Шәкәрімнің өмірі мен шығармашылығының жастарды зерделікке баулудағы маңызы

Презентация қосу

Түлкібас ауданының
Үш тілде оқытатаын мамандандырылған мектеп - интернаты

Тақырыбы: «Шәкәрімнің өмірі мен шығармашылығының
жастарды зерделікке баулудағы маңызы»

Орындаған:7 – сынып оқушысы
Сатыбалди Нұрғиса
Жетекшісі:Каримбаева Гульмайра
Кіріспе:
Зерттеу жұмысының мақсаты: Шәкәрім шығармаларын талдай отырып
ұрпақтың бойында бауырмалдылықты, еңбексүйгіштік азаматтық қасиеттерді
қалыптастыру.
Зерттеу жұмыстарының міндеттері:
• Шәкәрім туралы және оның шығармаларын оқушылардың қаншалықты
білетіндігі әлеуметтік сауалнама жүргізу.
• Шәкәрім шығармаларына тоқтала отырып сауалнама нәтижелерін пайдаланып, тарихи негізіне тоқталу.
Бұл ғылыми зерттеу жұмысында бүгінгі ұрпақтың Шәкәрімнің қалай ақталғанын және шығармаларының
маңыздылығын бағалай білуін қарастыру.
Зерттеу обьектісі ретінде орта мектеп қамтылды.
Жобаның құрылысы зерттеу бағдарламасына, жүрдек сауалнама, аналитикалық кестелерден тұрады.
Сұрақ нәтижелері мен қосымшалардың қорытындысы баяндамада көрсетілді.
Зерттеу жұмысының өзектілігі:

