Тіл алды дауыссыздары

Презентация қосу

Салғастырмалы грамматика

1 курс студенты Алма Жанабилованың жұмысы

1 жұма
Қазақ, орыс тілдерінің қалыптасуындағы
ерекшеліктері

Қай тілді алсак та оның өзінін сөздік құрамы, ерекше
фонетикалық жүйесі және грамматикалық құрылысы
болады.

Қазақ және орыс тілдері әр түрлі тілдік топтарға жатады:

Орыс тілі -
Қазақ тілі - индоеуропа
түркі тілдерінің тілдерініц шығыс
қыпшақ тобына славян тобына
жатады жатады
Орыс тілі терминдерінің қазақша баламасы жолдары

Орыс тіліндегі
Орыс тіліндегі сөздерге Орыс тіліндегі термин
терминдерге казақ
лайықты балама іздеп сөздерге семантикалық
сөздері және олардан
табу шеңбері кеңу
калька жасау арқылы:
білім - знание, гылым - фонд, запас, резерв - қор
үшқыш - летчик,
наука, ілім- учение деген бір сөзбен ғана
қондыргыш -
аударылып жүр
надстройка

Орыс тіліндегі Кейбір төл сөздер
терминдерге бүрынғы негізгі
қалтарыста калып магынасының
жүрген сөздер іске үстіне терминдік жаңа
қосылған магына қосып алған
здание — гимарат, тиф сыбага - удел,
— сүзек жертва - қүрбандық
Орыс тілі терминдерінің қазақша баламасы жолдары

Орысша туынды
Термин сөздердің
Қазақ тіліндегі терминдердің түбірі сол
қалпында алынып,
орысшасы мен
жүрнақтар сөз тудыру
орысша қосымшасы қазақ қазақшасы
қабілетімен күшейген
тілінің қосымшасымен жарыса қолданылып
кружок - үйірме,
алмастырылады жүр
колебание -тербеліс
нормировать - нормалау, метод - әдіс, форма - тур,
газификация тұлга

Орыс сөздерінің калька
Интернационалдық
сөздер арқылы
терминдер
берілді
аударылмай
акпарат — информация,
қолданылып жүр
елтаңба — герб,
атом,
муражай —музей
конституция
Фонетика

Фонетика (гректің фоне — дыбыс деген мағынаны білдіретін сөзінен
алынған)— тіл дыбыстарының жүйесін, жасалуы мен ерекшеліктерін,
әр түрлі сипаты мен бір-бірімен тіркесу зандылықтарын зерттейтін тіл
білімінің саласы.

Тіл дыбыстары:
Тілдің дыбыстау
- адамның дыбыстау мүшелері арқылы
мүшелері арқылы пайда айтылып, құлақпен
болып шығатын естілеті үн дыбыс деп
дыбыстар аталады. Оны жазу
тілінде белгілейтін
- белгілі жүйелік сипаты шартты белгі әріп деп
бар, саны шектеулі ғана аталады.
дыбыстар
Дыбысты айтамыз және
- белгілі үғымды естиміз
білдіретін сөз құрайтын Ал әріпті жазамыз және
ең кіші тілдік бөлшек көреміз.
болып табылады
Қазіргі қазақ тілінде 36 дауыссыз дыбыс бар. Олар үш жақты жіктеледі

Жасалу орнына қарай :
Дауыс (үн) қатысына
Айтылуына (жасалу Ерін дауыссыздары: б, п,
карай м, у.
тәсіліне) карай екі
үш топқа бөлінеді:
топқа бөлінеді: Тіс пен ерін
дауыссыздары: в, ф.
Қатаң дауыссыздар: п,
Шүғыл дауыссыздар: Тіс дауыссыздары: з, с,
ф, с, ш, к, қ, т, ч, щ, ц,
б, п, д, т, ц, г, к, қ, ч. д, ж, л, ц.
х.
Тіл алды дауыссыздары:
Ызық дауыссыздар: ж, ш, щ, ч, н, р, л, й.
Ұяң дауыссыз: б, в, г,
в,ф, з, с, ж, ш, щ, ғ, х, Тіл ортасы
ғ, д, ж, з.
һ. дауыссыздары: к, г.
Тіл арты дауыссыздары:
Үнді (сонор)
қ, ғ, ң, х.
дауыссыздар: р, л, й,
Көмей дауыссызы: һ.
у м, н, ң
Вокализмдер
Вокализм (лат. vocalis-дауысты) - тілдің белгілі бір даму
дәрежесіндегі дауысты дыбыстар жүйесі.

Дауысты дыбыстар (Вокализм) орыс. гласные звуки —
дыбыстау мүшелерінің бірыңғай толық қатысуынан,
фонациялық ауанын кедергісіз, еркін және баяу шығуынан
жасалатын дыбыстар. Дауысты дыбыстар фонациялық
ауаның кемейде керіліп тұрған дауыс шымылдығына
соқтығуынан пайда болған дірілден жасалады. Дауысты
дыбыстардың басты қасиеті сөз ішінде буын жасап,
дауыссыз дыбыстармен тіркесе алатындығында
Қазіргі қазақ тілінде он бір дауысты фонема бар.

Олар дыбыстау мүшелерінің қызметіне қарай іштей үш топқа
жіктеледі.

Жақтың қатысына
Тілдің қатысына қарай:
Еріннің қатысына
қарай:
қарай:
Ашық дауыстылар:
Жуан (гуттураль) а, ә;
Еріндік (лабиаль)
дауыстылар:
дауыстылар:
а, о, ұ, ы, у; Жартылай ашық
о, ө, ұ, ү, у;
дауыстылар:
Жіңішке о, ө, е;
Езулік
(палаталь)
дауыстылар:
дауыстылар: Қысаң
а, ә, ы, і, е, и.
ә, ө, ү, і, е, и. дауыстылар:
ұ, ү, ы, і, и, у

Ұқсас жұмыстар

Сөйлеудің темпі

Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер

Ағылшын және қазақ тілдері фонетикасының ұқсастықтары мен айырмашылықтары

Қазақ тілін зерттеушілер

Қазақ тілі – менің ана тілім!

Туған тілім

Жасай бер,қазақ тілі-қазынам!

Сөз анасы

Сөз мағынасы Значение слова

Қазақ тілі - менің тілім

Пәндер