ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ

жАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ

Қ. ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ

Ғылыми жетекші: п. ғ. к., доцент Таганова А. М.

Орындаушылар: Қоздай А, Сиражева А.

2023 жыл

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеудің теориялық негіздері. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. 1

«Инновация, «педагогикалық үдеріс» ұғымдарының психологиялық-педгогикалық әдебиеттерде зерттелу жайы. . . . . . . . . .

1. 2

Қазіргі уақытта педагогикалық үдерісті ұйымдастыру кезінде қолданылатын инновациялық технологиялар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеуге бағытталған тәжірибелік жұмыстар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. 1

Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеу әдістемесінің жүргізілу барысы. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. 2

Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеу нәтижелері. . . . . . . .

Қорытынды. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Қосымша. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі:

Қазіргі қарыштап дамыған технология заманында Қазақстанның жалпы білім беретін мектебінің жүйесін заман талабына сай жаңарту қажеттілігі туындайтыны белгілі. Оқушылардың оқу нәтижелерін, атап айтқанда жеке, метапәндік, пәндік құзыреттіліктерін арттыруға мүмкіндік беретін заманауи оқыту технологияларын қолдану міндеті тұр.

Инновация -жаңа технологияны практикада енгізу әдістемесін қолдану, қолдану нәтижесі. Кез-келген өнімнің жаңашыл болуы үшін идеяның болуы жеткіліксіз, ең бастысы оны жүзеге асыру [1] . Қазақстанда әртүрлі педагогикалық жаңалықтарды енгізу негізінде білім беру жүйесіндегі өзгерістер мен инновациялық үрдістер мәселелерімен отандық Ш. Т. Таубаева, С. Н. Лактионова, А. К. Р. Р. Масырова, Д. Р. Принбекова, М. Д. Мұқанова сынды бірқатар зерттеуші-педагогтар айналысады[2] . Аталған ғалымдардың еңбектерін талдау жалпы білім беру жүйесіндегі инновациялық процестің даму динамикасына қатысты негізгі мәселелердің бірі - білімнің жаңа формасының пайда болуы, оны қолдану мен енгізу арасындағы уақыт аралығын қысқарту екенін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл мәселелер қазіргі уақытта өте өзекті, өйткені бүкіл инновациялық жүйенің тиімділігі қызмет тәжірибесіне жаңа білімді енгізу уақытына байланысты[3] .

Зерттеудің мақсаты: Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастыру кезінде инновациялық технологиялар қолдануды теориялық және тәжірибелік тұрғыда талдау, білім алушылардың сабаққа ынтасын, қызығушылығын арттыру.

Зерттеу міндеттері:

- аталған үрдіс негізінде жалпы білім беретін орта мектепте инновациялық даму мен қызметінің сипаттамаларын теориялық зерттеу;

- жалпы білім беретін орта мектепте педагогикалық үдерісті ұйымдастыру технологияларына талдау жасау;

- жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеудің тәжірибелік жұмысын жүргізу.

Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер, жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастыруда оқытудың жаңа инновациялық технологиялары жүйелі қолданылса, онда шығармашыл, ізденпаз, интеллектуалды дамыған білім алушы тұлғасы қалыптасады.

Зерттеу пәні: жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісіндегі қолданылатын технологиялар.

Зерттеу объектісі: жалпы білім беретін орта мектептің оқу процесі.

Зерттеу әдістері: әдебиеттерді талдау, анализ жасау, тәжірибелік эксперимент жасау.

Зерттеу тәжірибелік-эксперименттік базасы: Ақтөбе қалалық №38 Қазақ орта мектебі.

Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі: Зерттеудің практикалық маңыздылығы жалпы білім беретін орта мектепте педагогикалық үрдісті ұйымдастыру технологияларын тәжірибеден өткізу.

Зерттеу құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан құралған.

1. 1 Педагогикалық ғалымдардың педагогикалық үдерісті тиімді ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеудің теориялық талдануы

«Инновация» ұғымы пәнаралық сипатқа ие және қазіргі замандағы әлеуметтік зерттеулерде ең танымал ұғымдардың бірі болып табылады. Латын тілінен аударғанда «жаңару, жаңашылдық немесе өзгерту» дегенді білдіреді. Жүйелік көзқарас контекстінде «инновация» ұғымы жүйенің жұмыс істеуінің мақсатты өзгеруі, яғни тереңірек түсінік берер болсақ бұл, жүйенің әртүрлі салаларындағы және элементтеріндегі сапалық және (немесе) сандық өзгерістер болуы мүмкін екендігімен түсіндіріледі.

