ДЕРТТІК ЖҮЙЕ

Қалыпты және патологиялық физиология кафедрасы

№1 Тақырып:Жүйке жүйесінің ақаулары

Орындаған: студент Алкарова З.

Тобы: ЖМҚА 02-20

Қабылдаған:Усеновна А.

2023ж

1- кредит

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Жоспар:

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

Жүйке жүйесі бұзылыстарының жалпы этиологиясы

Даму жолдарымен және жүйке жүйесінің кейбір бұзылыстарының этиопатогенезі

3. Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Рецепторлық (сыртқы және ішкі тітіргендіргіштерді қабылдау)

Реттеулік (басқа ағзалар мен жүйелерді реттеу және өзін-өзі реттеу)

Тұтастырулық (организм мүддесіне қарай ағзалар мен жүйелердің әрекеттерін бір тұтастыққа біріктіру )

Меңгерулік (ағзалар мен жүйелердің

әрекеттерін меңгеру)

Нәрленістік (тұтас организм мүддесіне қарай қажетті зат алмасу деңгейін анықтау)

Информац-

иялық

(түйсіну, тасымалдау, өңдеу, жинақтау, ажырату және ақпаратты жүзеге асыру

Жүйке жүйесінің негізгі қызметтері

Жүйке жүйесі бұзылыстарының этиологиясы

Себепкер ықпалдар:

Экзогендік

Эндогендік

√ бактериялар, вирустар және

олардың уыттары;

√ химиялық улы заттар (ауыр

металдар, улы газдар, спирт-

тер, кейбір дәрілер, ауада

оттегінің тапшылығы;

√ механикалық ықпалдар (бас

жарақаты, мый шайқалысы) ;

√ физикалық ықпалдар (электр

соққы, иондағыш сәулелер,

электромагниттік толқындар) ;

Туа біткен

Жүре пайда

болған

Біріншілік

Салдарлық

Орталық жүйке жүйесінің туа біткен бұзылыстары

Тұқым қуатын

тектік ақаулардан

Туылу кезіндегі

жарақаттардан

√ лизосомалық ферменттердің

тапшылығынан: мый нейрондарында

липидтер, гликоген, мукополи-

қанттар жиналып қалып, “жинақталу

аурулары” (липидоздар, глико-

геноздар, мукополисахаридоздар)

дамиды;

√

ферментінің тапшылығынан

(фенилкетонурия) нейрондардың

нақтылануы, мыйдың дамуы

бұзылады т. б. ;

√ мый жарақаты,

√ бассүйек ішінде

қысым көтерілуі

т. с. с.

Жүре пайда болған эндогендік себепкер ықпалдарға:

Мыйда қанайналым бұзылыстары;

Жан жарақаты мен күйзелістері;

Гипогликемия;

Қышқылдық-сілтілік үйлесімділіктің ауытқулары;

Су мен электролиттер алмасуының бұзылыстары;

Бауыр, бүйрек қызметтерінің жеткіліксіздіктері;

Эндокриндік аурулар;

Аутоиммундық үрдістер - жатады.

Салдарлық (екіншілік) эндогендік себепкер ықпалдар:

Нейрон қызметтерінің өзгерістері;

Нейронаралық қарым-қатынастардың бұзылыстары;

Дерттік күшейген қозу ошағы пайда болуы;

Дерттік бастама (детерминанта) және дерттік жүйе қалыптасуы.

Нейрон құрылымы

Жүйке жүйесінің біртектес бұзылыстарына:

нейрон мембранасы;

аксондары;

дендриттері;

синапстары - бұзылыстары жатады.

Нейрон мембранасының бұзылыстары:

Липидтердің асқын

тотығуы артып

кетуінен

Энергия

тапшылығынан

√ ишемия;

√ бактериялар, вирустар;

√ жарақат;

√ жан-дүниелік күйзелістер;

√ улы химиялық заттар (ауыр

металдар, улы газдар т. б. ) ;

√ аутоиммундық серпілістер;

√ реперфузия т. б.

√ гипогликемия;

√ гипоксия;

√ тотығулық фермент-

тердің тежелуі;

√ ишемия;

Нейрон мембранасы бұзылыстарынан:

Мембрананың тосқауылдық, каналдық қызметтері бұзылуы;

Натрий, кальций иондары жасуша ішіне кіріп, калий сыртына шығуы;

Мембранада әрекет ету потенциалы қалыптасуы, Са2+-насосының жеткіліксіздігінен мембрананың реполяризациясы бұзылуы;

Ядроның мембранасы бүлінуінен РНК, нәруыздар түзілуі бұзылуы;

Мембрананың рецепторлық қызметі бұзылуы - байқалады.

Аксон қызметтерінің бұзылыстары:

Жүйкелік серпіндердің

өткізілуі бұзылуы

Аксонның бойымен

заттардың тасымалдануы

бұзылуы

√ Na+ - K+ - АТФаза

ферментінің белсенділігі

төмендеуі;

√ энергияның тапшылығы;

√ жүйке талшықтарының

қабынуы;

√жүйке талшықтарында

тыртық болуы;

√ жүйке талшықтары

сыртынан қысылып

қалуы;

√ миелин қабығын

жоғалтуы кездерінде -

байқалады.