• Шәкәрім мұрасының құндылығы – оның рухани бастау көздерінің
күрделілігінде. Ең алдымен ол өзі өсіп өнген қазақ жұртының
халықтық мұрасын терең меңгеріп, асылын бойына жинақтаған.
Сондықтан да рухани жетілу жолындағы алған өзге әсер
ықпалдарының ізгі үрдісін халқының қажетіне жарата алған.
• Шәкәрім адамның ізгі қасиеттерін дамыту жолдарын айқындап,
бұл тұрғыда адамзаттық игі дәстүрлерге сүйенеді. Азаматтық
және патриоттық сезімдері қалыптасқан құзіретті тұлғалардың
бойында, болашақта қазақты таныта алатын келбетті тұлғаларға
жол ашты.
Шәкәрім - өзінің жарты ғасырдан астам уақытқа созылған
шығармашылық өмірінде әдебиеттің барлық жанрында
жемісті еңбек еткен қайраткер Тарихымызға деген қоғамдағы
сұраныстың жоғары деңгейiн Қазақстан Республикасының
тұңғыш президентi Н.Назарбаевтың 1997 жылды
"Жалпыұлттық татулығы мен қуғын-сүргiн құрбандарын
еске алу" және 1998 жылды "Халық бiрлiгi мен ұлттық тарих
жылы" деп жариялауы көрсетiп отыр. Осыған орай Шәкәрім
өмірінің соңғы кездері секілді ақын мұрасы тағдырының да
тар бұралаң соқпағы, тауқыметі зор болды. Шәкәрімді ақтау
1950-60 жылдары басталып, М.Әуезовтің ғылыми
жетекшілігімен жас ғалым Қайым Мұхаметхановтың
«Абайдың әдебиеттік мектебі» деген тақырыпта диссертация
қорғауы қазақ баспасөзі бетінде қызу айтыс туғызды.
Сонымен қатар бұл салада Қ.Мұхаметхановтың, Ғ.Мүсірепов
бастаған қазақ зиялыларының еңбегі ерекше болды.
Ұзақ та ұлағатты, келісті әрі күрделі
Шәкәрім шығармаларының оқырмандарға адамгершілік , еңбексүйгіштік,ұлтжандылық рухындағы
тәрбие берудегі маңызы зор. Ұлы ақынның өзігуманистік мүддесін дәл осы ыңғайда анықтап айтқан:
Адам үшін еңбегім,
Өмірден барлық тергенім.
Қалағанын қарап ал,
Мұрам сол , жастар , бергенім!
Болашаққа үміт пен сенім артқан оптимист Шәкәрім жас ұрпақты, ең алды«Тәрбие мен білім - егіз», -
демекші білім мен тәрбиені ұштастыра отырып оқытудың негізі Шәкәрімнің өлеңдері мен поэмалары
.
қайнар көзі болып табылады.мен , бірлікке , ынтымақта болуға үндейді Оқу – білім , еңбек,
адамгершілік, ұлттық салт-дәстүр т.б. тақырыптарда жазылған өлеңдерінің тәрбиелік маңызы зор. Ақын
өз өлеңдерінде адам бойындағы негізгі қасиеттердің бірі – еңбек деп түсінген. Ерінбей еңбек ету, еңбекке
жақын болу - адамға қалған үлкен «бақ» деп бағалаған. Ақынның еңбек тақырыбына жазған өлеңдері аз
емес.
Ш
Ә Шәкәрімнің әдеби бай мұрасы - еліміздің рухани игілігі
К
Ә 1988 жылы «Бес арысымыз» ақталды. Сол кезде Министрлер кеңесінің
Р төрағасы Н.Ә.Назарбаев тікелей күш салды.
І 1998 жылы Абай ауданының қолдауымен Н.К. Крупская атындағы
М педагогикалық институтқа Шәкәрім есімі берілді.
- Кәсіпкерлердің демеушілігімен суретші Мұратбек Жанболатов Шәкәрім
М ескерткішін жасады
Ә
Ң Шәкәрімтану ғылыми зерттеу орталығы ашылды.Оны энциклопедист –
Г ғалым Тұрдықұл Шаңбай басқарып, ТМД елдерінің ішінде тұңғыш ұлттық
І энциклопедия шығарды.
Л
І Шәкәрім мұражайы ашылды.
К
2005 жылы «Шәкәрім» атты ғылыми педагогикалық журнал шыға
Т бастады.
Ұ
Л Шәкәрімтану ғылыми зерттеу орталығы «Шәкәрімтану библиографиялық
Ғ көрсеткіш», «Шәкәрімтану мәселелері» атты сериялық жинақ шығарды.
А
«Мұтылғанның өмірі» поэмасы. Абай аясында ақын боп қалыптасып, Есеюі, өз бетімен білімін кеңейтуі,
Бесімде оқу білсін деп данышпандық танытты. араб, парсы, орыс тілдерін меңгерді.
Ата- анам берді сабаққа Өшпес өмір, таусылмас мал берерлік «Дубровский Барон» роман повесін,
Жеті жаста жетім боп Бір білімді данышпан жан табалық Толстойдың әңгімелерін, «Крез
Түскендей болдым абаққа Д (рухани өсуге жетелейді) патшалығы»
(жігерлі, алғыр, мақсатшыл) (басқа елдердің рухани қазыналарын
игерген)
Шәкәрім Халық сотының төбе
биі болған.
«Қазаққа соттық жол беріп, 1911 жылы тұңғыш қазақ
Сыртымнан сайлап жөн көріп» Өмірінің өзі өнеге шежіресін жазушы.
(адамгершілік асыл .
қасиеттерді өміріне арқау
етті)А

