ҚОРҒАСЫНМЕН УЛАНУ КЛИНИКАСЫ

Презентация қосу

Қазақстан
«Оңтүстік Қазақстан
Республикасының
Медицина Академиясы»
Денсаулық Сақтау
АҚ
Министрлігі

Фармацевтикалық және токсикологиялық химия кафедрасы

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: Микроэлементтер туралы жалпы мағлұматтар. Маңызды
эссенциалды және шартты-эссенциалды микроэлементтер. Уытты
микроэлементтер.
Орындаған:Қуантай А.
Тобы: В-ФҚБ-02-19.
Қабылдаған: Серикбаева А.Д

Шымкент 2023 жыл
ЖОСПАР:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім 1
1.1. Микроэлементтер2 және олардың классификациясы.
1.2.Элементтер эссенциалды және шартты-эссенциалды.
1.3. Микроэлементтердің ағзаға уыттылық әсері.
1.5. Микроэлементтердің жеткіліксіздігі, артылған өнімі, дисбалансы.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Американдық Consumer Reports тұтынушылардың құқықтарын қорғау
ұйымының зерттеулері көрсеткендей, жеміс шырындарының 45 үлгісінің 21 де:
кадмий, мышьяк және қорғасынның алаңдатарлық концентрациясы бар.
АҚШ Геологиялық қызметі мен
Гарвард университетінің мәліметтері
бойынша, соңғы 20 жылда Солтүстік
Тынық мұхитындағы сынап
концентрациясы шамамен 30% - ға өсті.
Сонымен, 170 г арқан балық
порциясында шамамен 4 мкг сынап
бар, ал Альбакор ақсеркесінде бірдей
мөлшері 60 мкг құрайды. Адам ағзасы
тамақпен сіңірілген сынаптың тек 5%
ғана шығара алады.
Адам ағзасындағы химиялық элементтер - адам өміріне
қажетті үрдістерді жүзеге асырып, ағзаның толыққанды
дамуын қамтамасыз ететін элементтер тобы.
Бұл элементтерді тірі ағзалардағы орташа мөлшеріне қарай
үш топқа бөледі:
• Микроэлементтер
• макроэлементтер
• ультрамикроэлементтер
Макроэлементтер
1. Оттегі Калий-0,25%
2. Көміртегі
Күкірт-0,25%
3. Сутегі
4. Азот Кальций-2,5%
5. Фосфор
Хлор-0,2%
6. Калий
7. Күкірт Магний-0,07%
8. Кальций Натрий-0.1%
Микроэлементтер Қалған 1% Элементтер
9. Хлор
10.Темір 1%
11. Натрий
12.Магний 3%
13.Бор
Ультрамикроэлементтер 10% Оттегі-62%
14.Йод Көміртегі-20%
15.Мыс Сутегі-10%
21%
16.Марганец Азот-3%
17.Молибден 65%
Фосфор-1%
18.Кобальт Қалған элементтер
Микроэлементтер

Адам ағзасындағы мөлшері 0,001-ден
0,00001%-ға дейін (бірнеше г-ден бірнеше
мг-ға дейін) болатын элементтер; басқаша
айтқанда, микроэлементтерге құрамы дене
салмағының 0,1%-нан аз болатын барлық
элементтер жатады.

• Эссенциальды микроэлементтер,
• Шартты эссенциальды микроэлементтер
Организмнің тіршілік әрекетін қамтамасыз етудегі маңызы бойынша
микроэлементтерді үш топқа бөлуге болады:

■Эссенциальды ■Шартты эссенциальды ■улы және нашар зерттелген
микроэлементтер микроэлементтер микроэлементтер
Эссенциальды микроэлементтер
• бұл организмде үнемі болатын және олардың тіршілікті қамтамасыз етудегі
айрықша рөлі белгіленген микроэлементтер. Барлық өмірлік маңызды
микроэлементтер ағзаға тамақпен және ауыз сумен түседі. Олардың ішінде