√ улы заттардың әсерінен;

√ гипоксиядан және АТФ

жеткіліксіздігінен;

√ В1, В6 витаминдер

жетіспеуінен;

√ қантты диабеттен

жүйкелік ұсақ түтікшелер мен

майда талшықтар бүлінуі

нәтижесінде және аксон

қысылып қалуы

кездерінде болады.

Дендриттердің бүліністері:

Гипоксиядан;

Ишемиядан;

Организм уыттануында;

Мый жарақатында;

Электр соққыдан;

Мый шайқалуында;

Невроздар кезінде - байқалады;

Синапс құрылымы:

Синапстардың бұзылыстарынан:

Жүйкеленетін тіндерде дистрофия дамиды;

Постсинапстық құрылымдарға зат алмасуларын және нәруыздар түзілуін реттейтін заттар (трофогендер) тасымалдануы бұзылады.

Жүйке жүйесі бұзылыстарының жалпы көріністері:

Тежелудің тапшылығымен;

Сезімталдық бұзылыстарымен;

Қимыл-қозғалыс бұзылыстары-мен;

Жүйкелік нәрленіс бұзылыстары-мен - байқалады.

Тежелудің тапшылығы

Мый қыртысының қызметтері бұзылғанда қыртыс асты құрылымдар, жұлын және шеткері жүйкелер тежеуші әсерден шығып кетуінен әртүрлі дерттік (Бабинский, емізік, жармасу) рефлекстері, бұлшықеттердің жекелеген топтарының сіресіп қалуы, еріксіз қимыл-қозғалыстар пайда болады.

Сезімталдықтың бұзылыстары

Гендік ауытқулардан;

Жарақаттан;

Уланулардан (ішімдік, ауыр металдар;

Мый қанайналымы бұзылыстарынан;

Мый қабынуынан;

Аутоиммундық бүліністерден;

ОЖЖ-де өспе өсуінен т. б. пайда болады.

Сезімталдықтың бұзылу түрлері:

Анестезия (сезімталдықтың болмауы) ;

Гипестезия (төмен сезімталдық) ;

Гиперестезия (жоғары сезімталдық) ;

Парестезия (бұрмаланған сезімталдық) ;

Дизестезия (әсер еткен тітіркендіргішке сәйкессіз сезімнің болуы) .

Қимыл-қозғалыстың жүйкелік бұзылыстары

Гипокинезиямен (ерікті қозғалыс-тардың азаюы) ;

Гиперкинезиямен (еріксіз қозғалыстардың болуы) ;

Атаксиямен (қимылдық әрекет-тердің үйлесімділігі бұзылыстары) - көрінеді.

Гипокинезия

Көріну айқындығына байланысты гипокинезия:

Шаласалдану

(парез)

(Толық) салдану

(паралич)

науқастың өз

еркімен атқаратын

қозғалыстарының

азаюы

Науқас өз еркімен

ешқандай

қозғалыс жасай алмауы

Жүйке жүйесінің бұзылыстарында салдарлық эндогендік ықпалдар қалыптасуының маңызы

Нейрон қызметтерінің өзгерістері;

Нейронаралық қарым-қатынастардың бұзылыстары;

Дерттік күшейген қозу ошағы пайда болуы;

Дерттік бастама (детерминанта) және дерттік жүйе қалыптасуы.

Нейрондардың белсенділігі өздігінен артуы:

Қоздырғыш нейро-

медиаторлардың

(глутамин, аспарагин)

әсерінен

қозу үрдісінің

бірден күшейіп

кетуінен

Тежегіш нейроме-

диаторлар (ГАМҚ,

глицин) аз өндіріл-

уінен немесе оларды

қабылдайтын

рецепторлардың

сезімталдығы

төмендеуінен

тежелудің

біріншілік

тапшылығынан

Нейронға келетін

афференттік сер-

піндердің бол-

мауынан оның

тежеуші әсерден

шығып кетуінен

Белсенділігі көтерілген нейрондар топтасып күшейген дерттік қозу ошағын қалыптастырады

Күшейген дерттік қозу ошағы - деп тым қуатты серпіндер туындататын, белсенділігі өте жоғары және өзара әрекеттесе алатын нейрондар топтарының жиынтығын айтады.

Дерттік бастама қалыптасуы

Күшейген дерттік қозу ошағы ОЖЖ-нің басқа құрылымдарына белсен-ді түрде әсер етіп, оларды дерттік серпілістерге жұмылдырады. Ол осылай дерттік бастамаға (детерминантаға) айналады.

Дерттік бастама

Дерттік бастама дерттік функция-лық жүйені айқындап қалыптас-тырады және оны басқарып, мезгіл-мезгіл жүзеге асырып тұрады.

Дерттік жүйе

Дерттік жүйе - деп ОЖЖ-нің бүліністерінен пайда болатын жаңадан қалыптасқан дерттік өзгерістерді дамытып тұратын функциялық құрылымды айтады.

Әрбір дертке өз бетінше дерттік жүйе қалыптасуы тән.

Эпилепсия

Аяқ астынан күтпеген жерден қайталанатын тырыспа-селкілдек ұстамалары пайда болуына бейімділікпен көрінетін психоневрологиялық сүлде дертті эпилепсия (қояншық ауруы) дейді.