Шәкәрім Алаш азаматтарына Алаш көсемі Әлихан Бөкейханов
1907 ж. «Халық сөзі» Шәкәрімді 1907 жылы ІІ Мемлекеттік
даналық ой тастаушы.Ұлт басылымының редакторы Семей
санасын оятушы. «Әділ - Мария», Думаға депутат етіп сайлаған, бірақ ол
зиялысы татар Р.М. Елкебаев өзі философиялық еңбекпен
«Түрік,қырғыз-қазақ һәм хандар Шәкәрімді ІІ Мемлекеттік Думаға
шежіресі», «Білімдіден бес түрлі шұғылдануды көздеген, орнына
депутатқа ұсынуға ықпал еткен Т.Нұрекеновты ұсынады. Б.Шербин,
сөздің шешімін сұраймын» т.б сияқты.
(«Өнердегі өмірі ұлағатты И.П.Гусевпен дос болған, олар оның
(Шәкәрімді бағалаушылар- еңбегіне жоғары баға берген.
келісті, күрделі» М.Мағауин) зиялылар)
Шығармаларындағы халық мұңы, Сәулетті өмір кілті - ғылым, өнер, мәдениет, еңбек,
арманы, замана адамы. «Қулар», адалдықта әділеттікке.
«Ызақорлар», «Адалдық борышың», «Насихат», «Талап пен ақыл», «Ашу мен ынсап», «Мен
«Ей, көп халық, көп халық» кетемін» т.б
(қоғам, ел мүддесін көздеуге шақыру) (ғылымды, өнерді үйренуге, адалдық пен әділеттілікке
шақырады)
Шәкәрімнің Абай
Махаббат, жастық тақырыбындағы
жайлы сыр шертуі. Шәкәрім - өлеңдері:«Жастық туралы», «Шын
«Абай марқұм өткен
соң, өзіме айтқан
әдебиетіміздің алып сырым», «Жастарға»,«Махаббат
жырларым», «Абайға» бәйтерегі, реалистік лирикаларына» т.б.
(Әдебиетте Абай әдебиеттің ірі (бүкіл жан иесіне тән махаббат,
тақырыбына үн қосуы,
психологиялық сезімі)
ғұламасы әлемдік деңгейдегі сұлулықты
Д насихаттау)
Ислам дінін уағыздаушы.
«Тәңірі іздеп бір мұңғыл»,
«Тура жолда қайғы Педагогикалық, психологиялық ой
Проза жанрын дамытушы. «Әділ - Мария»,
тұрмас», «Қысқа сөз», толғаныстары. «Дүние өмірі»,
«Бәйшешек бақшасы», «Мәнді сөздер». Шәкәрім
«Ұждандыны мақтайды «Мінеу мен күндеу»,«Анық пен
– композитор ,20 шақты әні бар. «Ай - күнім»,
талай адам» А танық» т.б
«Жастық туралы», «Бұл ән бұрынғы әннен
(Имандылыққа, мейірім (адамның бәрі өз халқың деп
өзгерек».
шапағатқа үндейді) тұжырым жасайды)
(Сазгер,публицист, көптеген баспасөзге мақала
берген)
Сауалнама:
Шәкәрімді кім деп білесің? Шәкәрімнің шығармаларын Оның өлеңдері жастарды
қаншалықты білесің? неге тәрбиелейді деп
Көп, аз, жауап бере алмаймын ойлайсың?

45%
40% 60%
40% 50%
35% 50%
30% 30%
30% 40% 35% 60%
25% 50%
30% 50%
20%
15% 20% 40%
15% 30%
10% 30%
10% 20%
5% 20%
0% 0% 10%
0%
ер
н

ті

.. ...
ы

а
ір

л.
зг

ққ
ақ

д
әк
са

л
ды а
ш

лды н рм
ң

а а
ды

ад и м
ауы
ай

б
Аб
Қорытынды
Шәкәрім шығармашылығының негізгі ерекшелігі ұлтын, жерін
сүйген, жалпы адамзатты сүйген адам тұлғасының дамуына әсер
ету үшін өлең сөзді көркемдік қару ету міндетін көздеген. Шәкәрім
адамның ізгі қасиеттерін дамыту жолдарын айқындап, бұл тұрғыда
адамзаттық игі дәстүрлерге сүйенеді.. Жинақтай келгенде, Шәкәрім
өмірі мен шығармашылығы – сан-алуан суретке толы, өмір
құбылыстарын көркем айшықтаған күрделі сала. Оның сырларына
үңіліп, философиялық, психологиялық, тарихи себептерін ашу әлі
талай зерттеулерге негіз болары анық

Ұқсас жұмыстар

ЕҢБЕК – ТҰЛҒАНЫ ТӘРБИЕЛЕУ ҚҰРАЛЫ

Өмірдің өзі - тіршілік таласы

Абай тәрбиесіне көшпесе

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІ ФИЛОСОФИЯСЫ

Шәкәрім Құдайбердіұлы философиясы

ҚАЛҚАМАН-МАМЫР дастаны

Шәкәрім Құдайбердіұлының “ҚАЛҚАМАН-МАМЫР” дастаны

Шәкәрім сонда

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛ

Сұлтанмахмұт Торайғыров ӨМІРБАЯНЫ

Пәндер