Апоптоз қарулары

Презентация қосу

Апоптоз
“МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ
МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕНЕТИКА” ПӘНІ
БОЙЫНША БОӨЖ ТАПСЫРМАСЫ

ОРЫНДАҒАН:
КУРС: 1 КУРС
МАМАНДЫҒЫ: СТОМАТОЛОГИЯ
ТОБЫ:
ҚАБЫЛДАҒАН:
Жоспар

1. Апоптоз туралы түсінік. Болу себебі.
2. Жасушаішілік факторлар салдарынан
болатын апоптоз.
3. Сыртқы факторлар салдарынан болатын
апоптоз.
4. Апоптоз “қарулары”. Каспазалар.
5. Каспаздық каскад нысаналары.
6. Эндонуклеазалар
7. Апоптоздың басқа “қарулары”.
8. Қолданылған әдебиеттер.
Апоптоз – жасушаның генетикалық
бағдарланған өлуі. Грекше
“жапырақтардың түсуі” деген мағынаны
білдіреді.

Апоптоз
механизмдерінің іске
асу жағдайы:
•Жасушаның өзінің
“қанағаттанарлықсыз”
күйде болуы ,
жасушаішілік
факторларының
салдарынан;
•Сырқы факторлардың
салдарынан.
Жасушаішілік
p-53 ақуызының қатынасуымен
факторлар
салдарынан жүзеге асады.
болатын p-53 ақуызы – транскрипциялық
апоптоз
фактор, апоптозға қатысатын
Болу себебтері:
гендерді активтендіреді.
1. Хромосоманың өте
күрделі бұзылыстары p-53 ақуызының негізгі
– ДНҚ-ның үзілістері,
конформациясының ингибиторы – Mdm2. Mdm2 p-53
бұзылуы, тізбектер
арасындағы тігілулер.
ақуызының ыдырауын
2. Жасушаішілік
жеделдетеді.
мембрана ARF ақуызы - p-53 ақуызымен
бұзылыстары.
байланысып, оның ыдырауын
3. Жасушада эндогендік
жолмн түзілетін тежейді.
қосылыстар.
p-53 ақуызының активаторы – 14-
4. Жасушаның бөліну
үдерістерінің өзі. 3-3в ақуызы.
Днқ бұзылыстары Нәтижесінде:
кезінде p-53
ақуызына 3 • “Киллерлік” рецепторлар
сигнал беріледі: гендері стимулданады.
1. ДНҚ-протеинкиназа
– сәулеленгеннен • Жасуша циклі тоқтайды.
кейін ДНҚ-ның
қосарланған • Апоптоздың митохондриялық
үзілістерін сезеді.

2. Протеинкиназа-ATM
“тармақтары” активтенеді.
p-53 ақуызын • Жасуша қоршауына әсер
фосфорлап,
активтендіреді, оның
активаторымен
береді.
байланысады.
• Ангиогенез тежеледі. Ісіктің
Казеинкиназаультра
пайда болуы шектеледі.
күлгін сәулелері
арқылы пайда болған
ДНҚ бұзылыстарына • Көрші жасушалардың
жауап ретінде p-53
ақуызын пролиферациясы тежеледі.
активтендіреді.
Сыртқы
факторлар
салдарынан Апоптоз әйелдердің
болатын репродуктивтік жүйесінен де
апоптоз
1. Онтогонезбен байқалады:
байланысты:
омыртқалылар Атрезияланушы фолликул
эмбрионогенезінде
алғашқы бүйрек және жасушаларының өлуі;
басқа да ұрық
жасушаларының Редукцияланушы сары дене
редукцияланып
жойылуы. жасушаларының өлуі;
2. Имундық жүйенің
қалыптасуында: Менструация алдында
лимфоциттердің өлуі.

3. Нысана
эндометрияның қызметтік
жасушаларының
беттерінде ақуыз-Fas
қабат жасушаларының өлуі;
болады, T-киллерлер Лактация аяқталғаннан
беттер3нде Fas-лиганд.
Олардың әрекеттесуі
апоптозды іске қосады.
кейін сүт безінің
лактоциттерінің өлуі.
Апоптоздың ең маңызды
Апоптоз
“қаруларының” бірі цитоплазмалық
“қарулары”.
протеазалар – каспазалар.
Каспазалар.
Каспазалар – сериндік не
• Каспаздық каскад цистеиндік протеазаларға жатады.
үшін орталық,
түйінді обьекті –
Ақуыз нысаналарында аспарагин
каспаза-3 қышқылының қатысында пайда
• Каскадтың соңғы болған пептидтік байланыстарды
мүшесі – ICE үзеді. Апоптоз туралы сигнал
• Каспазалар берілмеген каспазалар –
ингибиторы – IAP прокаспазалар күйінде болады.
• Протеинфосфотаз Активтенгеннен кейін 2
а PTEN – каспаза субьединицаға ыдырайды.
ингибиторларыны
ң түзілуіне Каспазаларға 10 фермент кіреді,
кедергі болады. тармақталған каскад пайда
болады.
Каспаздық каскад нысаналары

Цитоплазмалық
ақуыздар Ядролық ақуыздар

Цитоқаңқаның Гистон Н1 және
ақуыздары: фодрин, ламина В. Осы
актин. ақуыздардың
Реттеуші ферменттер:
фосфорлануы ядро
фосфолипаза A2,
қабықшасының
протеинкиназа-C.
Фодрин – жасуша микрокөпіршіктерг
бетінің өзгеруіне е ыдырауына алып
ісінулердің, келеді.
ойыстардың пайда
болуына алып келеді.
Эндонуклеазалар

Эндонуклеазалар – ДНҚ молекуласын
бұзады, үлкенді кішілі фрагменттерге
бөлшектейді.
Эндонуклеазалар – ДНҚ-ның ортаңғы
нуклеотидтераралық байланыстарын үзеді.
Экзонуклеазалар – шеткі 5` не 3` аралық
нуклеотидтераралық байланыстарды үзеді.
(апоптозға қатыспайды)
Ca2+, Mg2+ тәуелді эндонуклеазалар –
ДНҚ-ның линкерлік учаскелерін үзіп,
хроматинді фрагменттерге бөледі.
Апоптоздың басқа “қарулары”
Күшті тотықтырғыш Плазмолемма
жиынтығы. Оларға құрылысының
жасушада көп өзгеруіне жауапты
жинақталатын азот ақуыздар.
оксиді ,
супероксидтік және
гидроксидтік
радикалдарды,
пероксиниттерді,
нитриттерді,
нитраттарды
жатқызуға болады.
Қолданылған әдебиеттер

Сәтбай Әбилаев “Молекулалық биология
және генетика” оқулығы;
https://medkenes.kz/mikrobiologiya-entsiklop
ediya/apoptoz-nekroz
https://kazmedic.org/archives/1509

Ұқсас жұмыстар

АПОПТОЗ НЕКРОЗ

НЕКРОЗ АПОПТОЗ

Апоптоздың белгілері

Инфаркты циркуляторлық некроз

Ядролық қару

АПОПТОЗ -ФИЗИОЛОГИЯ, ӘЛДЕ ПАТОЛОГИЯ

Жасушалық цикл туралы түсінік

Қалыпты жасуша

Сыртқы әсерлерге жасушалардың реакциясы

Аурудан сақтану жолдары

Пәндер