Кесте 1. Дәстүрлі және инновациялық технологияларының айырмашылықтары

Дәстүрлі білім беру жүйесі

Оқытудың жаңа технолоиялары

оқытудың дәстүрлі сынып-сабақ жүйесінде ұйымдастырылуы / Я. А. Коменский/; білім мазмұны орташа қабілетті оқушыға бағытталған; мазмұнның біркелкілігі; білім беру барысында ілгерілеу қарқынының орташалануы; құрылымы (сауалнама, презентация, үйге тапсырма)

оқыту әдістері / И. Лернер, Скаткин МНУ: ақпараттық; репродуктивті, проблемалық презентация; ішінара-іздеу / эвристикалық/, зерттеу

Шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру /И. П. Волков/

Дидактикалық ойындар /Варламова Г. Г. /

ойлау мүмкіндіктерін дамыту /Истомина Н. Б. /

білім алушылардың оқу үрдісіне белсенді қатысуы /Корзников НИ. /

оқыту әдістері / Ю. К. Бабанский/: әңгіме, сұхбат, пікірталас; проблемалық-іздеу әдісі; ауызша; көрнекі, практикалық; репродуктивті: проблемалық-іздеу; индуктивті және дедуктивті

топтық және жеке іс-әрекеттердің үйлесімі, ойын, көрнекі мысалдар арқылы оқыту /

Есте сақтау қабілетінің зор мүмкіндігін пайдалану, есептердің шешімін бірлесіп іздеу / эйдетика жүйесі/

Сурет 1. Педагогикалық инновацияның бағыттары

Кесте 3. Педагогика ғылымында білім берудегі инновацияларды қолдану мазмұнының критерийлері жүйесі

Инновациялық оқытудың ерекшеліктері:

-алдыңғы қатарлы, озық технологиялармен жұмыс істеу, дамуды болжау;

- болашаққа ашық болу;

-тұрақты дамыта оқытуды көздеу, басқаша айтқанда, жүйенің тепе-теңдігі;

- тұлғаға, оның дамуына көңіл бөлу;

-оқыту барысында шығармашылық элементтерінің міндетті түрде болуы;

- қарым-қатынастың ынтымақтастыққа құрылуы: бірлесіп жұмыс жасауға, өзара көмек көрсетуге ұмтылысжәне т. б. [7] .

1. 2 Жалпы білім беретін орта мектепте педагогикалық үрдісті ұйымдастыру технологиялары

«Innovation» терминін 1912 жылы алғаш рет австриядан шыққан американдық экономист Йозеф Шумпетер (1883-1950) өзінің «Экономикалық даму теориясы» кітабында қолданған. «Инновация» ұғымын ол сол кездерде аса маңызды болған экономика саласының кейбір бірліктерін өндіру немесе басқару технологиясы саласында қолданылатын жаңашылдық деп түсіндірді. Автор инновацияны негізгі сол саланы қозғалтқыштардың, яғни дамытушылардың бірі, табыс көзін әкелуші генератор ретінде бірінші болып ұсынды.

Зерттеушілер инновацияны жабық және ашық деп екі үлкен топқа бөледі:

Жабық инновация - ұйымның тек ішкі көздерін, атап айтқанда өзінің ғылыми-зерттеу жұмыстарын, жаңалықтарын, өнертабыстарын, патенттерін пайдаланатын инновация түрі. Бұл тәсіл компанияда тек инновацияларды дамытуға бағытталған арнайы бір департамент бар екенін білдіреді, сол арқылы ең қомақты немесе ең маңызды деген зерттеулерді қаржыландырып, нәтижесінде заманауи технологияларды ала отырып, ұйымның табысын арттырады;

Ашық инновация - ішкі мүмкіндік қана емес, сыртқы көздерді де тартуға мүмкіндік беретін инновация түрі. Мұнан шығатын идея - барлық ақылды адамдар бір компанияда жұмыс істей бермеуі мүмкін.

Ашық инновация теориясы зерттеу және әзірлеу процесін ашық жүйе ретінде анықтайды, мұндай көзқарас бойынша жаңашылдық идеясы тек фирма ішінде ғана емес, одан тыс жерлерде де бар. Бұл идеяларды қолдануға болады, ал мамандарды басқа ұйымдардан жалдай алады, жалпы көптеген адамдарда қызықты және ерекше, кейде керемет революциялық, тамаша идеялар бар болатыны сөзсіз.

Білім беру үрдісіндегі инновациялық технологияларды екі топқа бөлуге болады:

1. Жалпы технологияларға негізделген түрлері:

- ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) ;

- оқытуды ақпараттық қолдау және білім беру сапасын басқару;

- дидактикалық;

денсаулықты қорғауға, сақтауға арналған түрлері.