Марганец (Mn) Ванадий (V)
Мыс (Cu) Темір (Fe)
Молибден (Mo) Иод (I)
Мышьяк (As) Кобальт (Co)
Селен (Se) Кремний (Si)
Фтор (F) Литий (Li)
Хром (Cr) Никель (Ni)
Мырыш (Zn)
Шартты эссенциальды микроэлементтер
• Шартты эссенциальды(немесе шартты түрде өмірлік маңызды)
микроэлементтер, олар үшін организмнің өмірлік маңызды функцияларын
қамтамасыз етудегі олардың маңызды рөлі туралы көбірек деректер
жинақталады. Олардың ішінде :

• Бор (B)
• Бром (Br)
• Кадмий (Cd)
• Қорғасын (Pb)
• Стронций (Sr)
• Титан (Ti)
Мыс

Мыспен улану дозасы: Мыс сульфатымен улану белгілері 0,5 г затты
қабылдағаннан кейін пайда болады.

Мыспен өткір улану дозасы: Ересек адам үшін өлімге әкелетін доза 8-30 г
құрайды.

Ағзада жинақталуы: бауырда, мида, жүректе, бүйректерде, бұлшықет
және сүйек тіндерінде жиналады.

Уланудан туындайтын аурулар Артық мыстың ерекше симптомы - Кайзер-Флейшер
сақиналары - көздің қабығында шөгінділер пайда
болады.
Фтор
Фтор газ тәрізді зат, табиғатта ол көбінесе натрий
фториді (NaF) немесе кальций фториді (CaF) сияқты
басқа заттармен қосылыстарда кездеседі.

NaF 5-10 граммы өлім дозасы болып табылады.
Мысалыға: Тіс пастасының бір түтігіндегі
фторидтің мөлшері кішкентай баланы өлтіруге
жеткілікті.

Фторид жүйелі қан айналымы арқылы жасушадан тыс сұйықтыққа
тез таралады және сүйектер мен тістерде жиналады
Фторидпен улану кезіндегі адам ағзасына әсері:
Уланудың алғашқы белгілері: жүрек айнуы, диарея, әлсіздік.
Фторид кейінірек орталық жүйке және жүрек-тамыр жүйелеріне
әсер етіп, ақырында өлімге әкеледі. Ол сондай-ақ терінің, көздің
және тыныс алу жолының қатты тітіркенуін тудырады.
Ингаляция жолымен ағзаға енген кезінде: бірден тыныс алу
жолдарын қатты тітіркендіреді. Симптомдары: тамақ ауруы, қатты
жөтел және тыныс алудың қиындауы.
Фтормен улану кезіндегі КК:
Теріге тиген кезде ол тітіркенуді, қызаруды
және ауырсынуды тудырады. Ерітінділер
коррозиялық болып табылады.
Көзге тиген кезде көздің қатты тітіркенуі
пайда болады, бұл көру қабілетінің жоғалуына
әкелуі мүмкін.
Фторидтің созылмалы әсері тістердің
дақтарын, сүйектердің зақымдалуын
(остеосклероз) және флюорозды тудыруы
мүмкін.
Симптомдарға салмақ жоғалту, сүйектердің
сынғыштығы, анемия, байламдардың
кальцинациясы (қатайтылуы) және буын
икемділігінің төмендеуі жатады.
ХРОМ
Хром – ағзада оксидтермен қосылыстар
түрінде кездесетін, қатты, жылтыр металл.

Жинақталу орыны: бауырда, көкбауырда және
сүйектерде. Ағзадан шығарылуы: хром
организмнен негізінен несеп арқылы шығарылады,
оның аз бөлігі өт, тер және шаш арқылы
шығарылады.

