Жүйке жүйесінің ақаулары

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Жүйке жүйесінің ақаулары.

Орындаған: Алқарова З.
Тобы: ЖМҚА-02-20
Қабылдаған: Усеновна Айсана

Шымкент 2023
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім:
1. Жүйке жүйесінің туа біткен ақаулары
2. Нерв жүйесі бұзылыстарының этиологиясы
3. Жүйке жүйесінің біртектес дерттік
өзгерістері.
4. Жүйке жүйесі бұзылыстарының жалпы
көріністері.
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Нерв жүйесі организмнің барлық функциялық жүйелерін,
ағзалар мен тіндерін біртұтас бірлікте байланыстыратын,
біріктіретін жүйе. Ол ұдайы өзгеріп тұратын сыртқы ортаның
ықпалдарына организмнің бейімделу мүмкіншіліктерін
қамтамасыз етеді. Сол себептен нерв жүйесінің
бұзылыстары организмнің осы бейімделу қабілетінің
бұзылыстарына әкеледі. Осының нәтижесінде дамитын
көптеген дерттердің негізінде нервтік реттелудің
бұзылыстары жатады.
Нерв жүйесі бұзылыстарының этиологиясы.
Нерв жүйесінің бұзылыстарына әкелетін себептік
ықпалдар экзогендік және эндогендік болып екі үлкен топқа
бөлінеді. Мидың әртүрлі бөлімдерінің үйлесімді жұмысы
ағзаның барлық жасушаларынан сигналдарды, импульстарды
негізгі басқару органына беруді қамтамасыз етеді. Кез-келген
бұзылулар, тамақтанудың жетіспеушілігі, созылмалы улану,
күнделікті стресс жағдайларында жүйке ұлпалары
нашарлайды. Жүйке жүйесінің әртүрлі аурулары туындайды.
Жүйке жүйесінің кез-келген патологиясы денеде
ауырсыну белгілерімен көрінеді. Олардың арасында – бас
ауруы, ұйқының бұзылуы. Тиктар, тамырлы патологиялар
туындауы мүмкін, қысымның төмендеуі немесе жоғарылауы
пайда болады. Және әр жағдайда себепсіз жалпы әлсіздік
байқалады.
Жүйке жүйесі бұзылыстарының
этиологиясы
Себепкер ықпалдар:

Экзогендік Эндогендік

√ бактериялар, вирустар және
олардың уыттары; Біріншілік Салдарлық
√ химиялық улы заттар (ауыр
металдар, улы газдар, спирт-
тер, кейбір дәрілер, ауада
оттегінің тапшылығы;
√ механикалық ықпалдар (бас Жүре пайда
Туа біткен
жарақаты,мый шайқалысы); болған
√ физикалық ықпалдар (электр
соққы, иондағыш сәулелер,
электромагниттік толқындар);
Орталық жүйке жүйесінің туа біткен
бұзылыстары

Тұқым қуатын Туылу кезіндегі
тектік ақаулардан жарақаттардан

√ лизосомалық ферменттердің √ мый жарақаты,
тапшылығынан: мый нейрондарында √ бассүйек ішінде
липидтер, гликоген, мукополи- қысым көтерілуі
қанттар жиналып қалып, “жинақталу т.с.с.
аурулары” (липидоздар, глико-
геноздар, мукополисахаридоздар)
дамиды;
√ фенилаланингидроксилаза
ферментінің тапшылығынан
(фенилкетонурия) нейрондардың
нақтылануы, мыйдың дамуы
бұзылады т.б.;
Жүре пайда болған эндогендік себепкер ықпалдарға:

1. Мыйда қанайналым бұзылыстары;
2. Жан жарақаты мен күйзелістері;
3. Гипогликемия;
4. Қышқылдық-сілтілік үйлесімділіктің
ауытқулары;
5. Су мен электролиттер алмасуының бұзылыстары;
6. Бауыр, бүйрек қызметтерінің жеткіліксіздіктері;
7. Эндокриндік аурулар;
8. Аутоиммундық үрдістер – жатады.
Салдарлық (екіншілік) эндогендік себепкер
ықпалдар:
Жүйке жүйесінің біртектес бұзылыстарына:

1. нейрон мембранасы;
2. аксондары;
3. дендриттері;
4. синапстары – бұзылыстары
жатады.
Нейрон мембранасының бұзылыстары:

Липидтердің асқын Энергия
тотығуы артып тапшылығынан
кетуінен

√ ишемия;
√ бактериялар, вирустар; √ гипогликемия;
√ жарақат; √ гипоксия;
√ жан-дүниелік күйзелістер; √ тотығулық фермент-
√ улы химиялық заттар (ауыр тердің тежелуі;
металдар, улы газдар т.б.); √ ишемия;
√ аутоиммундық серпілістер;
√ реперфузия т.б.
Нейрон мембранасы бұзылыстарынан:
1.Мембрананың тосқауылдық, каналдық қызметтері
бұзылуы;
2.Натрий, кальций иондары жасуша ішіне кіріп, калий
сыртына шығуы;
3.Мембранада әрекет ету потенциалы қалыптасуы, Са2+-
насосының жеткіліксіздігінен мембрананың реполяризациясы
бұзылуы;
4.Ядроның мембранасы бүлінуінен РНК, нәруыздар түзілуі
бұзылуы;
5.Мембрананың рецепторлық қызметі бұзылуы -
байқалады.
Аксон қызметтерінің бұзылыстары:
Жүйкелік серпіндердің Аксонның бойымен
өткізілуі бұзылуы заттардың тасымалдануы
бұзылуы
√ Na+ - K+ - АТФаза
ферментінің белсенділігі √ улы заттардың әсерінен;
төмендеуі; √ гипоксиядан және АТФ
√ энергияның тапшылығы;
жеткіліксіздігінен;
√ жүйке талшықтарының
√ В1, В6 витаминдер
қабынуы;
√жүйке талшықтарында жетіспеуінен;
тыртық болуы; √ қантты диабеттен
√ жүйке талшықтары жүйкелік ұсақ түтікшелер мен
сыртынан қысылып майда талшықтар бүлінуі
қалуы; нәтижесінде және аксон
√ миелин қабығын қысылып қалуы
жоғалтуы кездерінде - кездерінде болады.
байқалады.
Аксон қызметтерінің бұзылыстары.

• Аксон
қызметтерінің
бұзылыстары оның
бойымен жүйкелік
серпіндер өткізілуінің
және заттардың
аксондық
тасымалдануының
бұзылыстарымен
көрінеді.
Дендриттердің бүліністері:

1. Гипоксиядан;
2. Ишемиядан;
3. Организм уыттануында;
4. Мый жарақатында;
5. Электр соққыдан;
6. Мый шайқалуында;
7. Невроздар кезінде –
байқалады;
Синапстардың бұзылыстары:
1.Нейромедиаторлардың түзілуі,
тасы-малдануы, қорға жиналуы,
түйіспелік саңылауға шығарылуы
бұзылғанда;
2.Нейромедиаторлардың
постсинапстық мембранадағы
рецепторлармен байланысуы
бұзылғанда;
3.Түйіспелік саңылауларда
нейромедиа-торлардың ыдыратылуы
немесе кері қамтылуы бұзылғанда –
байқалады.
АҚАУЛАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ СЕБЕПТЕРІ

1.Генетикалық факторлар (тұқымқуалаушылық)

2.Сыртқы орта факторлары

3. Көпфакторлы себептер (мультфакторлы)
Жүйке жүйесінің туа біткен ақаулары

Микроцефалия-мидың кішкентай болуы.

Гидроцефалия-ми қарыншаларындағы сұйықтың
көбеюіне байланысты ми көлемінің ұлғаюы.

Анэнцефалия-ми бөліктерінің болмауы.

