Қараюдың тығыздығы сәуле шығарудың жұтылған энергиясына пропорционал

Презентация қосу

Иондаушы сәулелерді
радиометриялау және
дозиметриялау
Жоспар

1. Радиометрия және дозиметрия туралы түсінік,оның мақсаты
мен міндеті.
2. Иондаушы сәулелерді табу және тіркеу құралдары мен
әдістері.
3. Ионизациялық әдіс.
Иондаушы сәулелердәің адам,жануарлар ағзасына
әсерін сан және сапа жағынан анықтау,радиациялық
қауіпсіздікті тағайындау
дозиметрия,радиометрияның дамуына себеп болды.
Дозиметрия-ядролық физиканың
қолданбалы,иондаушы сәулелердің әсерін
сипаттайтын,оларды сандық және сапа жағынан
өлшейтін әдістерімен таныстырады.
Радиометрия ядролық физиканың қолданбалы
бөлімі,радиоактивтілікті,радиоизотоптарды даралып
зерттеу жүргізеді.Бірақ дозиметрия мен
радиометрияның арасында алшақтық жоқ,бірін-бірі
толықтырып отырады.
Бірақ дозиметрия мен радиометрияның арасында
алшақтық жоқ,бірін-бірі толықтырып отырады.
Дозиметрия

Дозиметрия қолданбалы ядролық физиканың
иондаушы сәулелердің әсерін сан және сапа
жағынан анықтайтын бөлімі.
Доза деп иондаушы сәуленің әсерлескен
ортаға,ауа,су,заттар,клетка, ұлпа,ағзаға, берген
энергиясын айтады.
Дозиметриялық аспаптар
Радиологияда дозалар мынандай болып бөлінеді:

Экспозициялық доза,деп бір өлшем масса,көлем ауаны
иондауға кеткен иондаушы сәулелердің энергиясын айтады.
Жұтылған доза,деп жұтылған энергияны айтады.
Эквиваленттік доза әр иондаушы сәуленің биологиялық әсері
ескерілген жұтылған доза.
Эффектілік эквиваленттік доза,әртүрлі мүшелердің
радиациялық қатерге төзімділігі ескеріліп табылатын
жұтылған энергия.
Радиоактивтілікті зерттеу әдістері

Радиоактивтің анықтаудың үш әдісі бар:
абсолюттік,есептеу,салыстырмалы.
Абсолюттік әдістеме:радиоактивтілікті
есептегенде 4П-і есептегіш қолданылады,активтілігі
есептелетін зат есептегіш ішіне орналастырылған
Ки,мКи,мкКи-мен есептеледі.Әзірше көр
таралмаған,өйткені қондырғылар,аспатар шығарыла
қойған жоқ.
Есептеу әдістері: бұл әдістемеде a,b-сәулелерін
шығаратын изотоптардың абсолют активтілігін
есептеу,алдымен қондырғыларда им/мин пен
шығарылады,ал Кюримен есептеу үшін,ауысу
коэффициенттері қолданылады .
Салыстырмалы әдістеме берілген сынамалардың
активтілігін берілген үлгімен(эталон) салыстыру.Бұл
әдістеме берілген сынамалардың радиоизотоппен
үлгі изотоп бірдей болғаны жөн.
Иондаушы сәулелерді табу және тіркеу
құралдары мен әдістері.

Иондаушы сәулелерді тіркеу,анықтау олардың қоршаған ортаға
физика-химиялық әсеріне негізделген.Бұрынғы айтқандай
иондаушы сәулелер затқа келіп түскенде,оның ішінде иондану
процесі, мысалы сәулелер газ арқылы өткенде, газ
молекуласы,атом электрондарын жоғалтып ионға айналып.Ал
басқа әдістер иондардың екінші ретті әсерін өлшеуге
негізделген,оларға:фотографиялық,люминесценттік,химиялық
калориметрлік тағы басқалары жатады.
Иондаушы сәуле шығаруды табу және өлшеу үшін келесі
әдістерді қолданады: фотографиялық, сцинтилляциялық,
химиялық және иондану.