Улы дозасы: 200 мг.
Өлім дозасы: 3,0 г-нан жоғары.
Ағзадағы хромның жеткілікті мөлшерінің көрсеткіші тәулігіне 5-10 мкг
несеппен бөлінуі болып табылады, егер көп болса, бұл экскрецияның
жоғарылауын және организмде тапшылықтың пайда болуын білдіреді.
ХРОММЕН УЛАНУ МҮМКІН

Металлургия өнеркәсібінде
Отқа төзімді өндірісте
Химия өнеркәсібінде
Былғары өнеркәсібінде
Тоқыма өнеркәсібінде
Бояу өнеркәсібінде
Хроммен уланудың клиникалық көрінісі:
• Мұрынның ағуы, түшкіру
• Ауыз қуысының, көмейдің шырышты қабығының
жарасы
• Жөтел, тыныс алудың қиындауы, өкпеде дымқыл
сырылдар, цианоз
• Тыныс алу мүшелерінің қатерлі ісігі
• Асқазан-ішек функциясының бұзылуы
• Теріде ауыр жаралардың пайда болуы,пустулалар,
экзема
Қорғасын
Қорғасын - ауыр металл, улы, канцероген.
Улы дозасы: 1-3 г,
Өлімге дозасы: 10 г.
Ағзада жинақталуы: қанға түскен
қорғасын негізінен бүйрек, бауыр, жүйке
жүйесі, сүйектер мен тістер. Ол көбінесе
жүйке, иммундық және ас қорыту
жүйелеріне, гемопоэзге, сондай-ақ теріге,
көзге, бүйрекке және бауырға улы әсер
етеді. Жұмсақ тіндерге – бұлшықеттерге,
бауырға, бүйрекке, миға, лимфа
түйіндеріне еніп, плумбизм тудырады.
ҚОРҒАСЫНМЕН УЛАНУ МҮМКІН
• Құрамында қорғасын бар бояулар, шыны, резеңке,
батареялар өндірісінде
• Қорғасынды балқыту кезінде
• Дәнекерлеушілер мен болат кескіштерде
• Сантехниктердің слесарлары бар
• Автокөлік жөндеуші слесарларда
• Дәнекерлеушілер мен кеншілерде
ҚОРҒАСЫНМЕН УЛАНУ КЛИНИКАСЫ

• Қорғасын дәмі (сарғаюы бар жер сұр)
• Ауыздан шыққан иіс
• Сілекей ағу
• Ішек коликасы
• Анемия, эритроциттердегі базофильді
түйіршік
• Зәрдегі порфириндердің көбеюі
Кейбір микроэлементтердің алмасуының бұзылуы
Микро- Тапшылық Артықшылық
элемент
Темір Анемия және оның көптеген көріністері Гемохроматоз, бауыр жеткіліксіздігі, қант
диабеті, аталық бездің атрофиясы, артрит,
рестриктивті кардиомиопатия, нейроп,
гиперпигментация

Мырыш Балалардағы психомоторлық дамудың кешігуі, Жүрек айнуы, құсу, асқазан жарасы,
алопеция, дерматит, иммундық жүйенің панкреатит, ұйқышылдық, анемия, безгегі,
зақымдануы, жыныс бездерінің атрофиясы, тыныс алу бұзылыстары, пневмосклероз
сперматогенездің бұзылуы, тітіркену, депрессия,
ұрықтың ақаулары және т. б..

Мыс Анемия, балалардағы психомоторлық дамудың Гепатит, бауыр циррозы, тремор, психикалық
кешеуілдеуі, кератин ақауы және шаш бұзылулар, Кайзер—Флей - Шер сақиналары,
пигментациясының бұзылуы, гипотермия, гемолитикалық анемия, бүйрек функциясының
эластин синтезінің бұзылуына байланысты бұзылуы (Фанкони синдромы)
аортаның бөлінетін аневризмасы, психикалық
бұзылулар, сүйек тінінің зақымдануы, тұқым
қуалайтын аурулар (Уилсон—Коновалов ауруы,
Менкес синдромы және т. б.)
Кейбір микроэлементтердің алмасуының бұзылуы
Марганец Инсулинге сезімтал емес қант диабеті, Паркинсонизм, энцефалопатия, психозы,
гиперхолестеринемия.. пневмокониоз
Кобальт Витамина В12 жетіспеушілігі Кеңейтілген кардиомиопатия, зоб

