HLA комплексінің құрылысы

Негізгі гистосәйкестік комплексі HLA

Негiзгi гистосәйкестiк комплекс.

Негізгі гистосәйкестік комплекс (MHC - ағылш. - Major Histocompatybility Complex) барлық сүтқоректiлерде және құстарда табылған. Тышқандарда бұл комплекске H-2-антигендер, адамдарда HLAжүйесi (Human Leucocyte Antigens System  адамдардың лейкоцитарлық антигендер жүйесi) кіреді. 1958 жылы шеткері қанның лейкоциттерінде осы антигендерді бірінші ашқан француз ғалымы Ж. Доссе.

HLA-жүйесi адамның 6 хромосомасының қысқа иығында орналасқан және оған 5 локус кіреді: A, B, C, D, DR (19-ші сур. ) .

Хромосоманың центромерасынан бастап локустар орналасуы: D (DP, DQ), DR, В, С, А. Әр локусқа гендердiң өте көп аллельдiк варианттары кiредi, оларды арнайылықтары (ерекшеліктері) деп атайды және арабша цифрлармен белгiлейдi. Қазiргi кезде жақсы зерттелген А және В локустары, осы локустардың көптеген аллельдерi анықталған.

Қазір А локусында 60-тан аса, В-локусында 136, С-локусында 38 аллельдер анықталған. D локустың өзi 2 локустан тұрады, соның iшiнде DQ, DP. DR- локусына - 139 аллель кiредi, DQ - 40 аса, DP - 80 шақты аллельдерi анықталған

HLA комплексінің құрылысы

Қазіргі кезде молекулалы-генетикалық іріктеу көмегімен адамдардың МНС-комплексінде жаңа гендері мен аллельдік варианттары 42 және 942 санынан асқан. Әр локуста аллельдер көп болғандығынан және кодоминантты тұқым қуалау әсерiнен, гистосәйкестiк антигендерiнiң полиморфизмi өте жоғары болады.

HLAгендері кодоминанттық принципі бойынша беріледі  ол екi хромосомадағы гомологиялы аллельдердiң бiрдей жасушада экспрессиялануы (26-шы сур. ) .

Ата-анасынан берiлген хромосомаларындағы HLA-гендердiң жиынтығын HLA-генотип деп атайды. Әр-бiр адамда хромосомалардың диплоидтық жиынтығы бар  әр хромосоманың жұбында HLA-гендердің бiреуi - әкесiнен, екiншiсi - анасынан берілген болады. Мысалы, жеке адамдағы HLA-генотиптiң жазылуы: HLA-А3, 10; В13, 40.

Бiр хромосомадағы HLA-гендер жиынтығы HLA-гаплотип деп аталады. HLA-гаплотиптер жазылуы - HLA-А3В40; HLA-А10В13, сонда HLA-фенотип (жасушалар бетінде берілген HLA-антигендері) кодоминанттық принципi бойынша, HLAА3, 10; В13, 40 деп жазылады.

HLA-комплексiне үш гендер кластары кiредi, ал трансплантациялық антигендеріне I және II класқа жататын HLA-антигендері жатады.

HLA I класс антигендерiнiң құрылысы мен қызметтерi

HLA жүйесінің I класс антигендері - екі ковалентсіз байланысқан полипептидті тізбектен тұратын полипептидтер болып келеді; олардың бір тізбегі - ауыр, полиморфты, молекулалық деңгейі 45 кД HLA жүйенің гендерiмен кодталған трансмембраналық гликопротеидке жатады; екінші тізбегі - хромосоманың 15 жұбының жалғыз локусымен кодталған, молекулалық деңгейі 12 кД тұрақты β-микроглобулин деп аталатын жеңіл тізбекке жатады. HLA-антигендердің I класының химиялық құрылысы II класс антигендерінің құрылысынан біраз ерекшеленеді. HLA I класс гендері трансплантациялық антигендердің синтезін шақырушы А, В және С локустарына бөлінеді. HLA I класс антигендері барлық ядролы жасушаларда экспрессияланған, соның ішінде, Тлимфоциттерде және олар “өзiнiкiн” тануда ең маңызды қызмет атқарады, өйткені Т-киллер антигендік детерминанталарды тек HLA I класс антигендерімен қосып таниды.

Ұқсас жұмыстар

Тұқымқуалайтын ауруларды профилактикалау

Хромосоманың центромерасынан бастап локустар орналасуы

HLA антигендерімен аурушылдыққа тұқым қуалау бейімділіктің байланысы

Ісікке қарсы иммунитеттің жасушалық механизмдері

Хромосомалардың құрылымы

HLA антигендерінің класстары

Полигенді аурулар

Полигенді аурулар. Анықтамасы, себептері, жіктелуі, клиникалық көрінісі

Трансплантациялық антигендер

Ферменттің құрылысы

Пәндер