1. Фотографиялық әдіс фотоэмульсияның қараю дәрежесіне
негізделген. Иондаушы сәуле шығару әсерінен фотоэмульсия
құрамындағы күміс бромының молекулалары күміс және
бромға ыдырайды. Бұл кезде фотопленканы шығарғанда
қараю тудыратын күмістің кішкентай кристалдары түзіледі.
Қараюдың тығыздығы сәуле шығарудың жұтылған
энергиясына пропорционал. Қараю тығыздығын эталонмен
салыстыра, пленкамен алынған сәуле шығару дозасын
(экспозициялық және жұтылған) анықтайды. Бұл принципке
жеке фотодозимерлер негізделген.
2. Сцинтилляциялық әдіс. Кейбір заттар (күкірттік цинк,
натрий йодиді) иондаушы сәуле шығару әсерінен жарықтанады.
Жарқыл сагы сәуле шығару дозасына пропорционал және
арнайы құралдар – фотоэлектрондық көбейткіштер арқылы
тіркеледі.
3. Химиялық әдіс. Иондаушы сәуле шығару әсерінен кейбір
химиялық заттар өзінің құрылымын өзгертеді. Сол сияқты
судағы хлороформ сәулелену кезінде тұз қышқылын түзумен
ыдырайды. Тұз қышқылы хлороформге қосылған бояғышпен
әрекеттеседі. Екі валентті темір қышқылдық ортада суды
сәулелендіру кезінде түзілетін еркін радикалдармен HO2 және
ОН, тотығып, үш валентті темірге айналады. Үш валентті темір
бояғышпен түрлі-түсті реакция береді. Түс тығыздығы бойынша
сәуле шығару дозасын (жұтылған энергиясын) анықтайды. Бұл
принципке ДП-70 және ДП-70М дозиметрлері негізделген.
Қазіргі уақыттағы дозиметрлік құралдар арасында
иондаушы сәуле шығаруды табу және өлшеудің иондану әдісі
кең тараған.

Иондану әдісі. Иондаушы сәуле шығару әсерінен оқшауланған
көлемде газдың иондануы жүреді: газдың электрлік нейтрал
атомдары (молекулалары) оң және теріс иондарға бөлінеді. Егер
бұл көлемге тұрақты кернеу қойылған екі электрод салсақ, осы
электродтар арасында электр өрісі туады. Иондалған газда
электр өрісінің әсерінен зарядталған бөлшектердің бағытталған
қозғалысы пайда болады, яғни газ арқылы иондаушы деп
аталатын электр тоғы жүреді. Иондаушы токты өлшеу арқылы
иондаушы сәуле шығарудың интенсивтілігі туралы тұжырымдар
айтуға болады.
Пропорционалдық есептегіштер
Ионизациялық камераларға қарағанда құрылысы
жағынан,жұмыс істеу,сезімталдық жағынан тиімді.Бұл
есептегіштердің қабырғаларының ішкі жағы тоқты жақсы
өткізетін арнаулы қабықпен қапталады да анод цилиндрдің
ортасында қыл сым ретінде орналастырылады.Сондықтан да
газды қоздыру аз мөлшердегі кернеу арқылы алынады.
Гейгер-Мюллер есептегіштері
(газ разряды есептегіштері)

Гейгер-Мюллер есептегіштерінің пропорционалдық
есептегіштерден аса үлкен айырмашылығы жоқ.Негізгі
ерекшелігі есептегіштің ішкі көлемі төменгі қысыида инертті
газбен толтырылып,Гейгер аймағында өздік разрядыпен жұмыс
істейтіндігінде.Бұл есептегіштерге жататындар МСТ-17, Т-25,
СБТ. Ал энергиясы жоғары b-бөлшектерін есептеу үшін СТС-5,
СТС-6, АС-1 т.б
Галогендік есептегіштер
Бұл есептегіштердің басқалардан айырмашылығы камераға
неон,аргоннан басқа екі атомды газдар Cl2,Br2,J2 қосылып өздік
разраядтың потенциалын төмендетеді,ал жұмыс істеу кернеуі
300-400 в аспайды.Галогендік есептегіштер дала жағдайында
қолдануға мүмкіншілік береді,өйткені құрғақ тоқ көздерін
қолдануға болады.
Жартылай өткізгіш фотографиялық,химиялық,калориметрлік
әдістемелер де иондаушы сәулелердің әсерін анықтауға
көмектеседі.
Ионизациялық сәуле детекторлары

Ауаға немесе газға толған ішінде оң,теріс
электродтары бар камера аламыз.Заряды бар
бөлшектер газ толтырылған қабығы жұқа камераға
өткен кезде,газ ионданады да тізбекте тоқ пайда
болады.Электродтар арасында алдын-ала кернеу
болғандықтан пайда болған ток арнаулы аспаппен
анықталады.Ал,осы тоқтың мөлшері иондаушы
сәуле әсерінің шамасын көрсетеді./доза,активтілік /
Кернеудің шамасы жоғарылаған сайын
ионизациялық тоқтың шамасыда арта түседі
өйткені иондаушы сәуле әсерінен пайда болған
иондардың барлығыда электроттарға жетеді.
Ионизациялық камералардың жұмыс істеу
үшін мына жағдайларды ескерген жөн:

Қабырғасының қалыңдығы.
Мөлшері мен формасы.
Толтырылған газдың түрі.
Жасалатын материялы.
Ионизаңиялық тоқты есептеу т.б
Назарларыңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері

Сәуле шығару энергиясы

БИОЛОГИЯЛЫҚ ОБЪЕКТІЛЕРДІҢ ЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯСЫ

Сәуле шығарғыштық қабілеті

Жел энергетикасы

Фотоэлектрлік жүйе

Фотоэлектрлік түрлендіргіштер. Спектрофотометрлік зерттеу әдістерін қолдану

Кванттық физика. Квант теориясының шығуы

Фотоэффект құбылысын түсіндіру

Тұрақты ток

Пәндер