2. Оқытудағы жеке көзқарасқа негізделген технологиялар:

тұлғаға бағытталған оқыту түрлері;

- инновациялық технологияларды енгізуді психологиялық-педагогикалық қолдау;

- интеллектуалдық даму мониторингі;

- тәрбиелік;

- мүмкіндігі жоғары озық оқыту технологиясы[12] .

Оқу процесінде оқушының танымдық және шығармашылық белсенділігін жүзеге асыру үшін білім беру сапасын жақсартуға, оқу уақытын тиімді пайдалануға және үй тапсырмасын орындауға бөлінген уақытты азайту арқылы Оқушылардың репродуктивті іс-әрекетінің үлесін төмендетуге мүмкіндік беретін заманауи білім беру технологиялары қолданылады. Биологияны зерттеуге негіз болатын негізгі білім беру технологиялары[16] :

1. Проблемалық оқыту технологиясы-бұл оқу іс-әрекетінде проблемалық жағдайларды құру және оларды шешу үшін оқушылардың белсенді тәуелсіз іс-әрекетін ұйымдастыру, нәтижесінде білім, шығармашылық дағдылары игеріліп, ойлау қабілеттері дамиды.

2. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар-бұл білім беру мазмұнын өзгерту және шексіз байыту, интеграцияланған курстарды пайдалану, Интернетке қол жеткізу, оқытудың интерактивті әдістері, қашықтықтан өзара іс-қимыл жасау.

4. Оқытудың жобалық әдістерінің технологиясы. Осы әдістеме бойынша жұмыс оқушылардың жеке шығармашылық қабілеттерін дамытуға, кәсіби және әлеуметтік өзін-өзі анықтауға саналы түрде жақындауға мүмкіндік береді.

3. Көп деңгейлі оқыту технологиясы- төмен және жақсы оқитын оқушыларға назар аударуға бағытталған. Бұл технологияның көмегімен мықты оқушылардың білім беруде тезірек және тереңірек алға жылжуға деген ұмтылысы жүзеге асырылады. Үздікоқушылар өздерінің қабілеттерінде бекітіледі, әлсіздер оқу жетістігін сезінуге және өз мүмкіндіктері аясында өзін-өзі жүзеге асыруға мүмкіндік алады, оқуға деген ынталандыру деңгейі артады.

6. Дәріс-семинар жүйесі негізінен жоғары мектепте қолданылады, өйткені бұл оқушыларға емтихан тапсыруға және жоғары оқу орындарында оқуға дайындалуға көмектеседі. Ол материалды блоктарға шоғырландыруға және оны біртұтас етіп ұсынуға, ал бақылауды оқушылардың алдын ала дайындығы бойынша жүргізуге мүмкіндік береді. Алайда, бұл технологияны теріс пайдалану мүмкін емес, өйткені ол оқу процесін тиімсіз етуі мүмкін: оқушылар үшін қызықсыз сабақ, бұл оқуға деген ынтаны төмендетеді.

5. Оқытудағы зерттеу әдістерінің технологиясы оқушыларге өз білімдерін өз бетінше толықтыруға, зерттелетін мәселеге терең үңілуге және оны шешу жолдарын ұсынуға мүмкіндік береді, бұл дүниетанымды қалыптастыруда маңызды. Бұл әр оқушының жеке даму жолын анықтау үшін маңызды.

ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ЖҮРГІЗІЛУ БАРЫСЫ

Жалпы білім беретін орта мектептің педагогикалық үдерісін ұйымдастырудың инновациялық жолдарын зерттеудің эксперименттік жұмысы Ақтөбе қаласындағы, №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» оқушыларымен өткізілді. Оқушылардың инновациялық технологияларға қатысты ойларын білу үшін 7 сұрақтан тұратын сауалнама жүргіздік. Ол сауалнамаға екі сыныптан да 26 оқушыдан жалпы 52 оқушы қатысты.

«Сізге «инновациялық технологиялар» деген сөз таныс па?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

«Сабақтарыңызда мұғалімдеріңіз инновациялық технологиялар қолдана ма?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

Сауалнама нәтижелері

«Сіздің ойыңызша сабақтан тыс жұмыстар не үшін керек?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

Сауалнама нәтижелері

«Сізге қандай сабақтан тыс жұмыстар көбірек ұнайды?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

Сауалнама нәтижелері

«Сіздерді қандай сабақтар көбірек қызықтырады?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

Сауалнама нәтижелері

«Сабақтан тыс жұмыстардың қандай форматта өткенін ұнатасыздар?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау

Сауалнама нәтижелері

«Сіздердің сабақтарыңызда және сабақтан тыс жұмыстарыңызда осындай әр түрлі инновациялық технологиялар қолданылғанын қалайсыздар ма?» сұрағы бойынша №38 қазақ орта мектебінің 5 «Ә» және 5 «Б» сыныптарының оқушыларының жауаптарын талдау