Молибден Өңеш қатерлі ісігі, ксантинурия Гиперурикемия, артроз, анемия

Хром Глюкозаға төзімділіктің бұзылуы Бүйрек жеткіліксіздігі, аллергиялық байланыс
дерматиті (құрамында хроматтары бар цемент
ерітіндісімен байланыста), өкпе рагы

Селен Миокардтың зақымдануы, жүрек жеткіліксіздігі, Алопеция, тырнақтың зақымдануы, эмоционалды
миопатия тұрақсыздық, летаргия, сарымсақтың иісі
Никель ? Аллергиялық байланыс дерматиті, жедел
эозинофильді пневмония, гепатит, өкпе рагы,
синус және мұрын қуысының қатерлі ісігі

Кремний Тірек-қимыл аппаратының дамуының бұзылуы Силикоз

Фтор Сүйек тіндері мен тістердің құрылымының бұзылуы Флюороз: әлсіздік, дене салмағының жоғалуы,
анемия, байламдар мен сіңірлердің
кальцийленуі, сүйектердің сынғыштығы,
эмальдың зақымдануы
Микроэлементтер жасушаға қалай әсер етеді?

Ағзада көптеген жолдар жүзеге асырылады, мысалы, белгілі бір
рецепторлар мен жасуша мембраналарына әсер ету, ферменттердің,
гормондардың белсенділігіне

Трансферрин, транскупреин, трансманганин, никелеплазмин,
металлотионеин және т.б. ақуызға қосылғаннан кейін металл жасушаға
эндоцитоз арқылы енеді.

Денедегі металдардың тасымалдануы негізінен олардың ақуыз-
ми кешендері түрінде жүреді

Басқа металдарды (мысалы, қорғасын) пассивті диффузия
арқылы сіңіруге болады
Металдардың иондық формаларына әсер
етудің молекулалық мақсаттары

липидтер мен ақуыздардың
Құрамында гемо бар ақуыздар пероксидті және еркін
мен ферменттер; радикалды тотығу
жүйелері;
Металдардың иондық
формаларына әсер
етудің молекулалық
мақсаттары:
жасуша мембраналарының электронды тасымалдау
ақуыздары және және АТФ синтезі
мембраналардың иондық ферменттері;
арналары.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келе, бүгін біз «Уытты микроэлементтер» тақырыбында:
Металлдармен уланудың клиникалық көріністерін
Микроэлементтер және оның классификациясын.
эссенциалды және шартты-эссенциалды болып есептелінетінін
Микроэлементтердің жеткіліксіздігі, артылған өнімі, дисбалансын
қарастырдық.
Пайдаланылған әдебиеттер:

Шүкірбекова А.Б. Токсикологиялық химия. Оқулық - Алматы: ЖШС
«Эверо», 2013.
Токсикологическая химия. Под редакцией чл.-корр. РАМН Р.У.
Хабриева, проф. Н.И. Калетиной. Учебник. Москва 2010.
В.Ф. Крамаренко Токсикологическая химия
https://farmf.ru/lekcii/metody-obnaruzheniya-i-opredeleniya-letuchih-
yadov/

Ұқсас жұмыстар

Ішек птологиясы

Тыныс алудың зақымдану синдромы

Дифференциалды диагностикасы

Химиялық зиянды заттар

Жусан — Полынь — Аrtemisia

Төлдердің рахит ауруларында тағайындалатын диеталық аурулар

Топырақтың ауыр металдармен ластануы

Улану кезіндегі шұғыл көмек

Ірі қара малының қант қызылшасымен улануы

Алкоголизм кезеңдері

Пәндер