Агирия-ми қыртыстарының болмауы.
Микроцефалия
Бас ми гиплопазиясы, оның салмағы мен
көлемінің азаюы; бас сүйек қорабы көлемінің
азаюымен бір уақытта бас сүйегінің
қалыңдауымен үлеседі; осы ақаудың түрлі
ауыр сатылары болуы мүмкін

Гидроцефалия
Ми қарыншасындағы ми сұйықтығының
жиылуы (ішкі гидроцефалия) немесе
субарахноидалды кеңістіктегі (сыртқы
гидроцефалия) бас сүйек үлкеюімен және беттің
оған сәйкессіздігімен айқындалады, бет
кішкентай, шеке үлкен болып көрінеді. Бас
сүйектің жұқаруы мен алшақтауы байқалады,
еңбектің ісінуі.
Анэнцефалия Акрания

Мидың немесе оның Бас сүйегі күмбезінің
кейбір бөліктерінің болмауы
болмауы.
Порэнэнцефалия

бас миындағы түрлі көлемдегі кисталардың пайда болуы, мидың
ми қапталдарындағы қарыншалар, шыққан эпендимомалар. Нақты
порэнцефалидің жалған түрін айыруға болады, мұнда кисталар ми
сұйықтығы ағынының жолдарымен берілмейді және бас миының
бұрынғы ткандардің жұмсаруынан пайда болады.
Омыртқа мен жұлынның даму ақаулары.

Spina bifiОмыртқа мен жұлынның даму ақауларыda –
омыртқа өзегінің толық жабылмай қалуын айтады Жұлын
және оның қабықтары мен түбіршіктері кеміс жерден
шығып, жұлындық жарық пайда болады. Ең ауыр формасы
– омыртқаның толық бітіспеуі, көбінесе, басқа да
ақаулықтармен қабаттасып дамиды. Балалардың өмір
сүруге қабілеті болмайды.
Омыртқа мен жұлынның даму ақаулары.

Жұлын-ми жарығына, шығыңғылық тән, ол домалақ пішінді,
эластикалық консистенциялы болады. Әдетте, бел аймағында
орналасады. Оның үстіндегі тері жамылғысы жұқарған болады,
флюктуация белгісі жиі анықталады. Егер жарықтың ішіне жұлын
немесе оның нервтерінің түбіршіктері шықса, кіші жамбас
астауының ағзалары мен аяқтардың қызметі бұзылады.
Омыртқаның бітіспеген доғаларының аймағында әртүрлі
патологиялық түзілістер дамуы мүмкін – қатты фиброзды
жіпшелер, липомалар, фибромалар, гипертрихоз, терінің
гиперпигментациясы, ангиомалар, дермоидтар. Диагностикасында
рентгенографиялық зерттеулер жүргізіледі.
Жүйкеленусіздік
(денервациялық) синдром

• Постсинапстық
нейрондарда,
ағзалар мен
тіндерде
жүйкеленудің
болмауынан пайда
болатын
өзгерістердің
жиынтығын
денервациялық
синдром деп атайды.
Невроз
• Невроз (лат. neurosіs — жүйке тозуы) –
адамда болатын психикалық-жүйке
жүйесінің өтпелі психогенді,
созылмалы аурулар тобы. Невроз
шамадан тыс психикалық жағдайдың
себепші болуынан дамитын, өте жиі
таралған дерт. Негізінен жүйке жүйесі
әлсіреген адамдарда байқалады. Жүйке
жүйесінің іштен туа біткен әлсіздігі
жүктілік кезіндегі жеріктіктен, ал жүре
пайда болатын әлсіздік бала кезінде
алған жарақаттар мен әр түрлі
аурулардың салдарынан пайда болады.
Невроздың белгілері:
жабырқау, ренжу, үрей,
титықтап қажу, тұйықтан
шыға алмау.
Невроздардың келесідей түрлері
бар:
• неврастения

• жабыспалы күйлердің неврозы

• истерия
Неврастения
Адамға психикалық жарақаттық факторлар ықпал еткенде,
бірақ үлкен күшпен емес, ұзаққа созылатын жағдайда, кейде
бірнеше жыл бойына әсер еткенде болады. Неврастения
ауруы негізінен 20-дан 40 жаска дейінгі адамдарда кездеседі.
Әйелдерге карағанда еркектер жиі ауырады. Бұған тән
симптом ашушаңдық болып табылады.
Жабысқақ жағдайлар неврозы.

