялануы туралы шешім
қабылдады. KASE коммерциализациясы шегінде дауыс
берудің бұрынғы "бір акционер – бір дауыс" принципінен
бас тартып, жалпы акционерлік қоғамдардың барлығына
ортақ болып қабылданған принципі, яғни, бір акцияға бір
дауыс принципіне ауысу жүзеге асырылды
Биржа, акционерлік қоғам ұйымдастыру-
құқықтық нысанында қызмет ететін,
коммерциялық ұйым болып табылады.
Биржаның органдары:
жоғарғы орган – Биржа акционерлерінің
жалпы жиналысы;
басқару органы – Биржаның Директорлар
кеңесі (Биржалық кеңес);
атқарушы орган – Басқарма.
Биржаның жетекшілігі

Қабашев Мақсат Рахымжанұлы – Президент
Сәбитов Идель Марсильұлы – Бірінші Вице-президент
Цалюк Андрей Юрьевич – Вице-президент
Хорошевская Наталья Юрьевна – Вице-президент
Лицензиялары

Биржаның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы
нарығын және қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау
жөніндегі комитеті берген, мынадай лицензиялары бар:
Ұлттық және шетел валюталарында банктік операцияларды
жүргізуге (2012 жылдың 29 маусымындағы № 5.3.3);
Бағалы қағаздар нарығында қызметтерді (соның ішінде бағалы
қағаздармен және өзге де қаржылық құралдарымен сауда-
саттықтарды ұйымдастыру және бағалы қағаздар наығында
жасалған мәмілелер бойынша клирингілік қызметті) жүзеге
асыруға (2012 жылдың 19 шілдесіндегі № 4.2.3/1).
KASE акционерлері
2014 жылдың 01 маусымдағы жағдай бойынша биржаның
57 акционері бар, солардың ішінде банктер, брокерлік-
дилерлік ұйымдар, активтерді басқару компаниялары,
жинақтаушы зейнетақы қорлары және басқа ұйымдар бар.
"Қазақстан қор биржасы" АҚ жарияланған акцияларының
жалпы саны 5 000 000 дананы құрайды, олардың 942 013
акциясы орналастырылған. Қазақстан Реапубликасы
Үкіметінің 2012 жылдың 19 қаңтарындағы "Алматы
қаласының өңірлік қаржы орталығы" акционерлік қоғамына
қатысты кейбір сұрақтар туралы" № 134 қаулысына сәйкес,
орналастырылған акциялардың 50,1 % үлесіне "Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкі" ММ иеленген.
KASE Жарғысымен "алтын акция" қарастырылған, бұл
акцияның иесі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
болып табылады. Бұл акция валюталық реттеу және
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздары
нарығын реттеу сұрақтарына қатысты KASE органдарының
шешімдеріне тыйым салуға құқық береді.
KASE сауда-саттық жүйесі
1997 жылы KASE меншікті Сауда-саттық жүйесі әзірленіп, іске қосылды, бұл жүйе арнайы
мамандандырылған фирмалармен әзірленіп, қасиеттері бойынша ұқсас кластағы жүйелерден еш кем
емес. Сауда-саттық жүйесінің сипаттамаларын арттыру мақсатында оның жаңартулары мен аяғына
дейін жасалуы үнемі (жаңартылған нұсқасы орта есеппен жылына 3-4 рет шығарылып отырады) іске
асырылады.
Сауда-саттықтар күнде (демалыс және мереке күндерін қоспағанда) өткізіледі.
KASE сауда-саттық жүйесі келесідей әдістермен сауда-саттық жүргізуге мүмкіндік береді:
үздіксіз қарсылама аукцион (сауда-саттықтың негізгі әдісі);
тікелей (келісімдік) мәмілелерді жасау;
арнайы мамандандырылған сауда-саттықтар (аукциондар);
франкфурттық аукцион;
фиксинг;
жазылым (акцияларғы сатқанда).
KASE Сауда-саттық жүйесіне қашықтан кіру рұқсаттамасы жетекші қазақстандық провайдерлердің
бөліп берген арналары арқылы және Интернет желісі арқылы жүзеге асырылады
Бағалы қағаздар нарығындағы есеп
айырысулар
Бағалы қағаздардың биржалық сауда-саттығы бойынша барлық есеп айырысуларды
"Орталық бағалы қағаздар депозитарийі" (ОД) мәміле жасалғна күні (толық алдын ала
төлеммен Т+0 сызбасы бойынша) "мәміледен кейін мәміле" тәртіптемесінде жүзеге
асырады (ЦД). Бұл ретте, DVP принципі қолданылып, ал әр мәміленің жасалу сәтіне осы
мәміленің нысаны болып табылатын ақша мен бағалы қағаздар, ОД шоттарында болуы
тиіс.
Қор нарығының есептесу инфрақұрылымының тиімділігін арттыру мақсатында және
Қазақстан қор биржасына шетелдік инвесторларды тарту үшін KASE бірнеше бағыттарда
жұмыс жүргізеді. Солардың арасында бағалы қағаздар нарығында көптарапты нетто-
крлирингін және мәмілелердің жартылай қамтылуымен Т+n (0есептесу және тәуекел-менеджменттің замани жүйесін енгізу жұмысы болып табылады.
Аталмыш жүйе сауда-саттыққа қатысушылардың маржалық жарналарын, сондай-ақ
арнайы клирингілік (кепілдік және сақтық) қорларын пайдалануға негізделеді.
Биржадағы листинг
KASE листингілік талаптары уәкілетті органның
нормативтік құқықтық актілерімен анықталады.
Бағалы қағаздарды ресми тізімге енгізу туралы
өтінішті қарау тәртібі мен мерзімдері, бағалы
қағаздарды ресми тізімнен шығару процедурасы,
оларды тізімнің бір сананына екіншісіне, ақпараттарды
ашу бойынша талаптар, листингілік алымдарды төлеу
тәртібі, сондай-ақ басқа да листингілік талаптар мен
процедуралар Биржаның ішкі құжаттарында
анықталады.
Пайдаланылған сайттар мен әдебиеттер

С. П. Мороз “Кәсіпкерлік шаруашылық”, Алматы 2007 ж. “Бастау ”баспасы.

Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү. Байжомартов “Нарықтық экономика
негіздері»”Алматы 1994 ж.

К.З.Хамитова «Экономика және кәсіпкерлік негіздері» Астана 2007 ж.

Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова «Макроэкономика» Алматы «Экономика» 2003
ж.

Ғаламтор ақпараттары

Ұқсас жұмыстар

РЕПО операциясы

ҚР-ның ақша-несие саясаты

Коммерциялық банк

Экономикалық мемлекеттік зерттеу

Қазақстан Ұлттық Банкі

Ұлттық банкының ақша - несие саясаты

Қазіргі жағдайда Қазақстан Республикасының Ұлттық банкының ақшанесие саясаты

Қазақстан қор биржасы

Қазақстанның сақтандыру компанияларының инвестициялық қоржынын басқару мәселері

Қазақстандағы банктік сектордың өзекті мәселелері

Пәндер