• Захаров суреттеуі бойынша үлкен мектеп жасында байқалады, бала
қандай да бір іс - әрекет жасауға тырысады, ол өзіне қорғаныш
элементі саналады. Бұл қорғаныш механизмі, тиктер, біркелкі
қозғалыстар, немесе респираторлы көріністер (В.И.Горбузов пікірі
бойынша). А.И.Захаров балалар неврозының себептерін, семья
қатынасынан іздейді, яғни бұндай жағдайда мәселе жабулы шеңберге
ұқсас: Ата - аналар өздерінің балалық шағынан қорқыныш мэселесін
ала жүріп, оны өсіп келе жатқан баласының иығына артады. Осылай
ұзақ жалғастыруға болады, бүл тізбекті ешкім үзіп немесе
ойланбайынша ол жалғаса береді. Саналы ата - аналық міндетті
орындау - сау балаларды өсіруге жэне өз семьясының мәселелерін
шешуге мүмкіндік береді.
•
Истерия
• Истерия (грек. hystera – жатыр), ұстамалы сырқат – адам мінез-
құлқының, қозғалысының, сезімталдығының, ішкі органдар
қызметінің бұзылуынан болатын психикалық ауру. Ежелден
гректер истерияны жатырауруларының салдарынан болатын тек
әйел дерті деп санаған (“истерия” аталуы содан). Бұл аурудың
негізгі себептері, көбінесе, жүйке жүйесінің бұзылуы, психикалық
қайғы, аурудан жүдеу, ми жарақаттары, дұрыс тәлім-тәрбие
болмауы, т.б. И.Павловтың айтуынша, жоғары жүйке жүйесінде
тежелуден гөрі қозу басым болғанда ғана истерия пайда болады.
истерияның белгісі әр адамда әр түрлі, көп жағдайда ұстамалы
дерттің белгілері байқалады; истериялық талма кезінде адам
кенеттен құламайды, құласа да еш жерін жарақаттамайды, тілін
тістемейді, аузынан көбік ақпайды, тек көз
Вегетативтік невроздар

• Вегетативтік жүйкеленудің бұзылыстары
кең тараған дерттерге жатады. Бұл кезде
әрі парасимпатикалық, әрі симпатикалық
нерв жүйелерінің бұзылыстары біріккен
түрде болады. Бұл нервтердің
қозымдылығы қатты және ұзақ мерзімге
көтеріледі. Осыдан жүректің ырғағы мен
соғу жиілігі бұзылады, қан
тамырларының тонусы өзгереді. Кейбір
адамдарда артериялық гипертензия
кейбіреулерінде гипотензия, ал
басқаларында артериялық қысым өте
құбылмалы, біресе жоғарылап, біресе
төмендеп кетеді.
Қорытынды
Адамның құрсақ ішінде дамып, туылу мерзіміне дейінгі,
дамудың әрбір сатысындағы қатерлі кезеңдерді, эмбрионға
тератогендік факторлардың зиянды әсерін, туа пайда болатын
ақаулықтардың даму механизмдерін түсінуге мүмкіндік
береді.
Сондықтан жүктілікті алдын- ала болжап, ата-анасының
денсаулығының диагностикасын жүргізу, жүктілік кезінде
қажетті анализдерді тапсыру, ұрыққа зиян келтіретін
факторлардан алшақ болу- туа біткен ақаулықтардың
көрсеткішін төмендетеді.
Пайдаланған әдебиеттер:

1. Хасенова К. Патологиялық физиологиядан дəрістер
жинағы. – Түркістан, 2005.
2. Нұрмұхамбетұлы Ә. Патофизиология – Алматы, 2007
3. Нұрмұхамбетов Ә., Патофизиология: оқулық – Алматы,
2000
4. Нұрмахамбетұлы Ә. Патофизиология-1 Клиникалық
практикада өте маңызды біртектес дерттік үрдістердің
патогензі мен емдеу жолдары нұсқама. 1 том оқу құралы-
Алматы Эверо, 2016
5. Нұрмахамбетұлы Ә. Патофизиолгия: оқулық-4 бас,-
Эверо,2015

Ұқсас жұмыстар

Орталық жүйке жүйесі. Нерв жүйесінің құрылысы

Жүрек айнуы

Менингитте байқалатын симптомдар

Жүйке жүйе патологиясы

Қозғалтқыштың негізгі ақаулары

ДЕРТТІК ЖҮЙЕ

Жүйке жүйесінің морфологиялық субстраты рефлекторлық доға

Балалардағы жүйке жүйесінің ерекшеліктері

ЖҚҚ беру

Бағалы аң терісінің ақаулары

Пәндер